Ο διευθυντής της εφημερίδας, κ. Μανώλης Κουφάκης, γράφει στον πρόλογο του βιβλίου ότι «δεν ήταν δυνατό η εφημερίδα του να μείνει αμέτοχη στον λαμπρό εορτασμό του επετειακού έτους της μεγάλης εθνικής μας παλιγγενεσίας». Αυτός ήταν ο λόγος που αποδέχθηκε την πρόταση του από την Ιεράπετρα καταγόμενου καθηγητή και πρώην αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Γιάννη Πυργιωτάκη, να εκδοθούν σε βιβλίο τα άρθρα καθηγητών πανεπιστημίου, κυρίως Κρητών και καθηγητών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, που δημοσιεύθηκαν στην εν λόγω εφημερίδα.

Επισήμως, η Επανάσταση στην Κρήτη εξερράγη στις 14 Ιουνίου 1821. Οπως γράφει ο ομ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Θεοχάρης Δετοράκης, αυτή εξαγρίωσε τους Τούρκους. Στις 24 Ιουνίου, στο Ηράκλειο κατέσφαξαν τον μητροπολίτη Κρήτης, Γεράσιμο Παρδάλη, πέντε επισκόπους και συνολικά 800 κληρικούς και λαϊκούς. Σημειώνεται ότι μετά από λίγες ημέρες, συγκεκριμένα από τις 9 έως τις 14 Ιουλίου 1821, στην εξεγερμένη Κύπρο απαγχονίστηκε από τους Τούρκους ο Αρχιεπίσκοπος της Μεγαλονήσου, Κυπριανός, καρατομήθηκαν οι άλλοι αρχιερείς και σφαγιάστηκαν οι άλλοι κληρικοί και οι προύχοντες, στον αριθμό 486. Από το 1821 οι Κρήτες αρχίζουν έναν άνισο αλλά ηρωικό αγώνα έως το 1913, δηλαδή έως την απόκτηση της ελευθερίας τους και την πολυπόθητη ένωσή τους με τη Μητέρα Ελλάδα.

Οι εξεγέρσεις ήσαν αλλεπάλληλες με το χύσιμο άφθονου κρητικού αίματος, που το συμβολίζει το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου το 1866. Ολες αυτές οι εξεγέρσεις κίνησαν το ενδιαφέρον ξένων λογοτεχνών, όπως του Ουγκώ, και πολλών φιλελληνικών οργανώσεων σε όλο τον κόσμο, αλλά δεν συγκίνησαν τις Μεγάλες Δυνάμεις…

Στο κείμενό του ο τ. αναπλ. καθηγητής κ. Γιώργος Εμμ. Πυργιωτάκης θέτει στις πραγματικές του διαστάσεις το θέμα του «κρυφού σχολειού». Μεταξύ των άλλων, διερωτάται πώς οι πρόγονοί μας επί τετρακόσια χρόνια διατήρησαν την ταυτότητά τους. Οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα δεν υπήρχε και ελάχιστος ήταν ο αριθμός των παιδιών που φοιτούσαν στα λίγα σχολεία. Και σημειώνει: «Η μεγάλη προσφορά του κρυφού σχολειού έγκειται αναμφίβολα στο γεγονός ότι μέσω αυτού μπορούσαν τα παιδιά να μαθαίνουν γράμματα κοντά στους ιερωμένους. Αυτό ήταν ούτως ή άλλως αναγκαίο προκειμένου να δημιουργούνται φυτώρια για τη στελέχωση της Εκκλησίας από τον απλοϊκό ιερέα μέχρι τον ανώτερο κλήρο». Ο κ. Πυργιωτάκης προσθέτει πως με τις άτυπες μορφές αγωγής που προωθούσε η Εκκλησία και επηρέαζε τη ζωή της οικογένειας και της κοινότητας λειτούργησε από γενιά σε γενιά το «σχολείο των συνειδήσεων», που εμπόδισε την αφομοίωση των Ορθοδόξων από τους ετεροδόξους και τους αλλοθρήσκους και στην κρίσιμη στιγμή έδρασε καταλυτικά. Και καταλήγει: «Αυτό το Μεγάλο Σχολείο των Συνειδήσεων, που καλλιεργήθηκε κατά κύριο λόγο από την Εκκλησία, αποτελεί για μας το ουσιώδες κρυφό σχολειό και αυτό το πνεύμα φαίνεται να απεικονίζει ο γνωστός πίνακας του Νικολάου Γύζη».