Γράφει η Σοφία Βαλσάμη

Γαλλία, Ολλανδία, Σκωτία, Ελλάδα, Βρετανία και εσχάτως η Ιταλία μπήκαν στη διαδικασία ενός δημοψηφίσματος τα τελευταία χρόνια.

Το EThe Magazine του Eleftherostypos.gr παρουσιάζει τα δημοψηφίσματα αυτά και ποιες ήταν οι συνέπειες τους στις χώρες που διεξήχθησαν, αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα.

Πολλά προκάλεσαν πανικό όπως το ελληνικό που προκηρύχθηκε ξαφνικά τον Ιούνιο του 2015 με τις συνέπειες του να τις πληρώνει ακόμα ο ελληνικός λαός. Υπάρχει και αυτό της Σκωτίας με τους πολίτες της χώρας να μην συναινούν στην απόσχιση από τη Βρετανία καθησυχάζοντας τους Ευρωπαίους.

Ας δούμε όμως τα δημοψηφίσματα στην Ευρώπη από το 2005 ως σήμερα.

Γαλλικό δημοψήφισμα και αντίο από Σιράκ

Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ το Μάιο του 2005 προκήρυξε δημοψήφισμα για το Ευρωσύνταγμα. Με αυτόν τον τρόπο ήθελε στην ουσία να πάρει μια νίκη για να εμφανιστεί πανίσχυρος στις προεδρικές εκλογές του 2007. Με ένα ηχηρό «όχι» και ποσοστό 55% ο γαλλικός λαός έδωσε την απάντησή του τινάζοντας στην ουσία στον αέρα τη διαδικασία της επικύρωσης του καταστατικού χάρτη της Ευρωζώνης. Ο Σιράκ δεν κατέβηκε τελικά στις εκλογές του 2007.

Την τακτική των Γάλλων ακολούθησαν και οι Ολλανδοί λίγες ημέρες αργότερα. Στο δημοψήφισμα που έκαναν για τον ίδιο λόγο ο λαός είπε ένα εκκωφαντικό «όχι» με ποσοστό 62%.

Γαλλία και Ολλανδία παρά το γεγονός ότι ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ στάθηκαν εμπόδιο στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προκαλώντας ουκ ολίγες ανησυχίες εκείνη τη χρονική στιγμή.

«Όχι» στην ανεξαρτητοποίηση από τους Σκωτσέζους

Οι πολίτες της Σκωτίας στις 18 Σεπτεμβρίου του 2014 οδηγήθηκαν στις κάλπες με το αποτέλεσμα τελικά να είναι «όχι» με ποσοστό 55,3%. Οι ψηφοφόροι έπρεπε να αποφασίσουν «αν η Σκωτία πρέπει να είναι μια ανεξάρτητη χώρα;» και μπορούσαν να απαντήσουν μόνο ναι ή όχι.

Το δημοψήφισμα αποφασίστηκε μετά από συμφωνία της κυβέρνησης της Σκωτίας με αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου. Το Νομοσχέδιο Δημοψηφίσματος Ανεξαρτησίας της Σκωτίας, που καθορίζει τις λεπτομέρειες για αυτό το δημοψήφισμα, είχε υποβληθεί στις 21 Μαρτίου 2013 και ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο της Σκωτίας στις 14 Νοεμβρίου 2013, ενώ έλαβε Βασιλική Συγκατάθεση στις 17 Δεκεμβρίου 2013.

Πολλά πάντως ήταν τα ερωτήματα που τέθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, συμπεριλαμβανομένων ποιο νόμισμα θα χρησιμοποιήσει μια ανεξάρτητη Σκωτία, οι δημόσιες δαπάνες και το πετρέλαιο της Βόρειας Θάλασσας. Το «όχι» προφανώς και ανακούφισε την Ευρώπη..

Το «όχι» των Ελλήνων είχε δώρο…το τρίτο μνημόνιο

«Φωτιά» στην Ευρώπη μέσα στο κατακαλόκαιρο έβαλε το ελληνικό δημοψήφισμα του 2015. Προκηρύχθηκε στις 28 Ιουνίου και διεξήχθη στις 5 Ιουλίου. Το ερώτημα προς τους Έλληνες πολίτες ήταν «αν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας των τριών θεσμών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.) και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (Δ.Ν.Τ.) η οποία προτάθηκε στις 25 Ιουνίου».

Αφορμή για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος ήταν η μη επίτευξη συμφωνίας της ελληνικής κυβέρνησης με τους δανειστές με αιτία μια σειρά μέτρα που έπρεπε να λάβει η Ελλάδα.

Η προκήρυξη του δημοψηφίσματος προκάλεσε πανικό στους Έλληνες, οι οποίοι έσπευσαν στις τράπεζες για να πάρουν χρήματα φοβούμενοι τα πολύ χειρότερα. Και αυτά ήρθαν δεδομένου ότι η Ελλάδα υπέστη μια οικονομική καταστροφή με την επιβολή των κεφαλαιακών περιορισμών και την υπογραφή ενός νέου μνημονίου από την κυβέρνηση. Υπήρξαν επίσης πολλά προβλήματα στις συναλλαγές με το εξωτερικό και ακόμα οι Έλληνες δεν έχουν «ξεμπλέξει» από τις συνέπειες της απόφασης Τσίπρα να οδηγήσει τη χώρα στο δημοψήφισμα.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν η απόρριψη της πρότασης του σχεδίου συμφωνίας με ποσοστό 61,3%. Μετά το δημοψήφισμα, η κυβέρνηση Τσίπρα αγνόησε το «όχι» και συμφώνησε σε τρίτο μνημόνιο με τους δανειστές. Ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετώπισε μια μεγάλη εσωτερική κρίση και πολλά στελέχη του αποχώρησαν. Το Σεπτέμβρη του 2015 έγιναν εκλογές το ΣΥΡΙΖΑ να είναι ο νικητής και να σχηματίζει κυβέρνηση με τους Ανεξάρτητους Έλληνες.

