Ο θάνατός του προκαλεί παγκόσμιο σοκ, όχι μόνο γιατί, μαζί με τη λαμπερή σύζυγό του, αποτελεί μια νεανική παρουσία σε ένα συντηρητικό περιβάλλον, αλλά, κυρίως, γιατί μαζί με αυτόν χάνονται οι ελπίδες της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς για παγκόσμια ειρήνη και ουσιαστική αλλαγή, εν μέσω της σκοτεινής περιόδου του Ψυχρού Πολέμου.

Αντιδράσεις

Οι μεταρρυθμίσεις που δρομολογεί ο Κένεντι στην εξωτερική πολιτική, με περιορισμό των αμερικανικών δυνάμεων στο Βιετνάμ και ομαλοποίηση των σχέσεων με τη Σοβιετική Ενωση, και στην εσωτερική, με την κοινωνική πολιτική και τον περιορισμό της δύναμης της CIA, συναντούν ισχυρές αντιδράσεις στο οικονομικό και στρατιωτικό κατεστημένο της εποχής. Η δημοτικότητά του στον κόσμο είναι αντιστρόφως ανάλογη της καχυποψίας με την οποία αντιμετωπίζεται στα πολλά και αντικρουόμενα κέντρα εξουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η ηλιόλουστη 22η Νοεμβρίου αποτελεί τη δεύτερη ημέρα επίσκεψης του προεδρικού ζεύγους και του αντιπροέδρου Λίντον Τζόνσον στο Ντάλας, περιοχή πολιτικά εχθρική γι’ αυτόν. Είναι 12.30, όταν ο νεότερος Αμερικανός πρόεδρος πέφτει νεκρός μέσα στην ανοιχτή λιμουζίνα δεχόμενος ασαφή αριθμό πυροβολισμών. Ο γερουσιαστής Κόνελι, που κάθεται μπροστά του, τραυματίζεται σοβαρά, αλλά καταφέρνει να επιβιώσει, ενώ η πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Τζάκι Κένεντι, όταν καταλαβαίνει τι εξελίσσεται δίπλα της, προσπαθεί να διαφύγει από το προεδρικό αυτοκίνητο.

Λίγη ώρα αργότερα η θεωρία του «τρελού, μοναχικού εκτελεστή» αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά με τη σύλληψη του Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ, που συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά που «πρέπει» να έχει ο ιδανικός ένοχος: μαρξιστής, που αποποιείται την αμερικανική υπηκοότητα, για να ζήσει στη Σοβιετική Ενωση και να παντρευτεί εκεί Ρωσίδα. Ουδείς δίνει σημασία στον Οσβαλντ, όταν αυτός, αρνούμενος τις κατηγορίες, φωνάζει μπροστά στις κάμερες: «Ι’m just a patsy» («Είμαι απλώς ένα εξιλαστήριο θύμα»).

Πυροβολισμός

Το ίδιο βράδυ, μέσα στο αεροπλάνο που μεταφέρει την προεδρική σορό στην Ουάσιγκτον, ορκίζεται ο Λίντον Τζόνσον ως 36ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο κύκλος της σιωπής συνεχίζεται με τη δεύτερη, αυτήν τη φορά on camera, δολοφονία του ίδιου του Οσβαλντ από τον Τζακ Ρούμπι, ιδιοκτήτη καμπαρέ, ο οποίος, κατά την επίσημη άποψη των Αρχών, εκδικείται τον άδικο χαμό του αγαπημένου του προέδρου. Σημειώνεται ότι ούτε ο Οσβαλντ αποδέχεται ποτέ τις κατηγορίες ούτε ο Ρούμπι αναφέρει έως τον θάνατό του στις φυλακές τα κίνητρα της δολοφονίας που διαπράττει.

Τη διαλεύκανση της προεδρικής δολοφονίας καλείται να διερευνήσει η περίφημη Επιτροπή Γουόρεν, με επικεφαλής τον πρόεδρο του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, Ερλ Γουόρεν. Υστερα από μεγάλο διάστημα συνεδριάσεων και καταθέσεων το τελικό πόρισμα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Οσβαλντ δολοφονεί τον Κένεντι αποκλειστικά με δική του πρωτοβουλία, εδραιώνοντας την εικόνα του «μοναχικού δολοφόνου» και αγνοώντας επιδεικτικά οποιαδήποτε άλλη εκδοχή. Το φωτογραφικό φιλμ των έξι δευτερολέπτων του Εϊμπραχάμ Ζαπρούντερ, που απαθανατίζει τις κρίσιμες στιγμές της δολοφονίας, αποτελεί μέχρι σήμερα αντικείμενο ανάλυσης και αμφισβήτησης του πορίσματος, που μετ’ επιτάσεως επιμένει πως μόνο μία σφαίρα από τις τρεις συνολικά που θεωρείται ότι ρίχνει το όπλο του Οσβαλντ έχει πλήξει τον πρόεδρο και τραυματίσει τον γερουσιαστή Κόνελι.

Η Επιτροπή, μέσα από δαιδάλους βαλλιστικών μελετών, αυτοπτών μαρτύρων και χαοτικών συλλογισμών, κλείνει βιαστικά την υπόθεση, πετυχαίνοντας όμως τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Με αυτήν τη μεθοδολογία συντελεί στη δημιουργία δεκάδων απίστευτων σεναρίων, τα οποία, όσο και αν είναι απίστευτα, μοιάζουν περισσότερο αληθοφανή από το πόρισμά της… Οι πολιτικές δολοφονίες λύνονται ή παραμένουν στο σκοτάδι, με πολιτικές αποφάσεις που κάποιες φορές εμπεριέχουν δεύτερες δολοφονίες: του θύματος και της αλήθειας…

Σενάρια

Η δολοφονία Κένεντι, η προσπάθεια της Τζάκι να εγκαταλείψει έντρομη τον νεκρό σύζυγό της (κάτι που ο αμερικανικός εγωισμός δεν αποδέχεται ποτέ) στοιχειώνουν μέχρι σήμερα το αμερικανικό όνειρο, μαζί με το -για πολλούς- αναπάντητο ερώτημα: Ποιοι, τελικά, σκότωσαν τον Κένεντι και γιατί; Σοβιετικοί, αντικαστρικοί Κουβανοί, ο επικεφαλής του FBI, Εντγκαρ Χούβερ, η CIA, η Μαφία, πετρελαιοπαραγωγοί του Τέξας, ο Φιντέλ Κάστρο ή ο Αριστοτέλης Ωνάσης; Ή μήπως ο τότε αντιπρόεδρος Τζόνσον, που τον αντικαθιστά στην εξουσία, με την τότε σύντροφό του να αναφέρει σε συνέντευξή της την εξομολόγηση Τζόνσον το προηγούμενο βράδυ της δολοφονίας: «Από αύριο και ύστερα οι Κένεντι δεν θα με ξαναενοχλήσουν ποτέ. Αυτό δεν είναι απειλή, είναι υπόσχεση».

Ισως η απάντηση των παραπάνω να έρχεται από τον ίδιο τον Τζον Κένεντι, που σε παλαιότερη ομιλία του σε αμερικανικό πανεπιστήμιο αναφέρεται στο όραμά του για τον κόσμο: «Τι ειρήνη θέλουμε; Τι ειρήνη επιζητούμε ως λαοί; Οχι, βέβαια, μια Pax Americana, που θα την επιβάλουν στον κόσμο τα αμερικανικά όπλα».

Η «τρελή» σφαίρα της Επιτροπής Γουόρεν

Το πόρισμα της Επιτροπής Γουόρεν αναφέρει ότι ο Οσβαλντ πλήττει τον Κένεντι με τρεις βολές. Η πρώτη αστοχεί και βρίσκεται, τελικά, στον δρόμο, η δεύτερη χτυπά κάποιον ανυποψίαστο θεατή, ενώ μόνο μία βρίσκει τον στόχο της. Η σφαίρα αυτή, κατά το πόρισμα, διαγράφει μια «τρελή» πορεία, που αξίζει να την παρακολουθήσουμε: Πλήττει την πλάτη του Κένεντι με κατηφορική κατεύθυνση 17 μοιρών (1ο τραύμα), ανηφορίζει για να βγει από τον λαιμό του (2ο τραύμα), χτυπά τη δεξιά μασχάλη του γερουσιαστή Κόνελι, που κάθεται στο μπροστινό κάθισμα της προεδρικής κούρσας (3ο τραύμα), κατηφορίζει με γωνία 27 μοιρών συντρίβοντας το πλευρό του, ώστε να βγει, τελικά, από το στήθος του (4ο τραύμα).

Παράλληλα, διαπερνά τον δεξιό καρπό του κυβερνήτη (5ο τραύμα), στρίβει αριστερά στον μηρό του (6ο τραύμα) και βρίσκεται, τελικά, ανέπαφη στο φορείο όπου μεταφέρεται ο Κόνελι στο νοσοκομείο. Αντίθετα με το πόρισμα, μια προσεκτική παρατήρηση στο φιλμ του Ζαπρούντερ δείχνει την προεδρική πομπή να βάλλεται από τουλάχιστον έξι πυροβολισμούς. Ο πρώτος βρίσκει το θύμα στον λαιμό, ο δεύτερος στην πλάτη, ο τρίτος τραυματίζει τον γερουσιαστή Κόνελι, ο τέταρτος πετυχαίνει την άσφαλτο, ενώ ο πέμπτος και ο έκτος δίνουν τις χαριστικές βολές πετυχαίνοντας τον Κένεντι στο κεφάλι.

Κατ’ άλλους, περισσότερο αμφισβητίες και σκεπτικιστές, η δολοφονία αποδίδεται σε εσωτερικό πραξικόπημα των μυστικών υπηρεσιών, έχοντας ως αποτέλεσμα την άμεση ακύρωση της απόφασης Κένεντι περί απόσυρσης των αμερικανικών στρατευμάτων από το Βιετνάμ. Ετσι, το επίσημο πόρισμα καθησυχάζει την αμερικανική συνείδηση, η κυριαρχία της CIA παγιώνεται, ο Ψυχρός Πόλεμος εξακολουθεί και ο πόλεμος στη ΝΑ. Ασία συνεχίζεται με ολοένα κλιμακούμενη ένταση. Οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας δεν ανακαλύπτονται ποτέ, αλλά το φάντασμα του Αμερικανού προέδρου εξακολουθεί να στοιχειώνει συνειδήσεις…