Αν και μοιάζει απίστευτο, λόγω της ακάματης εφηβικής του όρεξης, ότι ο Θάνος Μικρούτσικος κλείνει τα 50 χρόνια διαδρομής στη μουσική, ωστόσο είναι γεγονός. Ξεκίνησε τη μουσική του πορεία το 1967 με την έκδοση του δίσκου «Πολιτικά τραγούδια» και αμέσως καθιερώθηκε ως μια νέα μεγάλη δύναμη στο τραγούδι. Από τότε έγραψε πολλά, κορυφαία και ουσιαστικά τραγούδια που έχουν μείνει διαχρονικά και κοσμούν τη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού τραγουδιού. Είναι δύσκολο να χωρέσουν όλα αυτά τα τραγούδια σε μία μόνο βραδιά, αλλά ο Θάνος Μικρούτσικος και οι τραγουδιστές του θα κάνουν μια προσπάθεια να μας παρουσιάσουν τα πιο εμβληματικά από αυτά.

Αεικίνητος, πάντα δημιουργικός και μέσα στα πράγματα, ο Θάνος Μικρούτσικος εξακολουθεί να είναι μια… πέτρα που δεν χορταριάζει. Τι να πρωτοθυμηθείς; Τα «Τροπάρια για φονιάδες», τη «Μουσική Πράξη στον Μπρεχτ», τον περίφημο «Σταυρό του Νότου» που εκδόθηκε το 1979 και συνεχίζει να περνάει από γενιά σε γενιά σπάζοντας το φράγμα των δύο εκατομμυρίων αντιτύπων, ρεκόρ για τη μελοποιημένη ποίηση σε ευρωπαϊκή κλίμακα; ‘Η τα νεότερα «Εμπάργκο», «Η αγάπη είναι ζάλη», «Ολα από χέρι καμένα», «Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια», «Συγγνώμη για την άμυνα», «Volpe d’ amore», «Στου αιώνα την παράγκα», «Θάλασσα στη σκάλα», «Αμλετ της Σελήνης»…

Ο κατάλογος είναι μακρύς και φτάνει έως την πρόσφατη «Ομίχλη των καιρών», με ερμηνεύτρια τη Μαριάννα Πολυχρονίδη, καθώς ο ακάματος Θάνος εξακολουθεί να προτείνει τραγουδιστές που κάτι έχουν να πουν όχι μόνο σε εκείνον, αλλά σ’ αυτό το ίδιο το τραγούδι.

Ο «Ε.Τ.» της Κυριακής μίλησε με τους ερμηνευτές της βραδιάς για το τι σημαίνει Θάνος Μικρούτσικος για την ελληνική μουσική, αλλά και για τους ίδιους.

«Μπήκε σαν σίφουνας στη ζωή μου»

«Βρίσκομαι στο τραγούδι από το 1990. Είκοσι επτά υπέροχα χρόνια. Ολα αυτά τα χρόνια συνεργάστηκα με όλους τους εν ζωή μεγάλους δημιουργούς και αυτό είναι κάτι ιδιαίτερα τιμητικό.

Ο Θάνος Μικρούτσικος μπήκε στη ζωή μου αρχικά το 2004, όταν με κάλεσε να συμμετέχω στην παρουσίαση του “Σταυρού του Νότου”. Για μένα όμως δεν ήταν απλά μια ακόμη συμμετοχή. Hταν η συμμετοχή μου σε ένα έργο που καθόρισε τη ζωή μου. Και αυτό γιατί είχε δύο παραμέτρους.

Η πρώτη ήταν πως θα τραγουδούσα πρώτη φορά Νίκο Καββαδία. Μια ποίηση στη γλώσσα των ναυτικών που υπήρχε στο σπίτι μου πάντα. Και η δεύτερη ήταν πως αυτός ο δίσκος μαζί με το “Εμπάργκο” έπαιζαν στο πικάπ από τότε που άρχισαν να καταγράφονται οι πρώτες μου μνήμες.

Ο Θάνος Μικρούτσικος, λοιπόν, μπήκε σαν σίφουνας στη ζωή μου, ανατρέποντας οποιαδήποτε δεδομένα είχα διαμορφωμένα στο μυαλό μου γνωρίζοντάς τον μόνο μέσα από το έργο του.

Ταπεινός στο μεγαλείο του, ανθρώπινος στην καθημερινότητά του, απόλυτος στην ελευθερία του, γενναιόδωρος στην απλοχεριά του.

Γνώρισα έναν άνθρωπο που, χωρίς να το επιδιώκει, με υποχρέωσε να τον θέλω κοντά μου. Που με εξανάγκασε να τον νιώθω δικό μου. Χωρίς να κάνει απολύτως τίποτα. Απλά όντας αυτός που είναι.

Ο Θάνος για μένα δεν αρκέστηκε ποτέ στο να είναι απλά ένας πολύ μεγάλος συνθέτης που συνεργάστηκα. Εγινε ο φίλος μου, ο πνευματικός μου πατέρας, ο άνθρωπος που δεν ντράπηκα ποτέ να κλάψω μπροστά του. Ηταν, είναι και θα είναι ο δικός μου Θάνος…».

«Η μουσική του λειτουργεί μέσα μου σαν τέλειο… GPS!»

«Μ’ εμένα και τον Θάνο συμβαίνει κάτι σχεδόν μεταφυσικό. Σε όλες τις κρίσιμες στιγμές της μουσικής μου διαδρομής, σχεδόν από παιδί, πέφτω πάνω του και αλλάζω πορεία. Η μουσική του λειτουργεί εντός μου άλλοτε σαν τροχιοδεικτικό, άλλοτε σαν διορθωτής πορείας και ενίοτε σαν το τέλειο GPS! Πρώτη φορά, έφηβος ακόμα, με τα πολιτικά τραγούδια (εδώ η φωνή του GPS λέει: “Πάρ’ το αριστερά χωρίς λαϊκισμούς”). Υστερα με τον “Σταυρό του Νότου” (η φωνή: “Βρες μεγάλα κείμενα και μην κάνεις φιγούρα με τις νότες σου”).

Μετά, στο πρώτο τηλεφώνημα, όταν ακόμα δεν ήμαστε φίλοι, τον άκουγα άναυδος να μου κάνει εμπεριστατωμένη κριτική στο δίσκο μου “Κακές Συνήθειες”, με έγνοια, αγάπη και γενναιοδωρία (η φωνή: “Δώσε την ίδια σημασία στον τρόπο που μελοποιείς και ενορχηστρώνεις και στον τρόπο που ερμηνεύεις”).
Και κυρίως, το 2008, στην πρώτη μας συνεργασία επί σκηνής, όπου με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι, έπειτα από 16 χρόνια δισκογραφίας, αγνοούσα παντελώς ακόμα και τα στοιχειώδη για την εργασία μας…

Τότε, έπεσα πάνω του και -στην κυριολεξία- έκανα γκελ! Αλλαξε καθοριστικά ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι την τέχνη μας σε όλα τα επίπεδα, από την οργάνωση και το καμαρίνι μέχρι το πρόγραμμα και τη σκηνική παρουσία (η φωνή: “Σοβαρέψου χωρίς σοβαροφάνεια”).

Απ’ όλους τους συνθέτες κάτι έμαθα – και τους είμαι ευγνώμων. Κι απ’ τους τραγουδοποιούς και τους τραγουδιστές και τους μουσικούς. Ο Θάνος είναι ένας από τους ελάχιστους που θεωρώ δάσκαλό μου, με την πλήρη σημασία της λέξης. Δάσκαλο, πήχυ, σημείο αναφοράς, φίλο εξ απορρήτων και μέλος της οικογένειάς μου. Νυν και αεί».

«Δρομέας ημιαντοχής. Εξ επαφής άγγελος…»

«Ο χρόνος. Τα σημεία. Εκεί κερδίζεται η μάχη: στα σημεία. Στα γράμματα, στις στίξεις. Ο ρυθμός σαν την ανάσα. Ο ρυθμός. Οι σφυγμοί. Οι συλλαβές είναι οι σφυγμοί. Τα γράμματα, οι στίξεις-στίγματα είναι οι σφυγμοί. Οι συλλαβές. Τα πνεύματα. Οι οξείες, οι δασείες, η απόστροφος. Οι οπλισμοί στα κλειδιά. Η παρτιτούρα είναι ένας πόλεμος για μια είσοδο: να ανοίξει μια πόρτα κλειδωμένη σε όλους. Η σοφία στις παύσεις. Η ανάσα στην επιμονή για την ακρίβεια. Και φυσικά η γενναιοδωρία του λάθους.

Αυτή η αποδοχή είναι που όσο προσπαθείς να γίνεις ακριβής σίγουρα κάπου ασθμαίνεις πριν από το τέρμα. Αλλά το γυμναστήριο της προσπάθειας κάνει τη σκέψη σου ακριβή. Και ακριβαίνει ό,τι οραματίζεσαι, ό,τι κοιτάς και ό,τι αγγίζεις. Δρομέας ημιαντοχής. Εξ επαφής άγγελος. Πολυώνυμα άλυτα. Οι όρθροι που αντικατέστησαν τον καφέ με καληνύχτα. Αστεγοι κι όμως ορμέμφυτα υγιείς κάτω από κάθε φως. Αλυτοι απέναντι στο φως. Οταν γινόμαστε σκοτάδι, οι άλλοι μαθαίνουν να ερμηνεύουν το φως τους. Εχεις μυς στις γάμπες που κανείς δεν έχει δει. Ετσι, δεν αναρωτιέται κανείς πώς δεν λαχανιάζει εδώ και χρόνια. Αφού εσύ τρέχεις. Λογικό. Και ξέρεις καλά πως λογικό δεν είναι το κατανοητό. Λογικό είναι το αναντίρρητο. Δικός σου για πάντα».

«Ο δάσκαλός μου, ο καλός μου φίλος…»

«Η γνωριμία μου με τον Θάνο έγινε στα τέλη Αυγούστου του 1974 στο σπίτι της Μαρίας Δημητριάδη. Πέρασαν 43 χρόνια, διαδρομή μεγάλη, γεμάτη μουσική, συναυλίες, θέατρο, δισκογραφία αλλά και πολλή μελέτη. Μου δίδαξε νότα νότα έργα δύσκολα, μου έδειξε πώς να δίνω ψυχή στην παρτιτούρα, να τοποθετώ τη φωνή μου, να διαβάζω, να μπαίνω βαθιά στο ποιητικό κείμενο, να απελευθερώνομαι, διεύρυνε απίστευτα τις γνώσεις μου. Αμέτρητες ώρες πρόβας, αμέτρητες ώρες δουλειάς. Είναι ο δάσκαλός μου, είναι ο καλός μου φίλος.

Ο Θάνος Μικρούτσικος είναι σημαντικό κεφάλαιο στη μουσική μας. Από τα πρώτα συνθετικά του βήματα είχε το δικό του μουσικό ύφος, το δικό του ήχο. Η μελοποίησή του, στην ποίηση των Κ. Π. Καβάφη, Γ. Ρίτσου, Μ. Αναγνωστάκη, Ν. Καββαδία, Ν. Χικμέτ, Βλ. Μαγιακόφσκι, Μ. Ελευθερίου, αλλά και νεότερων, όπως ο Χριστόφορος Λιοντάκης, ο Αλκης Αλκαίος, ο Γ. Κακουλίδης, είναι κλασική στις μέρες μας. Νιώθω τυχερός που συνεχίζω αυτό το υπέροχο ταξίδι».

