Το βιβλίο «Ανθρωποι από χώμα» (εκδόσεις Διόπτρα) ρίχνει μια βαθιά, αλλά και αρκετά λοξή ματιά στην ελληνική κοινωνία των αρχών της δεκαετίας του ’60, όταν η προέλευση και τα κοινωνικά φρονήματα των ανθρώπων έπαιζαν μεγαλύτερο ρόλο στη ζωή και στην τύχη τους απ’ ό,τι θεσμοί όπως η δημοκρατία, η δικαιοσύνη και η ισότητα.

Με αφορμή την πρόσφατη ιστορία των Τεμπών, με προβλημάτισε η ιστορία του εντεκάχρονου ήρωά σας Ιορδάνη Ντάβαρη. Αλήθεια, πώς μπορεί ένα παιδί σε αυτή την ηλικία να βιώσει μια τέτοια καταστροφή και κυρίως να σηκώσει το βάρος του να είναι το μοναδικό παιδί που απέμεινε σε μία ολόκληρη κοινωνία;

Η αλήθεια είναι ότι το βιβλίο διαπραγματεύεται ακριβώς μία τραγωδία όπως αυτή που συνέβη στα Τέμπη και δεν ήθελα με τίποτα να είναι με αυτόν τον τρόπο επίκαιρο. Δυστυχώς όμως το θέμα που πραγματεύεται είναι πώς αντιμετωπίζει μία κοινωνία και οι μονάδες της μία τεράστια τραγωδία, αλλά και πώς αντιμετωπίζεται αυτή θεσμικά από το επίσημο κράτος και τη Δικαιοσύνη. Δεν πρωτοτύπησε το βιβλίο αναδεικνύοντας πως οι πάντες προσπαθούν να αποσείσουν τις ευθύνες από πάνω τους και ζητούν απεγνωσμένα έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Σε προσωπικό επίπεδο πάντως ο καθένας επιλέγει τελικά πώς θα μπορέσει να το διαχειριστεί. Κάποιοι δεν θα μπορέσουν. Ευτυχώς ο Ιορδάνης βρήκε τον τρόπο να το καταφέρει, αν και δεν είμαι σίγουρος πόσοι άλλοι θα μπορούσαν να το κάνουν με αυτόν τον τρόπο. Πιστεύω όμως στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, που αφορά τους πάντες: ανθρώπους, θεσμούς, κοινωνία. Τελικά όλοι το ξεπερνούν. Κάποιοι θάβοντάς το.

Για κάποιους χαρακτήρες σας έρχεται η εξιλέωση, για κάποιους άλλους όμως όχι. Διάλεξε το ίδιο το μυθιστόρημα σε ποιους θα δώσει αυτή τη χάρη ή είχατε κάποιο συνειδητό κριτήριο;

Οχι. Νομίζω έγινε αυτό που συμβαίνει στη ζωή. Οι πράξεις και οι επιλογές του καθενός καθόρισαν την προσωπική κάθαρση και εξιλέωση, που δεν είναι η ίδια για όλους πάντα. Κάποιοι δεν θα αισθανθούν ποτέ αυτή την ανάγκη, ενώ κάποιοι θα την κουβαλούν μέσα τους για μια ζωή. Εξάλλου μόνο στο τέλος της ζωής μας μπορούμε να κάνουμε τελικά λογαριασμό.

Τι έχει να αποκομίσει κάποιος από μια μεγάλη ήττα του;

Τα περισσότερα πράγματα στη ζωή τα μαθαίνουμε από τις ήττες μας. Μόνο έτσι δοκιμάζουμε δυνάμεις, όρια και αντοχές. Ενίοτε οι ήττες είναι ο λόγος να πάρουμε τις μεγάλες και σοβαρές αποφάσεις της ζωής μας. Οι νίκες φέρνουν ευφροσύνη και επανάπαυση.

Η εξουθένωση ως συναισθηματική και διανοητική κατάσταση είναι δυνατόν ή και σκόπιμο να ιαθεί;

Σκόπιμο είναι οπωσδήποτε, δυνατόν δεν είναι πάντα. Διανύουμε μία εποχή συλλογικής συναισθηματικής εξουθένωσης έτσι κι αλλιώς. Δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν να την ξεπεράσουμε, αν δεν βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον.

Μπορεί μια πτωτική πορεία μιας κοινωνίας, όπου τα κοινωνικά φρονήματα έπαιζαν μεγαλύτερο ρόλο στη ζωή της από τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, να ανατραπεί, έστω και αργά;

Σαφέστατα, αν και φοβάμαι όχι εύκολα και όχι ειρηνικά και αναίμακτα. Μετρήσαμε χιλιάδες φυλακίσεις, εξορίες, θανάτους και βασανιστήρια σαν λαός, πριν μπορέσουμε να δεχτούμε ότι ο συνάνθρωπός μας δικαιούται να έχει άποψη διαφορετική από τη δική μας. Το πετύχαμε για αρκετά χρόνια στη Μεταπολίτευση. Τα τελευταία χρόνια οπισθοχωρούμε διαρκώς. Οσο αυξάνεται η καταστολή μειώνονται η δημοκρατία και η δικαιοσύνη.

Το 2023 πιστεύετε ότι έχει αλλάξει κάτι από τη δεκαετία του ’60; Πού εκτιμάτε ότι βρισκόμαστε σαν κοινωνία σήμερα;

Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος. Τα πράγματα βέβαια έχουν αλλάξει, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι η προσέγγιση είναι πολύ διαφορετική. Το κράτος αντικαθιστά τον κοινωνικό διάλογο με την αστυνομική καταστολή όλο και περισσότερο. Ο θεσμός της Δικαιοσύνης, που πάντοτε υπήρξε το αποκούμπι της δημοκρατίας, έχει δεχτεί σοβαρότατα πλήγματα στην ανεξαρτησία και αξιοπιστία του και έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη των πολιτών. Η δεκαετία του ‘60 ήταν η δεκαετία που μεσουράνησε το παρακράτος και αυτό συμβαίνει όταν φθίνουν οι θεσμοί της δημοκρατίας. Και οι θεσμοί φθίνουν διαρκώς και επικίνδυνα στη χώρα μας την τελευταία δεκαπενταετία, συνεπεία και της οικονομικής κρίσης.

ΓΡΑΦΩ ΟΤΑΝ ΕΧΩ ΚΑΤΙ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΝΑ ΠΩ

Εσείς θα μπορούσατε να προσπεράσετε κάποιες επιλογές του παρελθόντος ή υπάρχει ένα σημείο μετά το οποίο δεν υπάρχει επιστροφή;

Αλίμονο αν δεχτούμε στη ζωή μας ότι οποιαδήποτε πράξη ή επιλογή του παρελθόντος δεν μπορεί να ανατραπεί ή να αλλάξει στο μέλλον. Κάτι τέτοιο θα έδειχνε στενομυαλιά και –κυρίως– φόβο και συντηρητισμό.

Μετά από πέντε εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους μυθιστορήματα και άλλα τόσα θεατρικά έργα τι να περιμένουμε από τον Δημήτρη Αλεξίου ως συγγραφέα;

Μακάρι να ’ξερα! Γράφω μόνο όταν έχω κάτι καινούργιο να πω, κάτι που να με αφορά και να με βασανίζει νοητικά ή συναισθηματικά. Συνήθως εκπλήσσω κι εγώ ο ίδιος τον εαυτό μου με τις επιλογές μου. Πάντως πριν από το επόμενο μυθιστόρημα, που ήδη γυρίζει στο μυαλό μου, νομίζω πως πρέπει να εκδώσω και κάτι από θέατρο.