Γράφει η Ελένη Κομνηνού*

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το ανοσοποιητικό μας σύστημα έχει ως βασική αποστολή να αναγνωρίζει οτιδήποτε ξένο προς τον οργανισμό μας και να στρέφεται εναντίον του με την παραγωγή αντισωμάτων και ειδικών λεμφοκυττάρων.

Αυτοάνοσα, ανοσοκαταστολή και κριτήρια υπαγωγής στις ευπαθείς ομάδες

Στα αυτοάνοσα νοσήματα, όμως, και για λόγους που δεν γνωρίζουμε επαρκώς, ο οργανισμός αναγνωρίζει ως ξένα κάποια δικά του κύτταρα και στρέφεται εναντίον τους. Συχνά αυτό συμβαίνει με τις αρθρώσεις και το δέρμα, γι’ αυτό τα νοσήματα αυτά συνοδεύονται από αρθρίτιδες και εξάνθημα. Στις περιπτώσεις που προσβάλλονται τα νεφρά ή άλλο ζωτικό όργανο, το νόσημα αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα.

Η βασική αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών είναι η χορήγηση φαρμάκων που τροποποιούν, χωρίς όμως να καταστέλλουν, το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να μειωθεί η δράση του έναντι των ίδιων του των κυττάρων. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ονομάζονται ανοσοτροποποιητικά φάρμακα. Από τα πλέον χρησιμοποιούμενα φάρμακα για τον σκοπό αυτόν είναι η κορτιζόνη. Οι ασθενείς, λοιπόν, με αυτοάνοσα νοσήματα δεν είναι ανοσοκατεσταλμένοι.

Γι’ αυτόν τον λόγο, οι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα δεν μπορεί να πει κανείς με απόλυτη ακρίβεια ότι ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, εκτός από κάποιες ιδιαίτερες, επιλεγμένες περιπτώσεις. Αυτές θα τις κρίνει μόνο ο θεράπων ρευματολόγος με τον οποίον απαιτείται άμεση επικοινωνία.

Οι αλλαγές που επιφέρει ο COVID-19 στους πάσχοντες από αυτοάνοσα νοσήματα

Τι συστήνεται, λοιπόν, για τους ασθενείς με ρευματικά νοσήματα απέναντι σε λοιμώξεις, κυρίως ιογενείς πανδημίες όπως ο CΟVID-19;

Δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα αρκετά δεδομένα για τους ασθενείς με ρευματικά νοσήματα (είτε λαμβάνουν αγωγή είτε όχι) που προσβάλλονται από τον κορονοϊό. Σύμφωνα με τις πρόσφατες οδηγίες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), συστήνεται η:

• Αποφυγή επαφής με άτομα με συμπτωματολογία λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος.
• Αποφυγή όλων των μη απαραίτητων ταξιδιών, ιδιαίτερα σε περιοχές ή χώρες με επιβεβαιωμένη μετάδοση του ιού στην κοινότητα.
• Εφαρμογή της υγιεινής των χεριών και αποφυγή επαφής των χεριών με το πρόσωπο (μάτια, μύτη, στόμα).
• Συμμόρφωση στη χρόνια φαρμακευτική αγωγή που ενδεχομένως λαμβάνουν και στις οδηγίες των θεραπόντων ιατρών.
• Αποφυγή χώρων συγχρωτισμού και εκδηλώσεων, εκτός αν είναι απαραίτητο.
• Αποφυγή επισκέψεων σε νοσηλευόμενους ασθενείς.
• Αποφυγή επισκέψεων σε χώρους υπηρεσιών Υγείας χωρίς σοβαρό λόγο.

Χρειάζεται οι ασθενείς με αυτοάνοσα να χρησιμοποιούν μάσκα και πότε;

Η χρήση μάσκας συστήνεται σε:

• Ατομα που εμφανίζουν αναπνευστικά συμπτώματα (βήχα/φτέρνισμα).
• Ασθενείς με ήπια συμπτώματα και υποψία λοίμωξης.
• Ατομα που φροντίζουν ασθενείς για τους οποίους υπάρχει η υποψία λοίμωξης με COVID-19.

Πότε πρέπει να διακόψω τη θεραπεία μου για το ρευματικό νόσημα;

Μέχρι σήμερα, δεν συστήνεται η προληπτική διακοπή της ανοσοκατασταλτικής αγωγής σε άτομα χωρίς συμπτώματα λοίμωξης από τον κορονοϊό. Η απόφαση για τη διακοπή της ή όχι λαμβάνεται πάντα από τον θεράποντα ρευματολόγο μετά την εκτίμηση του ασθενούς και σε συνεργασία με τους ειδικούς ιατρούς (παθολόγους, λοιμωξιολόγους).

Πρέπει να σταματήσω τα φάρμακά μου αν δεν έχω τη λοίμωξη;

Το πιο σημαντικό είναι να λάβετε τα μέτρα που χρειάζονται για να μην «κολλήσετε» κορονοϊό. Μη σταματάτε τα φάρμακά σας αν αισθάνεστε καλά. Ειδικά για την κορτιζόνη, να θυμάστε ότι δεν πρέπει ποτέ να διακόπτεται απότομα όταν έχει ληφθεί για αρκετό διάστημα.

Ο κίνδυνος, σταματώντας τα φάρμακα, είναι ότι η νόσος σας μπορεί να κάνει κάποια έξαρση. Μία νόσος σε έξαρση σας καθιστά ίσως πιο ευαίσθητους σε λοιμώξεις. Επιπλέον, η συνέπεια μιας έξαρσης θα είναι μια πιθανή αύξηση στη δόση της κορτιζόνης, που θα οδηγήσει μάλλον σε παραπάνω ανοσοκαταστολή από το φάρμακο που διακόψατε.

Μην ξεχνάτε, επίσης, ότι τα περισσότερα ρευματολογικά φάρμακα μένουν για αρκετό διάστημα στον οργανισμό μας και κάποια από αυτά μπορεί να φύγουν τελείως από το σώμα μας μετά από εβδομάδες ή μήνες, οπότε δεν υπάρχει τεκμηριωμένη λογική στην απότομη -υπό τον φόβο του κορονοϊού- διακοπή της αγωγής σας.

Τι πρέπει να κάνω σε περίπτωση που εμφανίσω συμπτώματα;

Σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων πιθανής λοίμωξης (π.χ. πυρετός, βήχας, πονόλαιμος, δυσκολία στην αναπνοή), επικοινωνήστε άμεσα με τον θεράποντα ιατρό σας ή τον ΕΟΔΥ (τηλ.: 1135), για περαιτέρω οδηγίες. Μόνο οι εξειδικευμένοι ιατροί θα μπορέσουν να σας απαντήσουν εάν πρέπει να διακόψετε ή να τροποποιήσετε τη σταθερή φαρμακευτική σας αγωγή στην περίπτωση που έχετε προσβληθεί από κορονοϊό. Πάντως, αν παρουσιάζετε ανησυχητική δύσπνοια, μάλλον θα πρέπει να νοσηλευτείτε. Κατά τα λοιπά, ακολουθήστε τις οδηγίες προφύλαξης από τον κορονοϊό που θα ακολουθούσε και κάποιος που δεν πάσχει από ρευματολογικό νόσημα.

Η Ελένη Κομνηνού είναι Ρευματολόγος, Διευθύντρια Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Παθήσεων στο Μetropolitan General*