Οι Ιππικοί Αγώνες στην Αγορά, το περίφημο Ιππικό του αθηναϊκού στρατού, οι «Ιππής» του Αριστοφάνη, το «Περί Ιππικής» του Ξενοφώντα, αλλά και πλειάδα ονομάτων, Ιπποκράτης, Ιππολύτη, Φίλιππος, με συνθετικό το «ίππος», είναι μερικά από τα οποία αντλούμε σήμερα την αγάπη τους για αυτό το ζώο.

«Υπήρχε μια ιππομανία στην αρχαία Αθήνα», λέει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής η διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, Τζένιφερ Νάιλς, και μας ξεναγεί στη νέα συναρπαστική έκθεση «Ιππος: Το άλογο στην αρχαία Αθήνα», που θα παρουσιαστεί στην πτέρυγα «Ιωάννης Μακρυγιάννης» της σχολής από τις 20 Ιανουαρίου έως το τέλος Απριλίου 2022. Οπως μας περιγράφει η επιμελήτρια κ. Νάιλς, η έκθεση αντλεί την έμπνευσή της από τα 18 άλογα που έχουν βρεθεί από την αρχαιολογική έρευνα στο νεκροταφείο του Φαλήρου, την οποία διεξήγαγε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, με προϊσταμένη την εξαιρετικά δραστήρια έφορο Πειραιώς και Νήσων, δρα Στέλλα Χρυσουλάκη. Η κ. Χρυσουλάκη, επίσης, μιλάει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής για την ανασκαφή και τα μυστικά που έκρυβε το σκάμμα…

Πολλά εκθέματα

Η έκθεση αναπτύσσεται μέσα από 50 αρχαιότητες από Ελλάδα και εξωτερικό, όπως πρώιμα ασημένια νομίσματα, μαρμάρινα γλυπτά, αγγεία, προτομές αλόγων, αντικείμενα που έχουν βρεθεί σε παιδικές ταφές και οινοχόες. Ενα από τα κεντρικά εκθέματα της έκθεσης αποτελεί η ελληνιστική χάλκινη κεφαλή αλόγου του 340-330 π.Χ. από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Φλωρεντίας, η οποία ανήκε στη συλλογή του Λαυρέντιου του Μεγαλοπρεπούς των Μεδίκων. Εξέχουσα θέση, επίσης, κατέχει ένα αθηναϊκό αγγείο από τις συλλογές του Badisches Landesmuseum της Καρλσρούης της Γερμανίας περιγράφει η κ. Νάιλς και τονίζει πως η έκθεση αναδεικνύει «για πρώτη φορά τη στενή σχέση των παιδιών με την ιππασία». Αναμφισβήτητα, ένα από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα είναι ένας ολόκληρος σκελετός αρσενικού αλόγου 6 ετών, που θα παρουσιαστεί με την άμμο, όπως ακριβώς βρέθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στο νεκροταφείο του Φαλήρου, και ο οποίος μελετάται από τον συνεργάτη του Malcolm H. Wiener Εργαστηρίου Αρχαιολογικών Επιστημών, δρα Flint Dibble.

«Το έκθεμα αυτό έχει σαν στόχο να αναδείξει τη μοναδική συνεργασία της Αμερικανικής Σχολής με την Εφορεία Αρχαιοτήτων για τη συντήρηση και τη μελέτη του οστεολογικού υλικού από την ανασκαφή του νεκροταφείου του Φαλήρου, η οποία συνεχίζεται και μέχρι στιγμής φέρνει σημαντικότατα συμπεράσματα», συμφωνούν οι δύο επιστήμονες σχετικά με τη νεκρόπολη του Φαλήρου, που λειτούργησε για περίπου τέσσερις αιώνες (8ος-4ος αι. π.Χ.). «Ο σκελετός θα εκτεθεί στο κέντρο της γκαλερί πάνω στην άμμο στην οποία κάποτε ήταν θαμμένο. Τα άλογα που έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής φαίνεται ότι ήταν πολύ προσεκτικά τοποθετημένα σε στάση καλπασμού, με τα πόδια και τις ουρές τους τεντωμένες σαν να είναι σε πλήρη διασκελισμό», περιγράφει η κ. Νάιλς. Η έφορος Στέλλα Χρυσουλάκη μάς λέει για τον τρόπο που έθαβαν τα άλογα: «Τους έδιναν μια στάση, όπως αντίστοιχα έχουμε και για τους ανθρώπους. Και συνήθως είναι μια στάση που είναι πολύ αξιοπρεπής για τα ζώα αυτά, είναι σαν να προσπαθούν να περάσουν ένα εμπόδιο. Δηλαδή, αν θέλετε, μια στάση που δηλώνει τη δύναμη του ζωντανού, τη δύναμη του αλόγου».

