O Λοτζ αποχαιρέτησε το κοινό του καταξιωμένος και «πλήρης ημερών», αν και ελαφρώς απογοητευμένος από τη διδασκαλία. Γεννήθηκε το 1935 στο Λονδίνο, σπούδασε Αγγλική Φιλολογία (1952-1955) και τότε γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά. Αργότερα ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του για το καθολικό μυθιστόρημα (1959) και τη διδακτορική του διατριβή για το Κίνημα της Οξφόρδης (1967). Δίδαξε πολλά χρόνια (1967-1987) στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ ως καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας και τιμήθηκε για την προσφορά του.
Από τα χρόνια των σπουδών του ασχολήθηκε με τη λογοτεχνική συγγραφή. Τα μυθιστορήματα, οι νουβέλες και τα θεατρικά του έργα έχουν μεταφραστεί σε τουλάχιστον είκοσι πέντε γλώσσες, ενώ το αποτύπωμα που άφησε στον χώρο της κριτικής και της θεωρίας της λογοτεχνίας είναι αδιαμφισβήτητο: «H Τέχνη της μυθοπλασίας» (1992), «Η πρακτική της συγγραφής» (1996), «Συνείδηση και μυθιστόρημα» (2003) είναι μερικά από τα έργα του, που αποτελούν σημεία αναφοράς για τις σπουδές και την έρευνα σε αυτό το επιστημονικό πεδίο.
Το ελληνικό κοινό γνώρισε τον Βρετανό συγγραφέα από τα βιβλία του «Μικρός που είναι ο κόσμος» (1998) και «Αλλάζοντας θέσεις» (1999), και τα δύο σε μετάφραση Βασίλη Τομανά (εκδόσεις Πόλις), ενώ οι εκδόσεις Bell κυκλοφόρησαν το «Ούτε γάτα ούτε ζημιά» (μτφ. Γιώργου Μπαρουξή, 2004) και αρκετά ακόμη μυθιστορήματά του. Το 2024 κυκλοφόρησαν εκ νέου, από τις εκδόσεις Κυψέλη, «Η θεραπεία και η ανήκουστος βλάβη» στις εξαντλημένες, πια, μεταφράσεις του Γιώργου Μπαρουξή και της Εφης Τσιρώνη αντίστοιχα.
Πηγή έμπνευσης για την «Ανήκουστο βλάβη» αποτέλεσε η απώλεια ακοής που αντιμετώπιζε ο ίδιος ο Λοτζ τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Αλλωστε, όπως είχε δηλώσει σε πολλές περιπτώσεις, οι θεματικές και το περιεχόμενο των έργων του είναι εύκολο να αντιστοιχηθούν με τις σημαντικές φάσεις της ζωής του και τα ζητήματα που τον απασχόλησαν ιδιαιτέρως: η εμπειρία από τη στρατιωτική του θητεία κατά τη δεκαετία του ’50 και από τις φοιτητικές εξεγέρσεις του 1968, η σχέση του με την πίστη και δη τον Καθολικισμό (ανατράφηκε από μια ευσεβή ρωμαιοκαθολική μητέρα), η σχέση του Καθολικισμού με τη σεξουαλικότητα. Επίσης, αφιέρωσε δύο μυθιστορήματα σε γνωστούς συγγραφείς, τον Henry James και τον G.H. Wells. Πάνω απ’ όλα, όμως, ο Λοτζ εμπνεύστηκε και περιέγραψε με οξυδέρκεια και βρετανικό φλεγματικό χιούμορ τη ζωή στις ακαδημαϊκές μικροκοινότητες, τις φιλοδοξίες και τις αποτυχίες, τις μεταξύ τους σχέσεις, καθώς και τα μικρά και μεγάλα προβλήματα των πανεπιστημιακών, τους οποίους -όντας ο ίδιος ένας από αυτούς- αντιμετώπιζε με συμπόνια και σαρκασμό.
Διονύσης Σαββόπουλος: «Oταν διηγείσαι ιστορίες, γίνεσαι πιο αληθινός»
Τι είναι το campus novel
Στο λογοτεχνικό είδος του campus ή academic novel (ακαδημαϊκό μυθιστόρημα ή μυθιστόρημα της πανεπιστημιούπολης) εντάσσονται τα έργα εκείνα που εξετάζουν τις διάφορες όψεις της ακαδημαϊκής κοινότητας, που διαδραματίζονται σε μεγάλο βαθμό εντός των γραφείων και αιθουσών διδασκαλίας και συνεδριάσεων υπαρκτών ή φανταστικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Κατά κανόνα απεικονίζουν την ακαδημαϊκή ζωή από τη σκοπιά των καθηγητών – πολλά, μάλιστα, έχουν γραφτεί από ακαδημαϊκούς. Αλλα ακολουθούν την οπτική γωνία των φοιτητών και ανήκουν στο υποείδος του varsity novel, στο μυθιστόρημα, δηλαδή, που εστιάζει στις περιπέτειες και στην πορεία ωρίμανσης και ενηλικίωσης των φοιτητών που επιτυγχάνεται μέσα από τις μεταξύ τους φιλίες και συγκρούσεις, αλλά και τις σχέσεις με τους καθηγητές τους. Το είδος του campus novel γνώρισε μεγάλη άνθηση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εκδημοκρατισμό στην πρόσβαση της γνώσης, ενώ συχνά διασταυρώνεται με το αστυνομικό μυθιστόρημα και την επιστημονική φαντασία. Κατά κανόνα τα campus novels εστιάζουν στην παθογένεια των ακαδημαϊκών κοινοτήτων: οι συγγραφείς τους είτε σχολιάζουν μελαγχολικά είτε σαρκάζουν ή αυτοσαρκάζονται για τις κρίσεις μέσης ηλικίας που περιγράφουν, για τις επιστημονικές και μη διαμάχες, για τις φιλοδοξίες, τις διαψεύσεις και τις αδυναμίες του χαρακτήρα, για τις σχέσεις ανταγωνισμού ή/και βαθιές φιλίες και τις ερωτικές σχέσεις που προκύπτουν μεταξύ πανεπιστημιακών, αλλά και μεταξύ των πανεπιστημιακών με τους/τις φοιτητές/τριές τους.
