Γράφει η Ευανθία Καρρά 

Οι περισσότεροι έχουν επισκεφτεί την πόλη της δυτικής Ελλάδας είτε σε νεαρή ηλικία είτε σε μεγαλύτερη. Το σίγουρο είναι πάντως πως όποιος βρεθεί στην Πάτρα θα «νιώσει στο πετσί του» τι πάει να πει διασκέδαση χωρίς σταματημό.

Πώς ξεκίνησε και πώς κατέληξε το Πατρινό Καρναβάλι στη σημερινή του μορφή; Το ET Magazine στο EleftherosTypos.gr κάνει μια «βουτιά» στην ιστορία και ταξιδεύει 180 χρόνια πίσω για να διηγηθεί τα γεγονότα που δημιούργησαν ένα από τα πιο διασκεδαστικά έθιμα της Ελλάδας.

Ο χορός μετά την απελευθέρωση, οι Επτανήσιοι και οι Βενετσιάνοι

Οι σύγχρονες ρίζες του Πατρινού Καρναβαλιού τοποθετούνται στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι περισσότερες απόψεις συγκλίνουν στο ότι αφετηρία του Πατρινού Καρναβαλιού υπήρξε ο πρώτος αποκριάτικος χορός μετά την απελευθέρωση, που δόθηκε το 1829 στην οικία του εμπόρου Μωρέττη. Εκεί οι Πατρινοί εμφανίστηκαν μεταμφιεσμένοι και διασκέδασαν με μουσική, χορό και φαγητό.

Στη συνέχεια έκαναν την εμφάνιση τους οι νησιώτες. Οι Επτανήσιοι που φημίζονται για το έντονο ταμπεραμέντο τους έδωσαν μία ξεχωριστή νότα στους χορούς που λάμβαναν χώρα στα αρχοντικά και το καρναβάλι μεταφέρθηκε σε ταβέρνες και καφενεία.

Μετά ακολούθησαν οι Ιταλοί. Λόγω του λιμανιού της αλλά και των Επτανήσιων, οι εκδηλώσεις επηρεάστηκαν και από το καρναβάλι της Βενετίας ενώ καταλυτικό ρόλο έπαιξαν και γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζών που μετέφεραν από την πατρίδα τους τα δικά τους αποκριάτικα έθιμα.

Τα πρώτα άρματα και το τέλος εξαιτίας του πολέμου

Πλέον το καρναβάλι της Πάτρας άρχισε να γίνεται γνωστό και οι κάτοικοι ευημερούσαν μιας και πολλοί επέλεγαν να διασκεδάσουν στην πόλη. Οι εκδηλώσεις έγιναν πιο εκλεπτυσμένες, αλλά και πιο φαντασμαγορικές ενώ το 1870 εμφανίζονται τα πρώτα καρναβαλικά άρματα τα οποία είναι αποκλειστικά κατασκευές ιδιωτών.

Το 1872 οικοδομείται με συνεισφορές πλούσιων σταφιδεμπόρων το Θέατρο «Απόλλων» και φιλοξενεί αποκριάτικους χορούς, όπως ακριβώς και σήμερα, που συνεχίζει να έχει κεντρικό ρόλο στις καρναβαλικές εκδηλώσεις.

Τα καρναβάλια στις αρχές του 1900 ήταν φαντασμαγορικά και για πρώτη φορά συμμετείχαν άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων. Οι Πατρινοί μεταμφιέζονται και χορεύουν Πόλκα, Μαζούρκα, Τανγκό, Τσάρλεστον, Φοξ-τροτ.

Tην αμέσως επόμενη δεκαετία τα πράγματα δεν είναι ευνοϊκά για το καρναβάλι, οι συνεχείς πόλεμοι και συγκρούσεις (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος, Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική εκστρατεία) στέλνουν τους άνδρες στο μέτωπο και φέρνουν στην πόλη οικονομική στενότητα και δυστυχία.

Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η κατάσταση δεν βελτιώνεται αισθητά και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Εμφύλιος αργότερα θα διακόψουν κάθε καρναβαλική εκδήλωση για μια δεκαετία.

Η «ανάσταση» του καρναβαλιού!

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 το καρναβάλι ξαναγεννιέται. Οι πρωτοπόροι μουσικοί όμιλοι «Ορφέας» και «Πατραϊκή Μαντολινάτα» έχουν τα ηνία της προσπάθειας. Το πατρινό καρναβάλι επιστρέφει στις ζωές των Πατρινών αλλά και όλων των Ελλήνων, ιδίως όμως όσων είχαν την οικονομική δυνατότητα (κυρίως εύποροι Αθηναίοι) να ταξιδέψουν στην Πάτρα για να συμμετάσχουν στο καρναβάλι, όπως και στα περίφημα Μπουρμπούλια.

Τι είναι τα Μπουρμπούλια; Απογευματινοί χοροί στους οποίους οι ντάμες προσέρχονται ελεύθερα, χωρίς εισιτήριο και χωρίς συνοδό αλλά με μαύρο φαρδύ και μακρύ ντόμινο και μάσκα ώστε να μην αναγνωρίζονται και έχουν την πρωτοβουλία στην εκλογή καβαλιέρου στο χορό.

Στα χρόνια που οι σχέσεις των δυο φύλλων ήταν υπό αυστηρή επιτήρηση το μπουρμπούλι ήταν μια ετήσια απόδραση και τόπος πραγματικών αλλά και φανταστικών ερωτικών περιπετειών.

Πατρινό Καρναβάλι για πάντα με το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού

Όσο περνούν τα χρόνια το καρναβάλι της Πάτρας γίνεται ολοένα και πιο φαντασμαγορικό και κερδίζει πανελλαδική καταξίωση.

Το 1966 έγινε μία προσθήκη που άλλαξε το καρναβάλι και πλέον αποτελεί… must για όσους θέλουν να μπουν για τα καλά στο πνεύμα: Ο Νίκος Μαστοράκης έφερε τότε το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού στο οποίο είχαν πάρει μέρος 94 άτομα.

Πως είναι σήμερα το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού; Οποιοσδήποτε θέλει μπορεί είτε να συγκροτήσει είτε να μπει σε μία ομάδα που θα κυνηγήσει τον θησαυρό. Οι ομάδες έχουν όλες από ένα όνομα και ένα θέμα που είναι επηρεασμένο από τις στολές τους.

Το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού ξεκινά κάθε χρόνο στις 18 Ιανουαρίου, μία μέρα μετά την επίσημη έναρξη του καρναβαλιού.

Το Κυνήγι δεν είναι… εύκολη ιστορία αφού οι ομάδες χωρίζονται και καλούνται να συμμετάσχουν σε παιχνίδια με ερωτήσεις από ιστορία, φιλολογία, μαθηματικά ή από πρακτικές γνώσεις, ασκήσεις πλοήγησης μέσα από κρυμμένα ενδεικτικά στοιχεία διασκορπισμένα σε ολόκληρη την πόλη, καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς ζωγραφικής, παντομίμας, θεατρικών στιγμιοτύπων κι ότι άλλο βάλουν στο μυαλό τους οι διοργανωτές! Αυτή ήταν η πρώτη φάση του παιχνιδιού.

Η δεύτερη είναι ακόμα πιο φαντασμαγορική και το… χέρι τους βάζουν ο δήμαρχος, η καρναβαλική επιτροπή, η ΔΕΠΑΠ, ο πρύτανης του πανεπιστημίου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής και άλλοι. Η δεύτερη φάση λέγεται «θέματα» και αποτελεί πονοκέφαλο για τους συμμετέχοντες. Τα θέματα πρέπει να παραδοθούν εντός δύο ημερών. Ως παράδειγμα σας παραθέτουμε ένα από τα θέματα της oμάδας Κρυμμένου Θησαυρού του 2008:

«Φέρτε, για το Σάββατο στις 13.00 δύο Χιώτες. Προσοχή θα πρέπει να αποδεικνύεται η καταγωγή τους. Βαθμοί: 35. (Αν φέρετε έναν βαθμοί 25). Αν πάνω στην απόγνωση σας “πράξετε” καρναβαλικά…… βαθμοί 15».

Οι επιδόσεις των πληρωμάτων στις διάφορες φάσεις του παιχνιδιού βαθμολογούνται κι έτσι αναδεικνύεται τελικά ο μεγάλος νικητής. Η θέση που θα καταλάβουν τα πληρώματα στο παιχνίδι του Κρυμμένου Θησαυρού προσδιορίζει και τη σειρά με την οποία θα παρελάσουν την επόμενη χρονιά και αυτό είναι το μόνο βραβείο που αποκομίζουν από το παιχνίδι.

Αμέσως μετά το Κυνήγι του Χαμένου Θησαυρού, το βράδυ του Σαββάτου, οι συμμετέχοντες πραγματοποιούν τη «Νυχτερινή Ποδαράτη Παρέλαση» στους δρόμους της Πάτρας.

Η μεγάλη παρέλαση και το κάψιμο του καρνάβαλου

Το 1974 γίνεται μια ακόμη αλλαγή. Οι καρναβαλιστές αφήνουν τα αυτοκίνητά τους και παρελαύνουν πεζοί στους δρόμους της πόλης συνοδευόμενοι από τα καρναβαλικά άρματα. Ξεκινά έτσι από τότε η μεγάλη παρέλαση της Κυριακής η οποία εκτοξεύει πραγματικά το καρναβάλι στα ύψη και γεμίζει την Πάτρα εκείνες τις μέρες με χιλιάδες επισκέπτες.

Στη σημερινή εποχή, πρώτα στην παρέλαση είναι τα καρναβαλικά άρματα του Δήμου κι ακολουθούν χωρίς τελειωμό οι ομάδες του Κρυμμένου Θησαυρού. Παρά την ικανοποιητική ροή που επιτυγχάνεται η παρέλαση, λόγω του μεγάλου αριθμού των συμμετεχόντων (35-40.000 τα τελευταία χρόνια), διαρκεί αρκετές ώρες. Διασχίζει την πόλη, παρακολουθείται από δεκάδες χιλιάδες θεατές στα πεζοδρόμια, τα μπαλκόνια των σπιτιών και τις κερκίδες και μεταδίδεται τηλεοπτικά, όπως κι αυτή του Σαββάτου, από πανελλήνιας εμβέλειας μέσα ενημέρωσης.

Μετά το τέλος της παρέλασης όλος ο κόσμος μαζεύεται στο λιμάνι όπου και γίνεται η τελετή λήξης του Πατρινού Καρναβαλιού. Το άρμα του Καρνάβαλου παραδίδεται στις φλόγες και χιλιάδες πυροτεχνήματα κατακλύζουν τον ουρανό.

Ο Δήμαρχος Πατρέων κηρύσσει τη λήξη του Πατρινού Καρναβαλιού και όλη η πόλη παραδίδεται σε ξέφρενο γλέντι ως τις πρωινές ώρες της Καθαρής Δευτέρας, οπότε και οι Πατρινοί κατακλύζουν την πλαζ και τις εξοχές της περιοχής για να γιορτάσουν τα κούλουμα.

Τι σημαίνει το καρναβάλι για τους νέους σήμερα;

Στο Πατρινό Καρναβάλι πολλοί νέοι πάνε για να διασκεδάσουν και άλλοι απλά για να ξεφύγουν κάνοντας οποιαδήποτε… τρέλα τους κατέβει, πίνοντας και ξενυχτώντας.

Πως το βλέπουν όμως;

Τρεις νεαρές μίλησαν στο EleftherosTypos.gr για την εμπειρία τους και το τι είναι γι αυτές το καρναβάλι.

Μαρία 25, πωλήτρια: «Παίρνοντας το εξπρές δρομολόγιο του ΚΤΕΛ Αχαΐας από τον Κηφισό, ανυπομονούσα για τι θα έβλεπα στο ξακουστό πατρινό καρναβάλι. Έφτασα. Άφησα τα πράγματα στο σπίτι και κατεβήκαμε για καφέ στην παραλία. Ο καιρός ήταν ηλιόλουστος, αν και έκανε κρύο και είχε αέρα. Αυτό δεν μας είχε εμποδίσει από την περιπλάνηση στους δρόμους προς στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας και λίγο παραπέρα όπου βρήκαμε τον διαχρονικό για μας φούρνο με το μυρωδάτο σιροπιαστό τσουρέκι με διπλή γέμιση λευκής και μαύρης σοκολάτας. Περπατήσαμε στο κάστρο (για να κάψουμε και καμιά θερμίδα), ανεβήκαμε εκατοντάδες σκαλιά και κάτσαμε.