«Μοναδική ευκαιρία»

Στην Αμερικανική Σχολή «έχουν ανατεθεί 1.200 ανθρώπινες ταφές μαζί με τα δώδεκα άλογα από τις ανασκαφές του Φαλήρου, τεράστιο έργο, που θα χρειαστούν χρόνια για να ολοκληρωθεί, αλλά προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία ανάλυσης του αρχαίου πληθυσμού για πρώτη φορά», σημειώνει η κ. Νάιλς και επισημαίνει πως «σκοπός της έκθεσης είναι να αποτυπώσει τη μοναδική σημασία του αλόγου στην αρχαία Αθήνα». Παράλληλα με την έκθεση θα υπάρχουν ειδικές ξεναγήσεις για σχολικές ομάδες ειδικά σχεδιασμένες από την υπότροφο της σχολής, Ελένη Γκίζα, σύμφωνα με τα υγειονομικά πρωτόκολλα.

«Αντιμετώπιζαν το άλογο σαν έλλογο, σαν ζώο που σκέπτεται»

Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, Στέλλα Χρυσουλάκη, μας εξιστορεί τη «σχέση επιστημονικής συνάφειας», όπως χαρακτηρίζει τη συνεργασία μεταξύ της Εφορείας και της Αμερικανικής Σχολής, της οποίας ανήκει το Malcolm H. Wiener Εργαστήριο Αρχαιολογικών Επιστημών, όπου μελετάται μέρος από τις σχεδόν 2.000 ταφές ενός νεκροταφείου της Αττικής και «πιθανότατα των Αθηνών», σημειώνει η αρχαιολόγος και μας μιλάει για το σπουδαίο αυτό εργαστήριο που έγινε με την οικονομική προσφορά ενός πολύ σπουδαίου ανθρώπου, του Μάλκομ Γουίνερ, ο οποίος ασχολείται πάρα πολλά χρόνια με την Αρχαιολογία της Ελλάδας, κυρίως της Εποχής του Χαλκού.

Μεγάλη έρευνα

«Ο ίδιος ο Μάλκομ επισκέφθηκε την ανασκαφή του Φαλήρου δύο φορές και ενθουσιάστηκε από τον πλούτο των ευρημάτων που έδιναν την εικόνα ακριβώς της πόλης της Αθήνας σε μια πολύ δύσκολη για την έρευνα εποχή, που είναι κυρίως, δηλαδή, οι αρχαϊκοί χρόνοι, οι πολύ πρώιμοι, οι μέσοι και οι νεότεροι αρχαϊκοί χρόνοι», σημειώνει η κ. Χρυσουλάκη. Η πρώτη, λοιπόν, μεγάλη έρευνα, που ανέλαβε αυτό το εργαστήριο Wiener Lab, ήταν του Φαλήρου.

