Το πρώτο ήταν η επαφή Τραμπ – Πούτιν στις 12 Φεβρουαρίου, κατά την οποία οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία  (χωρίς την παρουσία της Ουκρανίας και της Ευρώπης) και το δεύτερο γεγονός ήταν η τηλεφωνική πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία των δύο ανδρών.

Βέλη

Η απαράδεκτη γλωσσική επιθετικότητα του Αμερικανού υπουργού Αμυνας, Πιτ Χέγκσεθ, μπροστά στους Ευρωπαίους ομολόγους του (οι οποίοι έχουν συνηθίσει πιο διπλωματική γλώσσα) ήταν πραγματικά σοκαριστική. Επανέλαβε την απαίτηση του Τραμπ να διαθέσουν τουλάχιστον το 5% του ΑΕΠ τους στις αμυντικές δαπάνες, παρά το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι αντίθετες. Κατέστησε επίσης σαφές ότι η κορυφαία προτεραιότητα της δεύτερης κυβέρνησης Τραμπ στην εξωτερική πολιτική θα είναι η αντιμετώπιση της Κίνας και όχι της Ουκρανίας ή της Ευρώπης.

Μετά τις παρατηρήσεις του Χέγκσεθ, πήρε τη σκυτάλη ο υπουργός Εξωτερικών, Μαρκ Ρούμπιο, ο οποίος σε πρόσφατη συνέντευξή του δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να είναι ο κύριος εγγυητής της ασφάλειας στην Ευρώπη, αλλά μάλλον υποστηρικτικός παράγοντας.

Αυτή η στάση αποδόμησης των διατλαντικών σχέσεων πηγάζει από το γεγονός ότι τόσο οι Αμερικανοί πρόεδροι όσο και οι Ευρωπαίοι ομόλογοί τους απέτυχαν να αφουγκραστούν τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Ως αποτέλεσμα, η διατλαντική συμμαχία δείχνει ακόμη πιο ευάλωτη επί Τραμπ.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ελπίδες της Ουκρανίας να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη της φαίνονται όλο και πιο μακρινές. Υπάρχει μια ισχυρή πιθανότητα ότι οι διαπραγματεύσεις θα οδηγήσουν σε ένα αποτέλεσμα παρόμοιο με τη διαίρεση της Γερμανίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δηλαδή το ένα μέρος της Ουκρανίας θα είναι υπό τον έλεγχο της Ρωσίας και το άλλο θα είναι μια ανεξάρτητη Ουκρανία, η οποία ενδεχομένως να ενταχθεί στην Ε.Ε., όπως έκανε κάποτε η Δυτική Γερμανία.

Οπως και να έχει, ο διατλαντισμός που έχει καθορίσει τις σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης για πάνω από οκτώ δεκαετίες δείχνει -και είναι- πιο ευάλωτος από ποτέ.

Επανεκτίμηση

Καθώς οι ηγέτες του ΝΑΤΟ ετοιμάζονται να συνέλθουν στη Χάγη αρχές Ιουνίου, αντιμετωπίζουν μια άβολη αλήθεια: το αμυντικό δόγμα και οι δυνατότητες της συμμαχίας είναι ανεπαρκή και απαιτούν επείγουσα επανεκτίμηση.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εκθέσει ένα κρίσιμο στρατηγικό χάσμα εντός του ΝΑΤΟ. Τα μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα εκείνα που συνορεύουν με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, είναι δεσμευμένα από δύο ανθρωπιστικές συμβάσεις που απαγορεύουν ορισμένους εξοπλισμούς. Αυτή η απόκλιση δεν είναι απλά φιλοσοφική, αλλά αντιπροσωπεύει μια ευπάθεια που απειλεί σοβαρά τη συλλογική ασφάλεια του ΝΑΤΟ.

Στις 18 Μαρτίου, η Πολωνία και οι τρεις χώρες της Βαλτικής δήλωσαν από κοινού ότι θα αποσυρθούν από τη Σύμβαση της Οτάβα του 1997 για τις νάρκες κατά προσωπικού για να παρέχουν στις αμυντικές δυνάμεις ευελιξία και ελευθερία επιλογής οπλικών συστημάτων για να αντιμετωπίσουν την επερχόμενη ρωσική επιθετικότητα. Η Λιθουανία αποσύρθηκε επίσης από τη σύμβαση του 2008 για τα πυρομαχικά διασποράς.

Εννέα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, το λεγόμενο «NB8» των χωρών της Βαλτικής και της σκανδιναβικής κοινότητας συν την Πολωνία, ζουν υπό τη συνεχή σκιά της ρωσικής επιθετικότητας και κατανοούν τι διακυβεύεται. Οι υπηρεσίες πληροφοριών της Εσθονίας προειδοποίησαν πρόσφατα ότι η Ρωσία προετοιμάζεται ενεργά για στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Δύση. 

Ηθική

Η δέσμευση της Δυτικής Ευρώπης στις ανθρωπιστικές αρχές οδήγησε στην ευρεία επικύρωση της σύμβασης πυρομαχικών διασποράς και απαγόρευση των ναρκών ξηράς, όταν για σύντομο χρονικό διάστημα, στις αρχές αυτού του αιώνα, η Ευρώπη φανταζόταν λανθασμένα ότι η ρωσική απειλή είχε διαλυθεί με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης. Οι συμφωνίες αυτές αντικατοπτρίζουν τις εύλογες ηθικές ανησυχίες σχετικά με τη βλάβη των αμάχων και τους κινδύνους μετά τη σύγκρουση.

Η Ρωσία είναι ο άμεσος κίνδυνος για τα δημοκρατικά κράτη. Οταν αντιμετωπίζουμε έναν αριθμητικά ανώτερο επικείμενο εχθρό που παραβιάζει συστηματικά το διεθνές δίκαιο, τέτοιοι μονομερείς περιορισμοί αποτελούν στρατηγικές υποχρεώσεις.

Οι ΗΠΑ είχαν από καιρό αναγνωρίσει την κατάσταση. Ποτέ δεν υπέγραψαν αυτές τις συμβάσεις και υποστήριξαν ότι τα όπλα ήταν νόμιμα και ζωτικής σημασίας για τη στρατηγική άμυνα της Ευρώπης, της Ταϊβάν και της Νότιας Κορέας. Η απόφαση της κυβέρνησης Μπάιντεν το 2023 να προμηθεύσει πυρομαχικά διασποράς στην Ουκρανία αναγνώρισε ότι οι ανάγκες στο πεδίο της μάχης απαιτούν μερικές φορές δύσκολες επιλογές.

Ο θεμελιώδης σκοπός του ΝΑΤΟ ήταν πάντα η αποτροπή. Η συμμαχία δημιουργήθηκε ειδικά για να αντιμετωπίσει τον σοβιετικό  και τώρα τον ρωσικό επεκτατισμό. Χιλιάδες ζωές Ουκρανών θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν είχαν λάβει πυρομαχικά διασποράς με τα οβιδοβόλα των 155mm και τους εκτοξευτές πυραύλων HIMARS από το καλοκαίρι του 2022. Και οι φθινοπωρινές μάχες της Χερσώνας και του Χάρκοβο πιθανότατα θα ήταν ακόμη πιο επιτυχημένες.

Αυτό δεν είναι μια έκκληση να εγκαταλειφθούν οι ανθρωπιστικές αρχές, αλλά μάλλον να αναπτύξουμε μια συνεκτική προσέγγιση σε όλη τη συμμαχία που αναγνωρίζει τις τρέχουσες και μελλοντικές πραγματικότητες του πεδίου της μάχης. Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να εξετάσει πλαίσια για την υπεύθυνη ανάπτυξη, αυστηρούς κανόνες εμπλοκής και δεσμεύσεις για την εκκαθάριση μετά τη σύγκρουση, διατηρώντας παράλληλα την πρόσβαση σε αυτές τις αμυντικές δυνατότητες.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ «SKY SHIELD»

Ευρωπαϊκά αεροσκάφη αντί για χερσαίες δυνάμεις στην Ουκρανία

 Kαθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες σχεδιάζουν να τοποθετήσουν χιλιάδες στρατιώτες στην Ουκρανία ως αποτρεπτική δύναμη έπειτα από μια πιθανή κατάπαυση του πυρός, το ερώτημα που τίθεται είναι: «Από πού θα προέλθουν αυτές οι δυνάμεις;».

Βρετανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θα συγκεντρωθεί δύναμη 30.000 ατόμων και ότι ο επιχειρησιακός σχεδιασμός βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη. Αλλά ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι μια αποτρεπτική δύναμη θα πρέπει να είναι γύρω στις 200.000. Και είναι σαφές ότι το ανθρώπινο δυναμικό είναι σοβαρά ανεπαρκές στην Ευρώπη. Ολόκληρος ο γαλλικός στρατός έχει μόνο 200.000, ενώ ο βρετανικός στρατός έχει λιγότερους από 75.000.

«Παντομίμα» ειρήνης

Παρ’ όλα αυτά, μια συμφωνία χωρίς δυτικές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια κατάπαυση του πυρός. Αυτό θα ήταν μια «παντομίμα» ειρήνης όπου όλοι γνωρίζουν ότι η ιστορία θα τελειώσει είτε με μια ακόμη ρωσική εισβολή είτε με ένα ουκρανικό κράτος «μαραμένο» υπό τη μόνιμη απειλή εισβολής.

Μια ομάδα Ευρωπαίων και Αμερικανών εμπειρογνωμόνων και πολιτικών έχουν μία αντιπρόταση: Χρησιμοποιήστε ευρωπαϊκά αεροσκάφη για την υπεράσπιση του ουκρανικού εναερίου χώρου. Το σχέδιο, που ονομάζεται «Sky Shield», οραματίζεται μια «Ζώνη Προστασίας Αέρα». Οι πολεμικές αεροπορικές περιπολίες που ξεκινούν από ευρωπαϊκές βάσεις θα προστάτευαν περιοχές της Ουκρανίας εκατοντάδες χιλιόμετρα πίσω από τις γραμμές του μετώπου.

Το «Sky Shield» θα προστατεύσει τους Ουκρανούς πολίτες και τις υποδομές, θα απελευθερώσει ουκρανικούς στρατιωτικούς πόρους και θα στείλει ένα σήμα στη Ρωσία, λένε οι υποστηρικτές του σχεδίου. Με την κινητοποίηση μόλις 120 ευρωπαϊκών αεροσκαφών, το «Sky Shield» μπορεί να επιτύχει μεγαλύτερο στρατιωτικό, πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο από 120.000 Ευρωπαίους στρατιώτες.