-Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του μυθιστορήματος «Τίποτε δεν χάνεται» (εκδόσεις Πόλις);

Το 2014 ένα νεαρός Γάλλος, ο Rémi Fraisse, που συμμετείχε σε κάποια διαδήλωση, σκοτώθηκε από όπλο της Αστυνομίας. Ο θάνατός του είχε καλυφθεί από τα Μέσα, ενώ πολλοί ακτιβιστές και πολιτικοί εξέφρασαν την ανησυχία τους. Το γεγονός με εξέπληξε επειδή πολλοί άνθρωποι είχαν σκοτωθεί και πιο πριν από την Αστυνομία κι όμως, εκτός από την οικογένεια και τους φίλους τους, κανείς δεν ασχολούνταν με το θάνατό τους.

Τι διαφορετικό υπήρχε αυτή τη φορά; Νομίζω ότι είχε ένα κάνει με το όνομα και την καταγωγή του νεκρού, ήταν ένα λευκός, νεαρός άνδρας και πολλοί Γάλλοι σκέφτηκαν ότι στη θέση του θα μπορούσαν να είναι οι ίδιοι ή τα παιδιά τους. Μέχρι τότε η Αστυνομία σκότωνε αποκλειστικά έγχρωμους. Αυτό με σόκαρε κι έτσι αποφάσισα να γράψω το βιβλίο μου.

-Ο τίτλος «Τίποτε δεν χάνεται» είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;

O τίτλος προέρχεται από ένα ρητό που οι Γάλλοι το αποδίδουν στον Λαβουαζιέ, τον διάσημο φυσικό, αλλά μπορεί να αποδοθεί και στον αρχαίο Ελληνα φιλόσοφο Αναξαγόρα. Ερμηνεύεται με πολλούς τρόπους κι αφήνω τους αναγνώστες να βρουν την ερμηνεία που νομίζουν ότι τους ταιριάζει καλύτερα. Σε κάθε περίπτωση, εκτός από τη σφαίρα της επιστήμης, μπορεί να έχει θαυμάσια και κοινωνιολογική εφαρμογή, έτσι το βλέπω εγώ.

-Ο Ματιά είναι έντεκα χρόνων και έχει σκέψη ώριμη για την κοινωνία. Τι τον κάνει να κοινωνικοποιηθεί γρηγορότερα από τα παιδιά της ηλικίας του;

Για να είμαι ειλικρινής, όπως μ’ αρέσει πάντα, ο Ματιά κοινωνικοποιείται κατ’ αυτόν τον τρόπο μόνο για τις ανάγκες της αφήγησης. Οι σκέψεις του δεν είναι ρεαλιστικές για την ηλικία του, όμως αυτή ήταν η επιλογή μου γι’ αυτόν το χαρακτήρα. Πίστευα ότι μια παιδική ηλικία σαν τη δική του, όπου έπρεπε να νοιαστεί για τόσο πολλούς ανθρώπους γύρω του, τον βοηθά να κατανοήσει καλύτερα τον κόσμο.

-Ο Ζε μυεί τον Ματιά στη γαλλική ποίηση. Εσάς σας αρέσει η ποίηση;

Μ’ αρέσει να βάζω όμορφη ποίηση στα βιβλία μου, όμως αυτό δεν είναι παρά ένα λυρικό ταξίδι. Στο σχολείο μελετούσαμε ποιήματα, όμως κανείς από τη γενιά μου δεν νοιάστηκε συνέχεια για τους ποιητές.

-Εχει μεγάλο ενδιαφέρον το πώς περιγράφετε τη ζωή ενός μικρού αγοριού ισλαμικής καταγωγής στην καθημερινότητά του, στο σχολείο, στην πόλη, στις κοινωνικές συναναστροφές. Εχει καμία σχέση αυτή η περιγραφή με την πραγματική εικόνα της Εκπαίδευσης στη Γαλλία;

Οι συναναστροφές του Ματιά με τους συγγενείς και τους συμμαθητές του είναι κοντά την πραγματικότητα, οι υπόλοιπες επαφές του είναι μη ρεαλιστικές. Δόξα τω Θεώ, δεν χρειάζεται όλα τα παιδιά στη Γαλλία να κρύβονται κάτω από το κρεβάτι των δασκάλου τους για να τον παρακολουθήσουν εμποδίζοντας την αυτοκτονία του, όπως συμβαίνει στο βιβλίο (το παράδειγμα που αναφέρω δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστο αλλά εσύ, αναγνώστη, πρέπει να το διαβάσεις μαζί μ’ όλο το βιβλίο.

Αξίζει τον κόπο). Από κει και πέρα, οι εικόνες του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, των ψυχιατρείων, των συνδέσμων ανάμεσα στην Αστυνομία και τον πληθυσμό, της βίας των κατασταλτικών δυνάμεων δίνονται πιστεύω με πολύ ζωντανό τρόπο, αναπαριστώντας μια κατάσταση εξαιρετικά προβληματική που επικρατεί σε πολλές περιοχές της Γαλλίας.