«Εχουμε βρει 18 πλήρεις ανεσκαμμένους σκελετούς αλόγων, εκ των οποίων μερικά από αυτά είναι και μοναδικά για τον ελλαδικό χώρο, με την έννοια του μεγέθους, εξαιρετικά μεγάλα», περιγράφει η κ. Χρυσουλάκη και μας ταξιδεύει: «Το Φάληρο είχε μια πολύ στενή σχέση με τα άλογα, ως περιοχή. Ηταν μια περιοχή, φανταστείτε, σαν μια μεγάλη αμμώδη πεδιάδα. Αλλωστε, για αυτό λεγόταν Αλίπεδον, αλμυρή πεδιάδα. Το Αλίπεδον του Φαλήρου, έτσι, οι αρχαίοι, το έλεγαν. Φανταστείτε αυτήν την πεδιάδα να κλείνει από τη μεριά της θάλασσας με αμμοθίνες μεγάλες». Από την ιστορία της περιοχής και τους επόμενους αιώνες, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, υπάρχει ιστορία με άλογα στην περιοχή, εξηγεί η κ. Χρυσουλάκη.

Οσο για τα μυστικά της ανασκαφής σχετικά με τη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και των αλόγων η αρχαιολόγος μάς απαντάει: «Είναι μια σχέση εμπιστοσύνης και θαυμασμού. Οι άνθρωποι θαύμαζαν αυτά τα ζώα. Το βλέπουμε πολλές φορές και στα κείμενα που ακολουθούν την κλασική περίοδο. Και η αλήθεια είναι ότι και όλη η μυθολογία που έχει να κάνει με τους Κενταύρους, αλλά και με τους ανθρώπους όταν ιππεύουν το άλογο, γίνονται ένα με αυτό. Δηλαδή, ουσιαστικά μετατρέπονται και οι ίδιοι σε ένα υβριδικό ζώο, που σκέφτεται με δύο κεφάλια. Γιατί νομίζω ότι πάντα αντιμετώπιζαν το άλογο σαν έλλογο… Σαν να είναι ένα ζώο που σκέπτεται. Είναι το βλέμμα του, είναι οι κινήσεις του και οι αντιδράσεις του δεν είναι και τυχαία. Θυμηθείτε τη μυθολογία των Κενταύρων. Οι Κένταυροι είναι δάσκαλοι ηρώων, είναι σοφοί, κατέχουν τη γνώση και την αποταμιεύουν… Και δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το υβριδικό μόρφωμα που δημιουργεί τη μυθολογία των Κενταύρων, εκτός όλων των υπολοίπων, έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, του δασκάλου του ηρώων και της γνώσης, της αποθηκευμένης γνώσης που μεταβιβάζεται. Οπότε, καταλαβαίνετε στην πυραμίδα δηλαδή της αξιολόγησης κατά κάποιον τρόπο, του περιβάλλοντος του ζωικού βασιλείου, είχε μια εξαιρετικά υψηλή θέση το άλογο, μεταξύ των ζώων που είναι οικόσιτα. Νομίζω ότι κατέχει την καλύτερη και τη μεγαλύτερη θέση και την πιο κοντινή προς τον άνθρωπο».

«Υποστηρίζω την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα»

Η διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών και καθηγήτρια, Τζένιφερ Νάιλς (φωτό), μας μιλάει για τα Γλυπτά του Παρθενώνα και την εθνική προσπάθεια που αυτές τις ημέρες βρίσκεται στην επικαιρότητα, καθώς γίνονται βήματα, ουσιαστικά και ελπιδοφόρα, για την επανένωσή τους.

«Εχοντας μελετήσει τα Γλυπτά του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, εκ των οποίων απεικονίζουν μορφές αλόγων, έχω υποστηρίξει σε έρευνές μου και δημόσια την επιστροφή τους με βάση την ακεραιότητα ενός αριστουργήματος της παγκόσμιας τέχνης και ενός από τα σημαντικότερα μνημεία της ανθρωπότητας», μας λέει η διευθύντρια, ενώ τονίζει πως υπάρχουν «πάνω από 200 άλογα που απεικονίζονται στον γλυπτικό διάκοσμο του Παρθενώνα, στα αετώματα, στις μετόπες και τη ζωφόρο».

Από την έντυπη έκδοση

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr