Αλλά αυτήν τη φορά, η κλιμάκωση είναι διαφορετική, καθώς η συνθήκη είναι πιο ασταθής, πιο πολυδιάστατη και πολύ πιο δυσοίωνη. Σε μια περιοχή που έχει ήδη επιβαρυνθεί από την οικονομική ευθραυστότητα, την πολιτική αστάθεια και τις βαθιά ριζωμένες ιστορικές πληγές, ο απόηχος αυτής της τελευταίας επίθεσης έχει προκαλέσει ταχεία επιδείνωση των δεσμών μεταξύ των δύο πυρηνικών γειτόνων της υποηπείρου.

Από την κατάσταση της διμερούς γραμμής ελέγχου έως την αναστολή της Συνθήκης για τα Υδατα του Ινδού Ποταμού από τη συσπείρωση της διεθνούς πίεσης σε έργα ταχείας παρακολούθησης φραγμάτων, η σαρωτική στάση αντιποίνων της Ινδίας σηματοδοτεί μια νέα φάση εμπλοκής, με αρκετά άλλα… βήματα, που δεν έχουν ακόμη εμφανιστεί.

Παρελθόν

Η αναστολή της Συνθήκης για τα Υδατα του 1960, η ώθηση για τη διπλωματική απομόνωση του Πακιστάν και η ταχεία παρακολούθηση των καθηλωμένων υδροηλεκτρικών έργων στο Κασμίρ έχουν εντείνει την παράνοια στην περιοχή. Σε απάντηση, το Πακιστάν έχει εξαπολύσει πυραυλικές δοκιμές και τροφοδότησε παλιές ιστορικές πολεμικές κραυγές πάνω από το Κασμίρ.

Αυτό που εκτυλίσσεται δεν είναι απλώς μία ακόμη αντιπαράθεση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Είναι η αποσύνθεση δεκαετιών διπλωματικών… σκαλωσιών, από την Τασκένδη στη Σίμλα, από τη Λαχώρη έως τη Συνθήκη των Ινδού. Είναι η επανεμφάνιση μιας αφήγησης που χαράσσεται βαθιά στην κρατική ταυτότητα των δύο κρατών. Επίσης, είναι η διαφαινόμενη απειλή μιας πυρηνικής αντιπαράθεσης σε μια περιοχή που έχει ήδη πληρώσει πολύ υψηλό τίμημα για τις πολιτικές παρανοήσεις και τις μαχητικές φαντασιώσεις.

Οι ημέρες μετά την επίθεση σημαδεύτηκαν από αμείλικτα διασυνοριακά πυρά. Ο στρατός του Ισλαμαμπάντ διεξήγαγε δύο πυραυλικές δοκιμές εντός δύο ημερών, πρώτα ένας πύραυλος με βεληνεκές 120 χιλιομέτρων και στη συνέχεια ένας πύραυλος επιφανείας-επιφανείας με βεληνεκές 450 χιλιομέτρων.

Υποσχέσεις

Η τραγωδία των σχέσεων Ινδίας-Πακιστάν δεν έγκειται μόνο στους πολέμους που διεξήχθησαν, αλλά και στις υποσχέσεις που προδόθηκαν. Από τη Συνθήκη για τα Υδατα του 1960, τη Συμφωνία της Τασκένδης του 1966, τη Συμφωνία της Σίμλα του 1972 μέχρι τη Διακήρυξη της Λαχώρης του 1999, και οι δύο χώρες έχουν επιχειρήσει διπλωματία, μόνο για να τη δουν να καταρρέει μπροστά στην πολιτική σκοπιμότητα, στην ιδεολογική ακαμψία ή την άμεση επιθετικότητα.

Μεταξύ αυτών, η Συνθήκη για τα Υδατα του Ινδού Ποταμού είχε από καιρό χαιρετιστεί ως μια σπάνια επιτυχία, ένα λειτουργικό μέσο σε μια δυσλειτουργική σχέση. Μεσολάβησε από την Παγκόσμια Τράπεζα, μοίρασε τους έξι ποταμούς της Λεκάνης του Ινδού μεταξύ των δύο χωρών. Η συνθήκη επέζησε ακόμη και από τρεις πολέμους. Αλλά δεν επέζησε από την πολύνεκρη επίθεση στο Παχαλγκάμ.

Η αναστολή της Συνθήκης από την Ινδία, ένα βήμα αντιποίνων μετά τη βίαιη επίθεση, δεν είναι μια συμβολική κίνηση. Εχει υλικές συνέπειες. Η Ινδία επιταχύνει, επίσης, την κατασκευή έξι υδροηλεκτρικών έργων που θα μπορούσαν να αυξήσουν την ικανότητα ενεργειακής ισχύος της περιοχής. Η Συνθήκη δεν απαγορεύει την ανάπτυξη έργων που κυκλοφορούν στα δυτικά ποτάμια. Παρ’ όλα αυτά, η αναστολή σηματοδοτεί μια ετοιμότητα να αξιοποιηθεί κάθε διαθέσιμο γεωπολιτικό εργαλείο, συμπεριλαμβανομένου ενός που ήταν από καιρό εκτός συζητήσεων.

Εκστρατεία

Σε συνδυασμό με αυτές τις κινήσεις με βάση το νερό, η Ινδία ξεκίνησε μια έντονη διπλωματική εκστρατεία. Αρκετές διεθνείς αεροπορικές εταιρίες, όπως η Emirates, η Lufthansa, η Air France, η British Airways, έχουν αρχίσει να αποφεύγουν τον πακιστανικό εναέριο χώρο.

Από τη φυλετική εισβολή του 1947, τις επιδρομές του 1965 Rann of Kutch και Κασμίρ, του πολέμου του Μπανγκλαντές του 1971, στο Kargil το 1999, η προέλευση κάθε μεγάλης σύγκρουσης είναι πολυδιάστατη. Η βαθύτερη ανησυχία τώρα δεν αφορά μόνο τις στρατιωτικές προκλήσεις.

ΠΟΣΟ ΚΟΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΜΠΗΣ

Βαριά η σκιά πυρηνικών όπλων

Αυτό που διαχωρίζει αυτήν την κρίση από προηγούμενες είναι το πυρηνικό αδιέξοδο. Ποτέ στο παρελθόν δύο πυρηνικές δυνάμεις δεν είχαν τόσο έντονη εχθρότητα και τέτοια στρατιωτικοποιημένα σύνορα.

Οι δοκιμές πυραύλων και οι ανεσταλμένες συνθήκες έχουν φέρει και τα δύο έθνη ανησυχητικά κοντά σε ένα σημείο καμπής. Η πρόσοψη της σταθερότητας που παρέχεται από προηγούμενες συμφωνίες ξεφτίζει. Με το Πακιστάν να απορρίπτει τη Συμφωνία της Σίμλα τα θεμελιώδη στοιχεία της διπλωματικής εμπλοκής έχουν υπονομευθεί.

Το φάσμα της πυρηνικής αντιπαράθεσης δεν είναι πλέον υποθετικό. Καθώς και οι δύο χώρες εμβαθύνουν το οπλοστάσιό τους και εδραιώνουν τις στρατιωτικές στάσεις, ο κίνδυνος λανθασμένου υπολογισμού αυξάνεται. Ενα λάθος θα μπορούσε να σύρει την υποήπειρο σε μια καταστροφή από την οποία μπορεί να μην επιβιώσει.

Το πακιστανικό κράτος δεν έχει αποδεχθεί ποτέ τη νομική και συνταγματική συγχώνευση του Τζαμού και του Κασμίρ με την Ινδία. Το Ισλαμαμπάντ αγνοεί τις δικές του εγχώριες πληγές, από το Μπαλουχιστάν μέχρι το Khyber Pakhtunkhwa. Αυτές οι περιοχές, όπως και κάποτε το Ανατολικό Πακιστάν, αποκαλύπτουν τα εθνικά και διοικητικά ρήγματα εντός του Πακιστάν.

Δεν υπάρχει εύκολη επίλυση αυτής της κρίσης. Υπάρχουν, όμως, επιταγές που πρέπει να αναγνωριστούν.

Οι διεθνείς ενδιαφερόμενοι, ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, πρέπει να αυξήσουν την πίεση και προς τις δύο χώρες. Η παγκόσμια εξίσωση έχει μετατοπιστεί. Το Πακιστάν δεν είναι πλέον σε θέση να υπαγορεύσει περιφερειακούς όρους. Ο στρατηγικός εταίρος του, η Κίνα, μπορεί να προσφέρει υποστήριξη, αλλά ακόμη και το Πεκίνο έχει αυξανόμενες ανησυχίες για την αστάθεια στη Νότια Ασία.

Οι παρατηρήσεις του πρωθυπουργού, Ναρέντρα Μόντι, για τη ματαιότητα του πολέμου στο πλαίσιο της Ουκρανίας δεν πρέπει να συγχέονται με την παθητικότητα. Η στρατιωτική ετοιμότητα της Ινδίας και η οπλοποίηση του νερού είναι μηνύματα αποτροπής. Δεν μπορεί να επιβληθεί ειρήνη. Αλλά μπορεί να οραματιστεί, παραγκωνίζοντας τις ιδεολογίες του μίσους, αναγνωρίζοντας την αμοιβαία αξιοπρέπεια και διαλύοντας τους μύθους που κρατούν ομήρους δύο έθνη. Ο τρόμος στο Παχαλγκάμ μπορεί να προκάλεσε το τελευταίο σημείο ανάφλεξης, αλλά οι επιλογές που θα γίνουν στο Ισλαμαμπάντ και το Νέο Δελχί τις επόμενες εβδομάδες θα καθορίσουν το μέλλον της Νότιας Ασίας και όχι μόνο…