Σύμφωνα με τον αρμόδιο αναπληρωτή υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Νίκο Παπαθανάση: «Η πράσινη μετάβαση αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την πατρίδα μας να δημιουργήσει οικονομία αειφορίας και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Για την ομαλή αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και την άμεση ενεργειακή απεξάρτηση της Ελλάδας από τα ορυκτά καύσιμα, εξασφαλίστηκαν ισχυρά αναπτυξιακά κίνητρα».
Οπως δήλωσε προσφάτως: «Με το νομοσχέδιο για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη και κυκλική οικονομία, που σύντομα θα τεθεί σε διαβούλευση, εισάγουμε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που αντιμετωπίζει τις σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της μετάβασης, εξαλείφοντας γραφειοκρατικά εμπόδια, ως προς την υλοποίηση σημαντικών έργων για την εθνική οικονομία».

Οι πρωτοβουλίες

Το νομοσχέδιο έχει ήδη παρουσιαστεί στο Υπουργικό Συμβούλιο. Στο πρώτο μέρος του περιλαμβάνονται διατάξεις σε σχέση με την ανασυγκρότηση των οικονομιών στις περιοχές μετάβασης (Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη), μέσα από την αύξηση των επενδύσεων σε τομείς όπως: η «καθαρή» ενέργεια, η βιομηχανία και το εμπόριο, η «έξυπνη» αγροτική παραγωγή, ο βιώσιμος τουρισμός, η τεχνολογία και η εκπαίδευση.

Σύσταση φορέων

Σύμφωνα με την ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του παραπάνω στόχου αποτελεί η αποτελεσματικότητα του συστήματος διακυβέρνησης. Γι’ αυτόν τον λόγο προτείνεται η σύσταση των εξής φορέων:
• Ειδική Υπηρεσία Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Ειδική Υπηρεσία ΔΑΜ), με κύριες αρμοδιότητες: τον κεντρικό σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των πολιτικών Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των διαδικασιών υλοποίησης των έργων, επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων ΔΑΜ, τη διαχείριση και τον συντονισμό της αξιοποίησης όλων των διαθέσιμων εθνικών ή ευρωπαϊκών πηγών χρηματοδότησης.
• Ελληνική Εταιρεία Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης Α.Ε. (ΕΛΕΔΑΜ), με βασικό σκοπό: την αναβάθμιση και την αξιοποίηση των εδαφών, τα οποία περιλαμβάνονται στις Ζώνες Απολιγνιτοποίησης (ΖΑΠ), τον ανασχεδιασμό των επιχειρηματικών προοπτικών ανάπτυξής τους, την προσέλκυση, την προώθηση επενδύσεων και επενδυτικών συνεργασιών, την εκτέλεση και τη διαχείριση έργων υποδομής και ανάπτυξης, την ωρίμανση, την ανάθεση και την παρακολούθηση έργων, τα οποία υλοποιούνται υπό τη μορφή ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα), τη λειτουργία ως βασικός τελικός δικαιούχος και ενδιάμεσος φορέας διαχείρισης του Προγράμματος ΔΑΜ και τη λειτουργία ως επισπεύδων φορέας για τη σύνταξη των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΠΣ), καθώς και ως αναθέτουσα Αρχή ως προς τις σχετικές μελέτες, τη διαχείριση και την εκμετάλλευση των ακινήτων.

Ρυθμίσεις/τροποποιήσεις
Στο δεύτερο μέρος του νομοσχεδίου περιλαμβάνονται ρυθμίσεις και τροποποιήσεις αναφορικά με κρίσιμες παραμέτρους, που επηρεάζουν άμεσα τον προγραμματισμό και τις διαδικασίες υλοποίησης των προβλεπόμενων, από το εθνικό σχέδιο, έργων και δραστηριοτήτων στις περιοχές μετάβασης. Χαρακτηριστικά επισημαίνονται:
• Η διευκόλυνση της αδειοδότησης έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας & Συμπαραγωγής Hλεκτρισμού – Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης εντός των Πυρήνων των ΖΑΠ.
• Ο προσδιορισμός ζωνών για την αναπροσαρμογή των δραστηριοτήτων και των κατηγοριών κάλυψης εδάφους εντός των Πυρήνων ΖΑΠ.
• Η θέσπιση ειδικών ρυθμίσεων σχετικά με τη λειτουργία της μεταλλευτικής δραστηριότητας και την πολεοδομική νομοθεσία.
• Η διαδικασία απόσχισης των κλάδων μεταλιγνιτικής αξιοποίησης πυρήνων ΖΑΠ της ΔΕΗ Α.Ε. και της «Λιγνιτική Μεγαλόπολης Α.Ε.».
• Η ρύθμιση της κυριότητας των εδαφών που έχουν απαλλοτριωθεί με δαπάνες της ΔΕΗ Α.Ε.

Η δέσμευση απεξάρτησης έως το 2028

Υπενθυμίζεται πως η κυβέρνηση έχει αναλάβει τη δέσμευση για πλήρη κατάργηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη έως το 2028. Γεγονός που δημιουργεί οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις για τις άμεσα ενδιαφερόμενες περιοχές, δηλαδή τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη, αλλά και την ανάγκη για ένα μοντέλο ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης.
Με σκοπό να διασφαλιστεί η οικονομική και η κοινωνικά δίκαιη μετάβαση των περιοχών, η κυβέρνηση ενέκρινε το Εθνικό Σχέδιο Δίκαιης Μετάβασης. Πρόκειται για ένα στρατηγικό σχέδιο, το οποίο συνδυάζει παρεμβάσεις και μέτρα για την οικονομική και την παραγωγική διαφοροποίηση των περιοχών που επηρεάζονται από τον άνθρακα.

Επιπρόσθετα, πρόγραμμα του ΕΣΠΑ, ύψους 1,629 δισ. ευρώ, προβλέπει δράσεις για την απεξάρτηση από τον λιγνίτη στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, όπως: η Ζώνη Καινοτομίας στη Δυτική Μακεδονία, το Κέντρο Υδρογόνου και το Ζωντανό Εργαστήριο Εξυπνης Πόλης (Smart City Living Lab), το Πράσινο Κέντρο Δεδομένων και Υπερυπολογιστή Δυτικής Μακεδονίας για την κάλυψη των υπολογιστικών αναγκών της ακαδημαϊκής και της ερευνητικής κοινότητας, η δημιουργία του Επιχειρηματικού Πάρκου Μεγαλόπολης «Πράσινο Σχολείο» του ΟΑΕΔ στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης κ.ά.

Τέλος, το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Ελλάδα 2.0) προτείνει επενδύσεις αποκατάστασης των εδαφών των λιγνιτικών πεδίων στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη. Κάτι που συνδέεται με τους ευρύτερους στόχους για παραγωγική και περιβαλλοντική αναζωογόνηση των περιοχών και ανάπτυξη νέων χρήσεων γης που μπορούν να φιλοξενήσουν και να υποστηρίξουν διαφοροποιημένες δραστηριότητες.

Αυτές οι επενδύσεις αναμένεται να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας για το τοπικό εργατικό δυναμικό, καθώς και μια σειρά από ευκαιρίες ανάπτυξης, όπως σημειώνεται στο «Ελλάδα 2.0».