Η Αλεξάνδρεια του 1961, όπως την απεικονίζετε στο νέο σας μυθιστόρημα «Πάντα η Αλεξάνδρεια», είναι μια πόλη που βυθίζεται στην παρακμή και την απογοήτευση. Ποιες είναι οι βασικές κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις που την επηρεάζουν κατά τη διάρκεια της εποχής του Νάσερ και πώς αυτές οι αλλαγές καθορίζουν την προσωπική ιστορία της Δάφνης Χάραμη, καθώς βιώνει τη μετάβαση από την ακμή στην παρακμή;
Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να πω ότι η Αλεξάνδρεια, ακόμα και σε ένα κλίμα παρακμής και απογοήτευσης, παραμένει Αλεξάνδρεια, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον καθέναν μας. Πάντοτε σκεφτόμουν ότι αν αντικαθιστούσε κανείς τη λέξη «Ιθάκη» με τη λέξη «Αλεξάνδρεια» στο ομότιτλο ποίημα του Καβάφη, δεν θα αδικούσε ούτε τον ποιητή ούτε τον ομηρικό προορισμό του Οδυσσέα. Η Δάφνη ενηλικιώνεται στην εποχή του Νάσερ και γίνεται ένα είδος Αντιγόνης σε μια μεσογειακή τραγωδία που θυμίζει αρχαίο δράμα.
Η ιδέα της φυγής φαίνεται να διατρέχει το βιβλίο ως μια μορφή λύτρωσης, αλλά και αποξένωσης. Πώς αντιμετωπίζει η Δάφνη την ανάγκη να φύγει από την Αίγυπτο και ποιο είναι το τίμημα αυτής της απόφασης για την ίδια και την ταυτότητά της;
Η Δάφνη γίνεται, όπως και τόσοι άλλοι, μια κατ’ ανάγκη δραπέτισσα. Γνωρίζει ότι αφήνει πίσω της κάτι πολύτιμο, όπως είναι τα χρόνια της στην Αλεξάνδρεια μαζί με τα ίχνη πολυαγαπημένων προσώπων, αλλά ελπίζει να κερδίσει μια θέση στον νέο κόσμο, έστω και μακριά από τη γενέθλια πόλη της.
Βιβλιοκριτική: Στη σκιά του Ολύμπου
Στα έργα σας αναδεικνύετε τη σημασία της Ιστορίας συνδυάζοντας την προσωπική αφήγηση με το ιστορικό υπόβαθρο. Στο «Πάντα η Αλεξάνδρεια» η ιστορική αφήγηση συνδυάζεται με τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων. Ποιες είναι οι τεχνικές που χρησιμοποιείτε για να συνδέσετε την προσωπική τραγωδία της Δάφνης με τα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα της εποχής; Πώς η ιστορική συγκυρία ενσωματώνεται στην προσωπική αφήγηση και ποια είναι η σχέση μεταξύ της ατομικής απώλειας και της συλλογικής Ιστορίας που διαδραματίζεται στην Αλεξάνδρεια;
Ο πατέρας της Δάφνης, με τον οποίο η ηρωίδα συνομιλεί διαβάζοντας τα ημερολόγιά του, γράφει σε κάποιο από αυτά: «Τα βάλαμε με την Ιστορία και δεν θα μας βγει σε καλό». Το «Πάντα η Αλεξάνδρεια» είναι ένα μυθιστόρημα στο οποίο η Μεγάλη Ιστορία βαραίνει πάνω στις πλάτες των ηρώων, απειλώντας να τους εξοντώσει. Ομως, όσο κι αν στριμώχνεις τον άνθρωπο, όσο και αν του δυσκολεύεις τη ζωή, για να μην μπορεί πια να ανασάνει ελεύθερα, δεν σημαίνει πως τον εξόντωσες κιόλας, γιατί ο άνθρωπος είναι θηρίο. Αυτό το νόημα έχει η φράση που η Δάφνη ελπίζει να πει μια μέρα έστω και μακριά από την Αλεξάνδρεια: «Τα βάλαμε με την Ιστορία και μας βγήκε σε καλό!». Οι μέρες αυτών των ανθρώπων χτίστηκαν και γκρεμίστηκαν από την ίδια την Ιστορία. Το παλιρροϊκό κύμα των γεγονότων άλλοτε ευνοούσε και άλλοτε υπονόμευε τη μοίρα τους. Από εκεί και πέρα, η δύναμη της απόγνωσης σε μια αποφασιστική ψυχή σαν τη Δάφνη Χάραμη, που δεν το βάζει κάτω, μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα, διασώζοντας τη φωτεινή αίσθηση της ζωής σ’ έναν κόσμο που βυθίζεται και χάνεται.
Στο πολύ πετυχημένο μυθιστόρημά σας «Μέρες Αλεξάνδρειας» η πόλη εμφανίζεται ως κέντρο εμπορίου και πολιτισμού, γεμάτη αντιφάσεις και πολύγλωσσες επιρροές. Στο «Πάντα η Αλεξάνδρεια» η πόλη έχει ήδη υποστεί δραματικές αλλαγές και έχει μετατραπεί σε μια πόλη γεμάτη σκιές του παρελθόντος. Πώς η αλλαγή της πόλης από την εποχή του «Μέρες Αλεξάνδρειας» στην περίοδο του 1961 αντικατοπτρίζει τις προσωπικές μεταμορφώσεις των ηρώων;
Θα συμφωνήσω πως η πρώτη που μεταμορφώνεται είναι η ίδια η πόλη, παραπέμποντας σε εγκαταλελειμμένο κινηματογραφικό σκηνικό. Ολη αυτή η φαντασμαγορία του κοσμοπολιτισμού από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά χάνεται μαζί με τον παλιό κόσμο, στον οποίο ανήκουν και οι Αλεξανδρινοί. Η Αλεξάνδρεια γεμίζει ανήσυχα πρόσωπα, τη ζωή των οποίων στοιχειώνει ο φόβος, καθώς στα τηλεφωνήματά τους αφουγκράζονται την ανάσα κάποιου να τους παρακολουθεί και τις νύχτες ανεξήγητοι θόρυβοι μαρτυρούν επιδρομές της Αστυνομίας και συλλήψεις σε γειτονικά σπίτια. Τα γράμματα φτάνουν ανοιγμένα στον παραλήπτη τους και δεν μπορείς πια να εμπιστευτείς κανέναν: οι μπουάπηδες, οι μικροπωλητές, οι λούστροι, οι καφετζήδες κρυφακούν τις συζητήσεις των ξένων για λογαριασμό της αιγυπτιακής Αστυνομίας. Στο μυαλό όλων ιριδίζει το ενδεχόμενο της φυγής, αλλά κι αυτό μια κουβέντα είναι, καθώς τα τελωνεία εξελίσσονται σε τόπο μαρτυρίου για τους παροίκους που εγκαταλείπουν μαζικά την πόλη.
Ειδήσεις σήμερα
Δημήτρης Κόκοτας: Ένα μικρό «θαύμα» – Σηκώθηκε μόνος του ο τραγουδιστής