Όπως βραδιάζει , η θέα από κει είναι μαγευτική και έχεις την αίσθηση πως θα βουτήξεις το δάχτυλο σου μέσα στη θάλασσα. Λίγη ώρα μετά , αφού έχουμε πιάσει πεζούλι να κάτσουμε και κρατάει ο καθένας μας από μια μπύρα, βλέπουμε κι άλλους να καταφθάνουν στο σημείο και να μαζεύονται σε παρέες ανυπόμονες να δουν το ξακουστό κάψιμο του καρνάβαλου. Ευτυχώς που ήρθαμε από νωρίς, σκέφτομαστε. Το θέαμα αυτής της παράδοσης απλά εντυπωσιακό, μουσικές, μασκαρεμένοι, χαμογελά και ο ουρανός φωτίζεται με πολύχρωμα πυροτεχνήματα και βεγγαλικά.

Κάποιοι μένουν και μετά τη λήξη, εμείς όμως πάμε να βρούμε καταφύγιο σε ένα από τα ταβερνάκια πάνω στο κάστρο για κρασί και μεζέδες. Έχοντας πάρει την απαραίτητη ενέργεια, κατεβαίνουμε στην κεντρική πλατεία και γινόμαστε ένα με τον κόσμο. Άνθρωποι όλων των ηλικιών και από όλα τα μέρη της Ελλάδας γινόμαστε μια παρέα και γιορτάζουμε με μουσικές, πολύ χορό και αλκοόλ.

Κάμποση ώρα αργότερα, βρίσκουμε φίλους από την Αθήνα και πάμε όλοι μαζί προς τα μπαράκια στον πεζόδρομο πάνω. Οι επιλογές πολλές και το κέφι ακόμα μεγαλύτερο. Το πρωί θα μας βρει ξυπόλητους να γυρνάμε προς το σπίτι λίγες ώρες πριν πάρουμε το δρομολόγιο για Αθήνα».

Πόπη 22, φοιτήτρια ιταλικής φιλολογίας: «Μπαίνοντας σε ένα… σαράβαλο κατευθύνεσαι στην Πάτρα για να αντικρίσεις μια πολύχρωμη πόλη που μοιάζει να “γελά” αφού στα αυτιά σου ακούγονται οι ήχοι από τα γέλια νέων και παιδιών. Μασκαρεμένοι, μεθυσμένοι, νηφάλιοι, όλοι συμμετέχουν σε ένα ατελείωτο πάρτι στους δρόμους και μέσα στα μαγαζιά με μια μπύρα ή μαυροδάφνη στο χέρι (έστω και να μην πίνουν, απλά τα κρατούν). Η ατμόσφαιρα είναι χαρούμενη και άγνωστοι μιλούν μεταξύ τους, φλερτάρουν, γελούν, χορεύουν. Το πιο περίεργο είναι πως με παντελώς αγνώστους χορεύεις στο δρόμο, σαν να είναι φίλοι σου και να τους ήξερες από πάντα»

Άντζυ 28, φοιτήτρια Νομικής: «Η επιτυχία του καρναβαλιού είναι να ξεκινάς από κάπου και μετά να μην θυμάσαι που κατέληξες. Είναι να ξεκινάς από τις “Χάντρες” και να μην θυμάσαι που βρέθηκες… Όταν αποφασίσεις να σηκωθείς να φας πρωινό τις τέλειες βάφλες ή τα τέλεια βαφλάκια. Να πας για καφέ, να περπατήσεις την πλατεία Αγίου Γεωργίου και να φας στη θεία σου!»

Με πληροφορίες από: Wikipedia, carnivalpatras.gr 

[dynamic-sidebar id=”post-area-diabaste”]