Το μνημείο εντοπίστηκε το 2004 στη θέση «Κυδωνιές» στο βόρειο τμήμα της αποξηραμένης σήμερα λίμνης Κωπαΐδας. Στην περιοχή αυτή πριν από περίπου 2.000 χρόνια, το 86 π.Χ., ο χαρισματικός Σύλλας -μετέπειτα δικτάτορας της Ρώμης- νίκησε το στρατό του Μιθριδάτη. Η σύγκρουση ήταν τόσο σφοδρή ώστε ο ιστορικός Πλούταρχος αναφέρει πως τα έλη γέμισαν με αίμα και πως δύο αιώνες αργότερα μπορούσε κανείς να βρει μέσα στη λάσπη βέλη, κράνη και σπασμένους θώρακες…

Μετά τη νίκη αυτή, που ήλθε λίγο καιρό μετά την επιτυχία του στη Χαιρώνεια, ο Σύλλας ύψωσε μνημείο σε ανάμνησή της, ενώ σύμφωνα με τους αρχαίους ιστορικούς δημιούργησε ένα ακόμη Τρόπαιο που δεν έχει εντοπιστεί.

Στον Ορχομενό τα αρχιτεκτονικά μέλη του Τροπαίου αποκαλύφθηκαν από τη δρα αρχαιολόγο, Ελενα Κουντούρη, διευθύντρια σήμερα στη διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του υπ. Πολιτισμού και ταυτίστηκαν με ασφάλεια λόγω της επιγραφής που αποκαλύφθηκε στο βάθρο του.

Η μελέτη για την αποκατάσταση και ανάδειξη του Τροπαίου του Σύλλα πήρε ομόφωνα το πράσινο φως στην τελευταία συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Οπως σημειώθηκε, «το λίθινο μνημείο είναι μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας, καθώς συνδέεται με το ιστορικό γεγονός της τελικής επικράτησης του Ρωμαίου στρατηγού Σύλλα έναντι του στρατού του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ’, στην περιοχή της Βόρειας Κωπαΐδας».

Η μελέτη αναστύλωσης «προβλέπει εργασίες που αφορούν τόσο στην ανασύνθεση του μνημείου όσο και στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στη σπουδαιότητά του».

Σύμφωνα με τους μελετητές, «το σύνολο των λίθων που έχουν αποκαλυφθεί, είτε σε ακέραια είτε σε θραυσματική μορφή, είναι ικανοποιητικό και το ποσοστό διατήρησης του μνημείου είναι μεγάλο». Επειδή η θέση του υφιστάμενου θεμελίου χαρακτηρίζεται «ιδιαίτερα δυσμενής» (κατά τη διάρκεια του χειμώνα βρίσκεται κάτω από τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα) η αναστήλωση θα γίνει στην ίδια θέση, αλλά σε υψηλότερη στάθμη με θεμελιόπλακα οπλισμένου σκυροδέματος, ενώ τα αρχαία κατάλοιπα της θεμελίωσης θα επιχωθούν για να προστατευθούν από τις καιρικές συνθήκες.

Ως προς τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, προβλέπονται έργα για τη διευκόλυνση της στάθμευσης των αυτοκινήτων, φυτεύσεις, τοποθέτηση πληροφοριακών πινακίδων, κατασκευή δικτύου μονοπατιών, δημιουργία επιφάνειας γύρω από το μνημείο με στερεοποιημένο έδαφος που θα εμποδίζει την ανάπτυξη βλάστησης, τοποθέτηση καθιστικών κ.ά.

Η πρώτη παρουσίαση του ευρήματος έγινε σε συνέδριο για τη ρωμαϊκή Ελλάδα το φθινόπωρο του 2015 και η οριστική δημοσίευσή του αναμένεται εντός του 2017. Εκτός από την αρχαιολόγο Ελενα Κουντούρη στην ομάδα δημοσίευσης συμμετέχουν ο αρχαιολόγος στην Εφορεία Φωκίδας, Νίκος Πετρόχειλος, η ερευνήτρια στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών Σοφία Ζουμπάκη και οι αρχιτέκτονες Θέμης Μπιλής και Μαρία Μαγνίσαλη που υπογράφουν τη μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου.