Συγκεκριμένα, η μεταλλευτική περιοχή του Μεγάλου Λιβαδιού και του Κουταλά βρίσκεται από χθες στον κατάλογο των 25 μνημειακών τοπίων σε κίνδυνο του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Μνημείων (World Monuments Watch – WMW), σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων (WMF). Πρόκειται για ένα διετές πρόγραμμα που ξεκίνησε το 1996 και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και την κινητοποίηση δράσεων για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς παγκοσμίως. Μεταξύ των φετινών 25 επιλαχουσών τοποθεσιών συναντάμε χώρους όχι μόνο από κάθε σημείο της Γης -από την Παλαιστίνη και το Μαρόκο έως την Κίνα και την Ουκρανία-, αλλά και από τη Σελήνη!

Το «Ιστορικό Μεταλλευτικό Τοπίο της Σερίφου» αξιολογήθηκε από το WMW μεταξύ 212 υποψηφιοτήτων παγκοσμίως από εξήντα εννέα χώρες και περιλαμβάνεται πλέον στα 25 μνημεία-τόπους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Τον περασμένο Μάρτιο κατατέθηκε ο σχετικός φάκελος στο WMW 2025 υπό τον συντονισμό του τοπικού Συλλόγου Μεγάλου Λιβαδιού Σερίφου, με την επιμέλεια μιας διεπιστημονικής ομάδας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου Αιγαίου, προκειμένου να τεκμηριωθούν ιστορικά τα σημεία της Σερίφου που περιλαμβάνονται στην παραπάνω περιοχή.

Συγκεκριμένα, η ζώνη επικεντρώνεται σε νεότερα μεταλλευτικά μνημεία, κτίρια, σκάλες και σημεία φόρτωσης, στοές και γραμμές μεταφοράς ορυκτών, τα οποία, όμως, δεν είναι κηρυγμένα μνημεία. Η περιοχή που εντάχθηκε στο διεθνές πρόγραμμα απλώνεται σε έκταση μεγαλύτερη των 1.000 στρεμμάτων, όπου συγκεντρώνονται αρχαιολογικά τεκμήρια πολλών αιώνων μεταλλευτικής δραστηριότητας, η οποία κορυφώθηκε το τελευταίο ήμισυ του 19ου και το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα. Από τη δεκαετία του 1870 έως το 1965, η Σέριφος ήταν μεταλλευτικό κέντρο χάρη στα κοιτάσματα σιδηρομεταλλεύματος.

Οπως συμβαίνει στα νησιά των Κυκλάδων, έτσι και η Σέριφος αντιμετωπίζει αυξανόμενες πιέσεις τόσο από την κλιματική αλλαγή όσο και από την ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη, η οποία απειλεί να κατακλύσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. «Το μεταλλευτικό τοπίο της Σερίφου δεν διαθέτει πλήρη νομική προστασία», σημειώνεται στην ιστοσελίδα του WMW και επισημαίνεται ότι «μετά από 60 χρόνια εγκατάλειψης, βασικές εγκαταστάσεις βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση: πιο επείγουσα είναι η κατάσταση της γέφυρας φόρτωσης στο Μέγα Λιβάδι, τα υποβρύχια θεμέλια της οποίας δείχνουν να έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές από τα ρεύματα των κυμάτων. Χωρίς παρέμβαση, αυτό το ισχυρό και εμβληματικό σύμβολο της βιομηχανικής κληρονομιάς κινδυνεύει με άμεση κατάρρευση».

H ένταξη της Σερίφου στον κατάλογο του WMF «σηματοδοτεί μια μεγάλη ευκαιρία όχι μόνο για το νησί, αλλά και για τη χώρα, ενισχύοντας δράσεις για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς», σημειώνει στον «Ε.Τ.» ο δήμαρχος Σερίφου, Κωνσταντίνος Κ. Ρεβίνθης, και επισημαίνει ότι «η ανακήρυξη του ιστορικού μεταλλευτικού τοπίου της Σερίφου στη λίστα μπορεί να αποτελέσει την αφορμή ώστε το υπουργείο Πολιτισμού να λάβει όλες τις πρωτοβουλίες που είναι απαραίτητες για την κήρυξη των μνημείων και τη διάσωση αυτού του μοναδικού μάρτυρα της βιομηχανικής κληρονομιάς της Ελλάδας».

Η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του WMF, Bénédicte de Montlaur, τόνισε κατά την ανακοίνωση σε ειδική εκδήλωση στη Νέα Υόρκη τη δέσμευση του οργανισμού για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όχι μόνο ως έναν τρόπο τιμής στο παρελθόν, αλλά και ως ένα μέσο για την οικοδόμηση ενός πιο βιώσιμου μέλλοντος.

Ανάμεσα στα 25 σε κίνδυνο μνημεία ξεχωρίζει ο «Ιστορικός Αστικός Ιστός της Γάζας» (Gaza Historic Urban Fabric), για τον οποίον αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Από τον Μάρτιο του 2024, εκτιμάται ότι το 63% όλων των Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη Γάζα είχε υποστεί ζημιές, εκ των οποίων το 31% είχε καταστραφεί ολοσχερώς. Η UNESCO έχει επαληθεύσει ζημιές σε 75 Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη Γάζα τον Δεκέμβριο του 2024». Επίσης, προστασία αναζητούν, μεταξύ άλλων, τα γλυπτά από τερακότα του μοναστηριού Alcobaça στην Πορτογαλία, τα μοναστήρια της κοιλάδας του Δρίνου στην Αλβανία, οι βουδιστικές σπηλιές Maijishan και Yungang στην Κίνα, καθώς και το σπίτι δασκάλων της πόλης του Κιέβου της Ουκρανίας.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ

«Η συμπερίληψη της Σελήνης στο 2025 World Monuments Watch συνηγορεί υπέρ των διεθνών συμφωνιών και της προστασίας των χώρων σεληνιακής κληρονομιάς και προσκαλεί σε μια ευρύτερη δημόσια συζήτηση για το τι μπορεί να σημαίνει αυτή η νέα διαστημική εποχή για το πολιτιστικό και φυσικό τοπίο της Σελήνης», σημειώνεται σχετικά και επισημαίνεται ότι οι ιστορικοί τόποι προσσελήνωσης και πρόσκρουσης στο Φεγγάρι μαρτυρούν τη μοναδική ανθρώπινη παρουσία και «αυτές οι τοποθεσίες αναδεικνύουν σημαντικά επιτεύγματα της επιστήμης και της Μηχανικής, ενώ παραμένουν πηγές διαρκούς επιστημονικής γνώσης».