Λίγοι γνωρίζουν ότι επιστρατεύεται το δημοσιογραφικό δαιμόνιο ώστε να ενημερωθεί η κυβέρνηση για την επικείμενη επίθεση. Ο τότε υπουργός Διοικήσεως Πρωτευούσης Κώστας Κοτζιάς αναφέρει ότι «Την 25^η Οκτωβρίου, ο αείμνηστος δημοσιογράφος Νίκος Αναγνωστόπουλος, Ελλην την ψυχή και την πίστην όσον ολίγοι, με επεσκέπτετο εις την οικίαν μου περί ώραν 6^ην απογευματινήν. Απολύτως εμπιστευτικά μου ανακοίνωσεν ότι επρόκειτο να εκδηλωθή εντός της εσπέρας επίθεση των φασιστών κατά της Ελλάδος διά της συγχρόνου επιδόσεως τελεσιγράφου».

Ροή πληροφοριών

Ο Κοτζιάς μεταφέρει την πληροφορία (που ο Αναγνωστόπουλος έχει λάβει από τον διευθυντή του Γερμανικού Πρακτορείου Ειδήσεων και συνεργάτη του γραφείου Τύπου της γερμανικής πρεσβείας Κουρτ Ρέσνερ) στον Ιωάννη Μεταξά. Δυο ημέρες μετά, πάλι ο Αναγνωστόπουλος, μεταφέρει νέα πληροφορία ότι το τελεσίγραφο έχει φτάσει και είναι «λίαν ωμόν». Ο Μεταξάς ανησυχεί, αλλά στη συνέχεια ησυχάζει όταν μαθαίνει ότι το ίδιο βράδυ ο Ιταλός πρέσβης Εμανουέλ Γκράτσι διασκεδάζει σε σπίτι στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας παίζοντας μπριτζ και λέγοντας ανέκδοτα. Ο δημοσιογράφος όμως έχει δίκιο, αφού την ίδια νύχτα ο Γκράτσι επισκέπτεται το σπίτι του Μεταξά για να επιδώσει το ιταλικό τελεσίγραφο με τη γνωστή απάντηση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε μόνο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη κυκλοφορεί πλήθος ημερήσιων εφημερίδων, όπως «Πρωία», «Αθηναϊκά Νέα», «Ελληνικό Μέλλον», «Κοινωνία», «Βραδυνή», «Καθημερινή», «Ελεύθερο Βήμα», «Εθνος», «Ασύρματος», «Εμπρός», «Ακρόπολις», «Το Φως», «Μακεδονία», «Νέα Αλήθεια», «Νέος Κόσμος», «Νέα Ελλάς», «Πρωινός Τύπος», «Πειραϊκή», «Εφημερίς των Εργατών», «Ο Τύπος», «Εξόρμησις», «Εστία», και «Η Απογευματινή». Στη διάρκεια του πολέμου κυκλοφορούν ακόμη οι «Οχρίς» του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, «Αέρα», «Νίκη» καθώς και εφημερίδες του μετώπου όπως «Κεραυνός» και «Βράκα».

Παρότι δεν κυκλοφορούν εφημερίδες τη Δευτέρα, η αυξημένη επιφυλακή οδηγεί σε συνεχείς έκτακτες εκδόσεις, κάτι που προγραμματίζεται και για την 28^η Οκτωβρίου. Το βράδυ της Κυριακής, που περνά χωρίς κάτι σημαντικό, σημαίνει τέλος συναγερμού, με τις εφημερίδες να βρίσκονται ήδη στο τυπογραφείο. Ομως, το χτύπημα των σειρήνων στις 5.30 το πρωί στέλνει όλους τους συντάκτες στις δημοσιογραφικές επάλξεις όπου τους περιμένει καταιγισμός πληροφοριών. Κυκλοφορούν δεύτερες και τρίτες εκδόσεις με την τρομερή είδηση, αφήνοντας όμως αναλλοίωτη την υπόλοιπη θεματολογία με τραγελαφικά αποτελέσματα. Αλλες κυκλοφορούν χωρίς την είδηση κήρυξης πολέμου, ενώ άλλες τη δημοσιεύουν δίπλα στο κύριο άρθρο που εκθειάζει την αποτελεσματικότητα της κυβερνητικής πολιτικής κατευνασμού που κρατά τη χώρα μακριά από τον πόλεμο… Ενδεικτικό του πανικού που επικρατεί τις πρώτες ώρες στα δημοσιογραφικά γραφεία αποτελεί το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Νέα Αλήθεια» που ενώ αναγγέλλει την κήρυξη του πολέμου με τίτλο «Ο Θεός ας ευλογήση τα ελληνικά όπλα», ξεχνά να αλλάξει την ημερομηνία, δημιουργώντας έτσι το απόλυτο αποκλειστικό: αναγγελία ενός πολέμου πριν αυτός κηρυχθεί…

Ο Τύπος κρατά ψηλά το λαϊκό φρόνημα

Η «εθνική γραμμή» που χαράζεται στη συνάντηση Μεταξά-εκδοτών-δημοσιογράφων στις 30 Οκτωβρίου ακολουθείται πιστά κατά τις 216 ημέρες του πολέμου μέχρι τη συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς. Αλλωστε, από την προηγούμενη κιόλας ημέρα εφημερίδες, περιοδικά και ραδιόφωνο προσαρμόζονται στη νέα σκληρή πραγματικότητα: πολεμικά ανακοινωθέντα, κυβερνητικές ανακοινώσεις και απαγορεύσεις βραδινής κυκλοφορίας, τηλεγραφήματα θαυμασμού από όλο τον κόσμο για την ελληνική υπέρβαση, ενώ περίοπτη θέση έχουν οι ομιλίες των Συμμάχων και ιδιαίτερα του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ. Επίσης εμφανίζονται νέες στήλες, όπως γράμματα από και προς το μέτωπο, συμβουλές για πλέξιμο μάλλινων ρούχων για τους στρατιώτες, ρεπορτάζ νοσοκομείων και καταφυγίων…

Ο Τύπος παίζει ρόλο ενδιάμεσου ανάμεσα σε πολεμιστές και μετόπισθεν. Οι πρώτοι παίρνουν κουράγιο βλέποντας στις εφημερίδες που φτάνουν στο μέτωπο φωτογραφίες των παιδιών τους και θάρρος μαθαίνοντας για τον παλλαϊκό ενθουσιασμό που προκαλούν οι νίκες τους. Τα πρωτοσέλιδα γεμίζουν φωτογραφίες μαχών, χάρτες της Αλβανίας, ώστε να βρίσκουν γονείς και συγγενείς το σημείο που πολεμά ο άνθρωπός τους ή ολοσέλιδα σκίτσα, ενώ δεν δημοσιεύονται φωτογραφίες θυμάτων του μετώπου ώστε να μην καμφθεί το λαϊκό φρόνημα. Σε κάθε περίπτωση, την περίοδο αυτή γράφεται ένα δημοσιογραφικό έπος κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, με τα παράθυρα στα γραφεία των εφημερίδων να καλύπτονται για τον φόβο βομβαρδισμών.

Η ενημέρωση περνά από τη λογοκρισία της δικτατορίας Μεταξά στον αυτοπεριορισμό και τον πατριωτικό ενθουσιασμό. Τύπος και δημοσιογράφοι αναλαμβάνουν να κρατήσουν ψηλά το λαϊκό φρόνημα, εκθειάζοντας αρχικά την ηρωική αντίσταση και στη συνέχεια την προέλαση του ελληνικού στρατού, ενώ παράλληλα γελοιοποιούν την ιταλική δειλία και τον «κοκορόφτερο» Μουσολίνι, που όμως, όχι πολλά χρόνια πριν, κάποιες από αυτές εκθείαζαν ως «αναμορφωτή της Ιταλίας»…