-Σε όλο το βιβλίο κυριαρχεί ο Σαΐντ. Γιατί η υπόθεση Σαΐντ προβληματίζει τον Ματιά;

Ο Σαΐντ είναι το σύμβολο όλων εκείνων των πραγμάτων που δεν λειτουργούν σωστά μέσα στη γαλλική κοινωνία. Ο θάνατός του σημαδεύει βαθιά την οικογένεια του Ματιά. Η αδελφή του, Τζίνα, ήταν ερωτευμένη με τον Σαΐντ. Ηταν κι αυτή πολύ μικρή όταν πέθανε ο Σαΐντ κι αργότερα εξήγησε στον αδελφό της τι συνέβη. Κι ο πατέρας τους αγαπούσε τον Σαΐντ πιστεύοντας στη δικαιοσύνη, όμως οι ελπίδες του αποδείχθηκαν μάταιες, όλα τα όνειρά του για μια δίκαιη κοινωνία κατέρρευσαν. Ο Ματιά είναι το αποτέλεσμα όλων αυτών των ιστοριών. Ο Σαΐντ είναι ένα φάντασμα που πλανιέται αέναα πάνω από την οικογένειά του. Ο Ματιά πρέπει να το αποδεχθεί, όμως του είναι αδύνατο, κι αυτό τον τρελαίνει.

-Ο Ματιά λέει ότι «η ζωή δεν είναι τίποτα άλλο από ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ πόνου και απελπισίας». Ποια είναι η προσωπική σας γνώμη;

Δεν ταυτίζομαι με όλες τις σκέψεις του Ματιά για τη ζωή, αλλιώς θα έπρεπε να μη σηκώνομαι από το κρεβάτι μου ολόκληρη τη βδομάδα. Οπως και να ’χει, η ζωή μου είναι ευκολότερη από τη δική του.

-Γιατί η Πολιτεία δεν τιμωρεί το δολοφόνο του Σαΐντ;

Για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση θα χρειαζόταν ένα βιβλίο ολόκληρο. Πιστεύω ότι η κυβέρνηση χρειάζεται την Αστυνομία για να «επιβάλλει το νόμο και την τάξη» γι’ αυτό όλες οι κυβερνήσεις καλύπτουν τους αστυνομικούς τους ακόμα κι όταν διαπράττουν εγκλήματα, κι αυτό δεν αφορά μόνο τη Γαλλία, κοιτάξτε τι συμβαίνει στις ΗΠΑ σήμερα.

Τα συνδικάτα της Αστυνομίας είναι πολύ δυνατά στη Γαλλία κι ο λόγος τους ακούγεται τακτικά στα Μέσα Ενημέρωσης. Προστατεύουν όλους τους αστυνομικούς αμέσως μόλις προκύψει κάποιο ζήτημα. Αυτή τη στιγμή τα γεγονότα γύρω από τη δολοφονία του George Floyd στις ΗΠΑ έχουν επαναφέρει στην επικαιρότητα τη διαμάχη γύρω από το ρατσισμό των δυνάμεων καταστολής της Γαλλίας. Οι μαύροι και οι Αραβες αστυνομικοί λένε ότι υφίστανται ρατσιστική μεταχείριση από τους συναδέλφους τους, ενώ τα συνδικάτα αγνοούν τις εκκλήσεις τους, όπως και τις εκκλήσεις χιλιάδων ανθρώπων που καταγγέλλουν παρόμοιες καταστάσεις. Εχω την εντύπωση ότι στη Γαλλία υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στο λαό και την Αστυνομία. Δεν γνωρίζω πώς μπορεί να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα κι ούτε είμαι αισιόδοξη. Στις διαδηλώσεις ένα πολύ γνωστό σύνθημα που κυριαρχεί είναι «Ούτε δικαιοσύνη ούτε ειρήνη».

Οι άνθρωποι θα παραμένουν θυμωμένοι και καχύποπτοι απέναντι στην Αστυνομία εάν δεν απονεμηθεί δικαιοσύνη, κι αυτό μου φαίνεται δίκαιο. Πώς είναι δυνατόν να εμπιστευτείς έναν δημόσιο οργανισμό που μπορεί να σκοτώσει εσένα ή τους αγαπημένους σου χωρίς ποτέ να τιμωρηθεί; Σε μένα μοιάζει αδύνατο.

WHO IS WHO: Η Κλοέ Μεντί γεννήθηκε το 1992 στα προάστια της Λιόν. Γράφει από τα εφηβικά της χρόνια. Το πρώτο της μυθιστόρημα, «Monstres en cavale», τιμήθηκε με το βραβείο de Beaune 2014. Το «Τίποτε δεν χάνεται» έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία (Prix Mystere de la critique 2017, Prix Dora Suarez 2017, Prix Etudiant du polar 2016, Prix Blues & Polar και Prix Mille et Une feuilles Noires).

Ειδήσεις