«Aλλαξε τον τρόπο που δουλεύω, που βλέπω τα πράγματα»

«Με τον Θάνο Μικρούτσικο γνωριστήκαμε στο θέατρο, πριν από ενάμιση χρόνο. Ετοιμάζαμε την παράσταση “Ταξίδι στον Σταυρό του Νότου”, για τη ζωή και το έργο του Νίκου Καββαδία. Από τις πρώτες πρόβες κάτι διέκρινε σ’ εμένα και μου ζήτησε μια συνάντηση για να μιλήσουμε. Οταν βρεθήκαμε, λοιπόν, και μου μίλησε, αυτά που άκουσα κι αυτά που ένιωσα ήταν τόσο δυνατά, που τρόμαξα.

Η αλήθεια είναι ότι πάντα είχα τη μουσική καλά φυλαγμένη μέσα μου, σε πολύ ιδιαίτερη θέση, αλλά πολλές φορές την έβαζα στην άκρη λόγω της υποκριτικής. Και τώρα έχω απέναντί μου τον Θάνο Μικρούτσικο, να αποκωδικοποιεί τη σχέση μου με τη μουσική και να με προκαλεί να ασχοληθώ σε βάθος μαζί της!

Συνειδητοποίησα ότι μου δίνεται μια τεράστια ευκαιρία και αποφάσισα ότι δεν θα αφήσω κανένα φόβο να με κερδίσει. Επεσα με τα μούτρα στη δουλειά! Αρχισα ξανά μαθήματα τραγουδιού έπειτα από πολλά χρόνια και με τον Θάνο βρισκόμασταν κάθε εβδομάδα και δουλεύαμε διάφορα κομμάτια, παλιά, καινούργια, τόσο διαφορετικά μεταξύ τους, που το καθένα ζητούσε άλλο τρόπο, άλλη τεχνική, άλλη προσέγγιση…

Αρχισε, λοιπόν, ο Θάνος Μικρούτσικος να αποκαλύπτεται στα μάτια μου ως ένας πολύ ενδιαφέρων σκηνοθέτης με μια τρομερή ικανότητα να με καθοδηγεί και να καταφέρνει να βγάζει από μέσα μου στοιχεία που ειλικρινά δεν ξέρω αν έχουν αποκαλυφθεί μέσα από το θέατρο 16 χρόνια τώρα…

Ολα αυτά γέννησαν το δίσκο μας, την “Ομίχλη των καιρών”, και μας οδήγησαν στις χειμερινές εμφανίσεις μας. Μαζί και με τον Χρήστο Θηβαίο ταξιδέψαμε “Στη Χώρα των Θαυμάτων”, όπου εγώ κάθε βράδυ πραγματικά ένιωθα κομμάτι ενός θαύματος με τον Θάνο και τον Χρήστο στη σκηνή.

Το ταξίδι μ’ έχει συνεπάρει για τα καλά και θα συνεχίσω να προσπαθώ, να ονειρεύομαι και να δουλεύω σκληρά.

Ο Θάνος, που πια είναι πολύ αγαπημένος και σημαντικός άνθρωπος για μένα, άλλαξε τον τρόπο που σκέφτομαι, που δουλεύω, που βλέπω τα πράγματα. Λατρεύω την καλοσύνη του, την ευθύτητά του, το χιούμορ του, την τρομερή οργανωτική ικανότητά του, τη συνέπειά του, την επιμονή του, το πόσο αφοσιώνεται κάθε φορά σε ό,τι κάνει, το πάθος του, το όραμά του και φυσικά την τεράστια γενναιοδωρία του… Τον ευχαριστώ θερμά για όλα και νιώθω μεγάλη τιμή που βρίσκομαι πια στο καραβάνι με τους συνοδοιπόρους του!».

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ
[email protected]

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής