Γράφει ο Λυκούργος Χατζάκος

Πέρα από κάθε αμφιβολία, τίποτε το ευχάριστο και για καμία πλευρά, δεν υπάρχει σε αυτή την προοπτική. Η Βρετανική κυβέρνηση και η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως θα κληθούν να δώσουν λύσεις σε ζητήματα σύνθετα, καθόλου εύκολα να απαντηθούν και που αφορούν στην επόμενη ημέρα και της χώρας και της Ε. Ένωσης.

Κατ’ αρχάς, όσον αφορά στο Ηνωμένο Βασίλειο, γεννάται σοβαρό ζήτημα με την στάση της Σκωτίας και Ιρλανδίας. Οι Σκώτοι πολίτες στο δημοψήφισμα της 19ης Σεπτεμβρίου 2014 είχαν αποφασίσει υπέρ την παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο, εντός του πλαισίου της Ε.Ε. και δεν είναι βέβαιον ότι θα συνεχίσουν να εμμένουν στην απόφαση αυτή, δεδομένου ότι το «ΝΑΙ» στην Ευρώπη υπερτερεί σημαντικά στην χώρα των Χάϊλαντς. Ακόμη οι Ιρλανδοί, οι οποίοι μόλις βγήκαν από ένα επώδυνο μνημόνιο, δεν είναι καθόλου βέβαιον ότι δεν θα εγείρουν ενστάσεις για την αποχώρηση από την ΕΕ. Το πρόβλημα ανακύπτει στο σημείο όπου, προκειμένου να ενεργοποιηθεί το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας και να εκκινήσει η διαδικασία αποχώρησης, πρέπει να συνηγορούν και οι δύο αυτές χώρες, ως μέλη του Ηνωμένου Βασιλείου. Ποιος, λοιπόν, Βρετανός ηγέτης θα σηκώσει το άχθος μιας ενδεχόμενης εδαφικής σμίκρυνσης της γηραιάς Αλβιόνος;

Από την άλλη πλευρά, κύριος Junker μένει, ως ο πρώτος επικεφαλής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος θα παραδώσει μειωμένη ΕΕ, γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά. Πέραν των οικονομικών δεδομένων –το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η δεύτερη, μετά την Γερμανική, οικονομία στην Ένωση-, δεν πρέπει να παραβλέπεται και το συμβολικό επίπεδο. Η Ένωση θα μείνει δίχως την συμμετοχή της χώρας, η οποία υπήρξε η κοιτίδα της δυτικής, κοινοβουλευτικής, φιλελεύθερης δημοκρατίας και στην οποία ανεδείχθησαν οι σύγχρονες αξίες του Δυτικού πολιτισμού και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ατομικών ελευθεριών και πλέον, αν εξαιρέσει κανείς την κλασσική αρχαιότητα, μόνον η Γαλλική Επανάσταση θα μένει, εντός περιβάλλοντος ΕΕ, σημείο αναφοράς για τις αστικές μας δημοκρατίες.

Μία πρόσφατη εξέλιξη, όμως, προσελκύει το ενδιαφέρον. Η εξέλιξη, η οποία αφορά στην κατάσταση της Deutsche Bank. Δύσκολα κανείς αποφεύγει τον πειρασμό να μην συσχετίσει τα δύο αυτά γεγονότα μεταξύ τους, δεδομένης της προνομιακής σχέσης ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και με την εκτυλισσομένη Αμερικανική πολιτική και τον ανταγωνισμό των ΗΠΑ με τις Ρωσία, Κίνα και σε κάποιες περιπτώσεις και με την Γερμανία.

Πάντως, σε κάθε περίπτωση, έχει έλθει η στιγμή κατά την οποία η Ευρώπη είτε θα αποφασίσει να καταστεί πραγματικά «Ένωση» είτε θα βρεθεί προ αδιεξόδων τα οποία θα οδηγήσουν στην αποτυχία της εμπνευσμένης προσπάθειας που ξεκίνησε γύρω στα τέλη της 10ετίας του 1950.
Οι σημερινές Ευρωπαϊκές ηγεσίες, δεν έχουν να παρουσιάσουν επιδόσεις, αντίστοιχες με εκείνες της Ευρώπης των François Miteran, Ulof Palme, Margaret Thatser, Willy Brand ή του Helmut Koll κ.ά.

Ατυχώς, αντί να εντείνονται οι προσπάθειες για «περισσότερη Ευρώπη», δηλαδή την επιτάχυνση της πολιτικής ένωσης και την δημιουργία θεσμών και οργάνων νομοκανονικής και εκτελεστικής αρμοδιότητας, όπως άλλωστε υπαγορεύουν και συνθήκες συγκροτήσεώς της, ενισχύεται ο Ευρωσκεπτικισμός, ως αποκύημα των εμμονών, των αδιεξόδων επιλογών και της υποχωρητικότητας των πολιτικών ηγεσιών, έναντι των δημαγωγών οι οποίοι είτε κτίζουν την πολιτική καριέρα τους αντιμαχόμενοι την Ευρωπαϊκή Ιδέα είτε εξυπηρετούν άλλα συμφέροντα ή εθνικιστικά ιδεολογήματα.

Η σύνοδος των ηγετών, των τριών μεγαλύτερων –εναπομεινασών- οικονομιών της ΕΕ (Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας), στην Ιταλική νήσο Ventotene την 22α Αυγούστου τρχ. Έτους, στην οποία το 1940 μια ομάδα κρατουμένων του φασιστικού καθεστώτος συνέταξε ένα μανιφέστο «πρόσκληση για την δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας», εκπέμπει μεν στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ήπειρο, ένα δυνατό σήμα ενότητας, όμως, δεν επαρκεί για την επανεκκίνηση της διαδικασίας για την πολιτική ενοποίηση της ΕΕ, καθώς και οι ίδιοι θα περάσουν δύσκολες στιγμές, μετά την Βρετανική έξοδο –όποτε και φυσικά αν αυτή πραγματοποιηθεί.

Η μονοδιάστατη επικέντρωση στην νομισματική ενοποίηση, η οποία δεν εδράζεται σε έναν στρατηγικό σχεδιασμό οικονομικής πολιτικής για ολόκληρη την ΕΕ, δεν μπορεί παρά να δημιουργεί νέες ανισότητες και να μεγεθύνει τις ήδη υφιστάμενες. Το νόμισμα, απεικονίζει την παραγωγική και οικονομική ισχύ. Επομένως, δεν είναι δυνατή η ύπαρξη κοινού νομίσματος δίχως κοινή οικονομική πολιτική. Επιπροσθέτως, ζητήματα όπως η ανεργία και η έξοδος της ΕΕ από την οικονομική ύφεση και ουσιαστική έξοδο από την κρίση, δεν μπορούν να λυθούν μονομερώς, ούτε από αμιγείς γραφειοκρατικές επιλογές.

Από την άλλη πλευρά, ζητήματα, όπως το δημογραφικό, το προσφυγικό και εν γένει το θέμα της μετανάστευσης, το οποίο κατατείνει να λάβει τερατώδη διάσταση, απαιτούν σοβαρό, κεντρικό και ενιαία Ευρωπαϊκό σχεδιασμό, εις τρόπον ώστε να μην εμφανίζει η Ευρώπη την διχασμένη εικόνα που υπάρχει σήμερα και να αποκλείονται αυτενέργειες ανοήτων και επικίνδυνων λαϊκιστών, όπως π.χ., οι περιπτώσεις της Ουγγαρίας ή της Πολωνίας ή και της Σλοβακίας, χώρες με κατάλοιπα σταλινικού λαϊκισμού και οριακά ευρισκόμενες εντός του Ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Παράλληλα, τα σύγχρονα ανακύπτοντα ζητήματα και προβλήματα στην διαχείριση των διεθνών σχέσεων απαιτούν –εντός του διαμορφωμένου, παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος-, μια συνεκτική, ενιαία εξωτερική πολιτική· ανάλογο κεντρικό, Ευρωπαϊκό σχεδιασμό απαιτούν και τα θέματα αμύνης και ασφαλείας, ειδικά σήμερα με τις πολλαπλές απειλές τρομοκρατίας.
Η πορεία προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, δεν θα είναι εύκολη ούτε αρκούν μία-δύο αποφάσεις. Απαιτείται εργώδης και επίμονη προσπάθεια, συνέπεια και προσήλωση στο όραμα της Ενωμένης Ευρώπης και προφανώς, απομόνωση των δημαγωγικών, εθνολαϊκιστικών, άναρθρων κραυγών που μοιάζει να κατισχύουν σήμερα στον Ευρωπαϊκό Χώρο. Καμία υποχωρητικότητα και ενδοιασμός δεν χωράει στην κρίσιμη, αυτή καμπή.

Το χρονικό διάστημα, κατά το οποίο υφίσταται η ΕΕ –υπό οποιαδήποτε μορφή: ΕΟΚ κ.λπ-, χαρακτηρίζεται από σημαντικές κατακτήσεις σε κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό πεδίο, ενώ είναι η μεγαλύτερη χρονικά ειρηνική περίοδος στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Οι Ευρωπαϊκοί λαοί μεμονωμένοι, δίχως την συνοχή και την προστασία που συνεπάγεται η ύπαρξη ενός ενοποιητικού κορμού, θα αφεθούν βορά στον αδηφάγο και ανελέητο παγκόσμιο ανταγωνισμό.

Η παρουσία της ομπρέλας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ανάδειξή της σε ηγετικό πόλο του παγκοσμίου συστήματος, αποτρέπει την μετατροπή της Ευρωπαϊκής Ηπείρου σε πεδίο ανταγωνισμού άλλων ισχυρών –παγκοσμίων ή περιφερειακών- δυνάμεων και διασφαλίζει έστω και υπό δυσχερείς, ενίοτε, συνθήκες την ευημερία και ειρηνική συνύπαρξη των Ευρωπαίων πολιτών.