Brexit και σοκ στις αγορές

Στις 23 Ιουνίου 2016 πραγματοποιήθηκε στη Βρετανία το δημοψήφισμα για την παραμονή ή την αποχώρησή της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συμμετοχή της Βρετανίας στην Ένωση ήταν αμφιλεγόμενο ζήτημα ήδη από την ένταξή της, το 1973.

Όλα ξεκίνησαν όταν ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον δεσμεύθηκε πριν από τις εκλογές του 2015 ότι εφόσον εκλεγεί θα διεξάγει δημοψήφισμα που θα κρίνει την παραμονή ή όχι του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η επανεκλογή της κυβέρνησης Κάμερον με απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή έδωσε τη δυνατότητα να προχωρήσει η διεξαγωγή δημοψηφίσματος, αφού πρώτα η κυβέρνηση διαπραγματεύτηκε ευνοϊκότερους για τη χώρα όρους παραμονής στην Ε.Ε.

Στις 20 Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος για τις 23 Ιουνίου 2016. Υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. τάχθηκαν τα περισσότερα βρετανικά κόμμα (οι Εργατικοί, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, οι Πράσινοι και το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα) και υπέρ της αποχώρησης το Κόμμα Ανεξαρτησίας και κάποια άλλα μικρότερα. Το Συντηρητικό Κόμμα κράτησε ουδετερότητα, αλλα ο Ντέιβιντ Κάμερον τάχθηκε φανερά υπέρ της παραμονής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Να σημειωθεί ότι λίγες ημέρες πριν από το Δημοψήφισμα δολοφονήθηκε η βουλευτής του Εργατικού Κόμματος Τζο Κοξ.

Μετά το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος, σε αρκετές χώρες – μέλη τέθηκε στο δημόσιο διάλογο η πιθανότητα να δοθεί στους πολίτες η δυνατότητα να αποφασίσουν αν η χώρα τους θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο ευρωσκεπτικισμός έχει μπει για τα καλά στο μυαλό πολλών Ευρωπαίων, ειδικά με τις πολιτικές που ακολουθούνται τα τελευταία χρόνια και την οικονομική κρίση που έχει χτυπήσει διάφορες χώρες.

Μερικές από τις κρίσιμες ανατροπές που επιφέρει το Brexit (το ερχόμενο Μάρτιο αναμένεται να δρομολογηθεί η διαδικασία της αποχώρησης) αφορούν στους συνοριακούς ελέγχους, την επέκταση της χρήσης βίζας και την μεταναστευτική πολιτική. Επίσης αναζητείται ένα νέο καθεστώς που θα διέπει τις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις της Βρετανίας με την Ε.Ε. Στην ουσία το Brexit έχει απρόβλεπτες συνέπειες τόσο για τη Βρετανία όσο και για την Ευρώπη.

Από το δημοψήφισμα όμως βγήκε και η ίδια η Βρετανία διχασμένη, καθώς το αποτέλεσμα ανέδειξε τις διαφορές ανάμεσα στις διάφορες περιφέρειες. Οι εντονότερες διαφορές ανάμεσα στο Λονδίνο και τη Σκωτία από την μία πλευρά, που τάχθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου βασιλείου στην Ε.Ε., και την εκτός Λονδίνου Αγγλία, που έκρινε το αποτέλεσμα υπέρ της εξόδου.

Παρελθόν ο Ρέντσι και… τρέχει η Ιταλία

Την περασμένη Κυριακή ήταν η σειρά της Ιταλίας και του Ματέο Ρέντσι να υποστούν το… μαρτύριο του δημοψηφίσματος. Ο πρωθυπουργός έπαιξε το προσωπικό πολιτικό του μέλλον κορώνα – γράμματα, ζητώντας από τους συμπατριώτες του να εγκρίνουν μία σειρά από συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, με στόχο τον πολιτικό και διοικητικό εκσυγχρονισμός προκειμένου η ιταλική οικονομία να εξυγιανθεί και να μπορέσει να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της Ευρωζώνης.

Το αντιευρωπαϊκό ρεύμα κυριάρχησε και στην Ιταλία με το «όχι» να φτάνει στο 59%, το Ρέντσι να παραιτείται και τη χώρα να έχει μπει σε μία πολιτική δίνη.
Τις τελευταίες ημέρες όλη η Ευρώπη παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Ιταλία, καθώς οι συνέπειες του «όχι» είναι πολλές.

Η ενίσχυση των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων γεννά αμφιβολίες για την ευρωπαϊκή πορεία της Ιταλίας, που έχει την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρωζώνη, δυσβάστακτο δημόσιο χρέος και ένα εξαιρετικά ευάλωτο τραπεζικό σύστημα. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει πως θα αντιδράσουν στο μέλλον οι χρηματαγορές αν η κρίση στη γειτονική χώρα συνεχιστεί για αρκετό καιρό ακόμα, πολλώ δε μάλλον αν αναδειχθεί σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο, που μιλά ανοικτά για επιστροφή στη λιρέτα.