Αρκετά από τα σημαντικότερα campus (και varsity) novels έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας και αγαπήθηκαν από το αναγνωστικό κοινό: «Ο τυχερός Τζιμ», του Kingsley Amis (μτφ. Φώντας Κονδύλης, εκδ. Καστανιώτη, 1991), ένας από τους πιο κωμικούς λογοτεχνικούς χαρακτήρες, το αριστούργημα του Philip Roth, «Το ανθρώπινο στίγμα» (μτφ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, εκδ. Πόλις, 2008), που μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη, ο «Στοόυνερ», του John Williams (μτφ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Gutenberg, 2017), που χρόνια μετά την κυκλοφορία του στη χώρα μας παραμένει σταθερά ψηλά στις αναγνωστικές προτιμήσεις, το βραβευμένο με Πούλιτζερ, «Οι Νιετανιάχου», του Joshua Cohen (μτφ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδ. Gutenberg, 2023) και το σπαρταριστό «Ενας άντρας, τρεις γυναίκες και μια χήνα», του Richard Russo (μτφ. Αλέξης Εμμανουήλ, εκδ. Μέδουσα, 1998), που έγινε τηλεοπτική σειρά με τον τίτλο «Lucky Hunk» και μπορείτε να απολαύσετε στην ERTflix. Τα νεότερης ηλικίας κοινά συνεχίζει να μαγεύει «Η μυστική ιστορία», της Donna Tartt (μτφ. Μιχάλης Δελέγκος, εκδ. Διόπτρα, 2023), το μυθιστόρημα που ταυτίζεται με την ανάδειξη ενός νέου λογοτεχνικού είδους, αυτού της dark academia.
Υπάρχει και ελληνικό campus novel
Στον ελληνικό λογοτεχνικό χώρο, το campus novel εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα. Δεν έχει να επιδείξει την ποικιλία και το εύρος της αγγλοαμερικανικής παράδοσης, συμπεριλαμβάνει όμως αξιόλογα έργα, που στηλιτεύουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τα κακώς κείμενα του ακαδημαϊκού χώρου. Το «Ανωφελές διήγημα» (εκδ. Κέδρος, 1993), του κλασικού φιλολόγου και συγγραφέα Γιώργη Γιατρομανωλάκη, είναι το πρώτο έργο που σατιρίζει την ακαδημαϊκή κοινότητα στα χνάρια του Λοτζ και των άλλων «μαέστρων¨» του είδους. Ακολούθησε, το 1995, «Το Πολυτεχνείο τρέμει» (εκδ. Παραπέντε), του «Ανώνυμου Ενός», ένα έργο με αστυνομική, κατά βάση, πλοκή, που επανακυκλοφόρησε (Novel Books, 2012) με το αληθινό όνομα του συγγραφέα του, του Βασίλη Νόττα, καθηγητή του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ. Η γνωστή Ελληνίδα συγγραφέας Σοφία Νικολαΐδου μάς έχει χαρίσει το επίσης σατιρικό «Πλανήτης Πρέσπα: Μια μεγάλη ιστορία» (εκδ. Κέδρος, 2002). Από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο ομηριστής Οδυσσέας Τσαγκαράκης γράφει στις «Κρυφές επιθυμίες» (εκδ. Λιβάνης, 1998) για τον έρωτα ενός καθηγητή με φοιτήτριά του, ενώ ο Γιώργος Στόγιας στο «Εαρινό Εξάμηνο» (εκδ. Απόπειρα, 2013), ένα αμιγώς varsity campus novel, σχολιάζει με χιούμορ την εμπειρία των σύγχρονων Ελλήνων φοιτητών. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως στη χώρα μας το campus novel είναι συχνά αστυνομικό. Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται το «Κατά συρροήν» (εκδ. Νεφέλη, 1998), του ακαδημαϊκού Πέτρου Μαρτινίδη, τα «Πυθαγόρεια εγκλήματα» (εκδ. Πόλις, 2013, Ψυχογιός, 2025), του Τεύκρου Μιχαηλίδη, με έντονο το μαθηματικό άρωμα, καθώς και «Το τσίρκο των ψύλλων», του δημοσιογράφου Απόστολου Λυκεσά (εκδ. Μεταίχμιο, 2009), με κεντρικό ήρωα έναν καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας που μπλέκεται σε μια υπόθεση αρχαιοκαπηλίας.
Ειδήσεις σήμερα
Μελάνια Τραμπ: Μάτια ερμητικά κρυμμένα
Διονύσης Σαββόπουλος: «Oταν διηγείσαι ιστορίες, γίνεσαι πιο αληθινός»