Γράφει ο Μιχάλης Μαρδάς

Το ΕT Magazine του EleftherosTypos.gr με αφορμή το καταστροφικό πέρασμα των τυφώνων Ιρμα και Χάρβεϊ σας παρουσιάζει τις μεγαλύτερες τραγωδίες που έχουν προκληθεί από αυτό το φυσικό φαινόμενο στο πέρασμα των χρόνων, εξηγεί γιατί οι περισσότεροι έχουν θηλυκά ονόματα αλλά και τι ακριβώς εννοούμε λέγοντας τυφώνας.

Τι είναι ο τυφώνας

Τυφώνας (typhoon), ονομάζεται  ένα ατμοσφαιρικό σύστημα με κλειστή περιστροφική (κυκλωνική) κυκλοφορία του ανέμου γύρω από ένα κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης (γνωστό ως μάτι του τυφώνα). Τα συστήματα αυτά δημιουργούνται πάνω από θερμούς ωκεανούς και μεγάλες θάλασσες υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά ποτέ πάνω από στεριές, ενώ όταν φτάνουν σε ψυχρότερα νερά ή σε στεριά, διαλύονται.

Σύμφωνα με τους μετεωρολόγους οι τυφώνες, οι κυκλώνες και οι ανεμοστρόβιλοι είναι ουσιαστικά το ίδιο καιρικό φαινόμενο, απλώς αποκαλούνται με διαφορετικό όνομα ανάλογα με την τοποθεσία στην οποία συμβαίνουν. Για παράδειγμα, στον Ατλαντικό και το βόρειο Ειρηνικό οι καταιγίδες αυτές ονομάζονται «ανεμοστρόβιλοι» (hurricanes) από το όνομα του κακού θεού της Καραϊβικής Hurrican.

Στον βορειοδυτικό Ειρηνικό, το ίδιο τροπικό φαινόμενο ονομάζεται «τυφώνας», ενώ στο νοτιοανατολικό Ινδικό Ωκεανό και νοτιοδυτικό Ειρηνικό ονομάζεται «σοβαρός τροπικός κυκλώνας». Στο βόρειο Ινδικό Ωκεανό, από όπου και αν έρχεται η καταιγίδα ονομάζεται «ισχυρή κυκλωνική καταιγίδα», ενώ στο νοτιοδυτικό Ινδικό Ωκεανό, ονομάζεται απλώς «τροπικός κυκλώνας».

Οι πιο καταστροφικοί τυφώνες

 1780-Μεγάλος Τυφώνας

Ο φονικότερος τυφώνας στον Βόρειο Ατλαντικό που συνέβη το 1780 και προκάλεσε τον θάνατο 27.500 ανθρώπων. Ο τυφώνας κυριολεκτικά ισοπέδωσε την Μαρτινίκα, τις Ολλανδικές Αντίλλες και τα νησιά Μπαρμπάντος.

1900-Τυφώνας του Γκάλβεστον

Το 1990, ένας τυφώνας με ανέμους πάνω από 130 χλμ την ώρα, χτύπησε το Γκάλβεστον του Τέξας. Εκτιμάται ότι 8.000 άνθρωποι πέθαναν και το κόστος από τις ζημιές ξεπέρασε τα 700 εκατ. δολάρια.

1938-Μεγάλος τυφώνας Νέας Αγγλίας

Το 1938 περίπου 700 άτομα σκοτώθηκαν στον «Μεγάλο τυφώνα της Νέας Αγγλιας». Σάρωσε τις βορειοανατολικές ΗΠΑ, ξηλώνοντας στο πέρασμά του σιδηροδρόμους, δημόσια έργα, ολόκληρα σπίτια και καλλιέργειες.

1929- Μεγάλος τυφώνας του Οκιτσόμπι

Το 1929 ο «Μεγάλος τυφώνας του Οκιτσόμπι» χτύπησε τη Φλόριντα, αφήνοντας παραπάνω από 4.078 νεκρούς. Λόγω του κατηγορίας 4 τυφώνα, η λίμνη Οκιτσόμπι υπερχείλισε, με αποτέλεσμα φονικές πλημμύρες.

1970 – Τυφώνας  Μπόλα

Σχηματίστηκε στα ανοιχτά του κόλπου της Βεγγάλης και με ανέμους που έφταναν τα 185 χλμ/ώρα έπληξε την περιοχή του δέλτα του Γάγγη. Σβήστηκαν από τον το χάρτη δεκάδες χωριά στα παρακείμενα νησιά, πλημμυρίζοντας τεράστιες εκτάσεις στις οποίες το 85% των κατοικιών ισοπεδώθηκε. Η καταστροφή έπληξε -άμεσα και έμμεσα- 3,6 εκατ. ανθρώπους. Υπολογίζεται πως σκοτώθηκαν 500.000 άνθρωποι και οι ζημιές ανήρθαν στα 520 εκατ. δολάρια.

1975 – Τυφώνας Νίνα

Ήταν μια από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές που έπληξαν ποτέ την Κίνα. Το κύμα νερού που ξεχύθηκε είχε μέτωπο 10 χλμ, κινούνταν με ταχύτητα 50 χλμ/ώρα, σκέπασε επτά πόλεις και δεκάδες χωριά, αφήνοντας εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια άστεγους. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι να πεθάνουν 230.000 άτομα και να προκληθούν ζημιές 5,3 δισ. δολαρίων.

1980- Τυφώνας Άλεν

Τον Αύγουστο του 1980, ένας από τους ιστορικότερους τυφώνες των ΗΠΑ, χτύπησε κυρίως το Τέξας, αφήνοντας πίσω του 290 νεκρούς και καταστροφές 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο τυφώνας Άλεν ισοπέδωσε ό,τι έβρισκε στο διάβα του με ανέμους ταχύτητας 305 χιλιομέτρων την ώρα.

1991-Τυφώνας του Μπαγκλαντές

Άνεμοι ταχύτητας 240 χλμ/ώρα και κύματα ύψους 6 μέτρων έπληξαν την περιοχή Chittagong εξαφανίζοντας χωριά, παρασύροντας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, προκαλώντας κατολισθήσεις και καταστρέφοντας για πάντα τεράστιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Οι άστεγοι υπολογίστηκαν σε 10 εκατομμύρια, οι νεκροί στους 138.000 και οι ζημιές στα 3 δισ. δολάρια.

https://www.youtube.com/watch?v=LjocjEFQghA

1992- Τυφώνας Αντριου

Οι άνεμοι έφταναν τα 280 χλμ/ώρα  και έπληξαν τις Μπαχάμες καταστρέφοντας εκατοντάδες κατοικίες και προκαλώντας ζημιές σε συγκοινωνίες, τηλεπικοινωνίες, ύδρευση, αποχέτευση και καλλιέργειες. Στην ευρύτερη περιοχή του Μαϊάμι, από τον άνεμο και τις πλημμύρες, ζημιές προκλήθηκαν σε 100.000 σπίτια αφήνοντας άστεγους 175.000 ανθρώπους και 1,4 εκατ. χωρίς ρεύμα. Σκοτώθηκαν 45 άτομα και οι ζημιές ήταν 43 δισ. δολάρια.

1998- Τυφώνας Μιτς

Ηταν η χειρότερη καταστροφή στην ιστορία της Ονδούρας από την οποία σκοτώθηκαν 19.000 άνθρωποι. 1,5 εκατ. ήταν οι άστεγοι και η μανία της φύσης  εξαφάνισε ένα ολόκληρο δάσος. Από αυτό τον τυφώνα επηρεάστηκε πάρα πολύ και η Νικαράγουα. Στα 9δισ. δολάρια οι υλικές ζημιές.

2005- Τυφώνας Κατρίνα

Η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή -από άποψη κόστους- στην ιστορία των ΗΠΑ προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Η Νέα Ορλεάνη, μια πόλη 350.000 κατοίκων, πλημμύρισε κατά 80% μετά την κατάρρευση των φραγμάτων που την προστάτευαν και τα νερά δεν υποχώρησαν παρά μετά από εβδομάδες. Στην πολιτεία του Μισισίπι πλημμύρισε το 90% των παραλιακών οικισμών. Σκοτώθηκαν 1833 άτομα και οι ζημιές ανήρθαν στα 108 δισ. δολάρια.

2008 – Τυφώνας Νάργκις

Η χειρότερη φυσική καταστροφή στην ιστορία της Μιανμάρ  έπληξε συνολικά 1,5 εκατ. ανθρώπους, ισοπέδωσε το 75% της πόλης Labutta. Καταμετρήθηκαν 138.000 νεκροί και στην συνέχεια η κυβέρνηση σταμάτησε να τους μετρά κάτι που σημαίνει πως ο αριθμός των θυμάτων ήταν πολύ μεγαλύτερος. Στα 10 δις. δολάρια οι οικονομική ζημιά.

2008- Τυφώνας Άικ

Ο καταστροφικότερος τυφώνας στην ιστορία της Κούβας και ένας από τους καταστροφικότερους στην ιστορία των ΗΠΑ. Σκοτώθηκαν 195 άνθρωποι και η πλειονότητα τους ήταν Αμερικανοί που έμειναν στα σπίτια τους παρά τις προειδοποιήσεις. Στα 37,5 δις. δολάρια υπολογίστηκαν οι ζημιές.

2009 – Τυφώνας Μορακότ

Από τις μεγαλύτερες καταστροφές που έπληξαν ποτέ την Ταϊβάν. Προξένησε ζημιές σε 140.000 κατοικίες στα κεντρικά και νότια του νησιού. Σκοτώθηκαν 789 άτομα και οι ζημιές ήταν 6,2 δις. δολάρια.

2012 – Tυφώνας Σάντυ

Επληξε την Καραϊβική και τη δυτική ακτή των ΗΠΑ ήταν από τους πιο καταστροφικούς στην ιστορία. Οι άνεμοι 185 χλμ/ώρα και κύματα νερού κατέστρεψαν πόλεις σε Κούβα (ζημιές $2 δισ.), Αϊτή (200.000 άστεγοι), Μπαχάμες και Τζαμάικα (70% του πληθυσμού χωρίς ρεύμα), ενώ πλημμύρισαν στοές του μετρό της Νέας Υόρκης και προκλήθηκαν πολύωρες διακοπές ρεύματος στο Μανχάταν, το Νιου Τζέρσεϊ και το Λονγκ Άιλαντ. Οι ζημιές ανήρθαν σε 68 δις. δολάρια ενώ το πιο σημαντικό είναι ότι σκοτώθηκαν 286 άτομα.

2013- Τυφώνας Χαϊγιάν ή Γιολάντα

Ο σούπερ τυφώνας, όπως τον λένε στις Φιλιππίνες, ανεπίσημα είναι ο ισχυρότερος τροπικός τυφώνας που πέρασε από στεριά με ταχύτητες ανέμου που έφτασαν τα 315 χλμ/ώρα, σκορπίζοντας
σκόρπισε τον θάνατο σε περισσότερους από 7.000 ανθρώπους. Ο τυφώνας-γίγαντας, κατηγορίας 5, έφτασε μέχρι και τις ακτές του Βιετνάμ, συνοδευόμενος από ανέμους ταχύτητας 120 χιλιομέτρων την ώρα.

Οι ονομασίες των τυφώνων

Μια ιδιαίτερη σημασία έχουν οι ονομασίες των τυφώνων και το γεγονός πως οι πιο καταστροφικοί είναι θηλυκού γένους. Κατά το 19ο αιώνα οι τυφώνες στην Καραϊβική έφεραν το όνομα του αγίου που γιόρταζε την ημέρα εκδήλωσης του φαινόμενου. Για παράδειγμα ο τυφώνας Santa Ana χτύπησε το Πουέρτο Ρίκο στις 26 Ιουλίου 1825 και οι San Felipe που συνέβησαν πάλι στο Πουέρτο Ρίκο στις 13 Σεπτεμβρίου 1876 και 1928 αντίστοιχα.

Αργότερα, οι μετεωρολόγοι άρχισαν να περιγράφουν τους τυφώνες με τις γεωγραφικές συντεταγμένες της θέσης όπου εκδηλώνονταν, γρήγορα όμως συνειδητοποίησαν ότι ήταν ευκολότερο να χρησιμοποιούν σύντομα, διακριτά ονόματα, τα οποία υπόκεινται σε μικρότερη πιθανότητα λάθους σε σχέση με τις παλαιότερες, δύσχρηστες μεθόδους.

Η χρήση γυναικείων ονομάτων καθιερώθηκε τη δεκαετία του 1940, υπό την επίδραση του μυθιστορήματος «Καταιγίδα» του Τζορτζ Ρ. Στιούαρτ που εκδόθηκε το 1941. Από το 1953, οι τυφώνες παίρνουν τα ονόματά τους από καταλόγους που εκπόνησε το Εθνικό Κέντρο Τυφώνων των ΗΠΑ, οι οποίοι ενημερώνονται σήμερα από μια διεθνή επιτροπή του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO).

Οι κατάλογοι αυτοί είχαν μόνο γυναικεία ονόματα μέχρι το 1979, αλλά έκτοτε άρχισαν να χρησιμοποιούνται και αντρικά. Συνολικά, χρησιμοποιούνται για κάθε περιοχή έξι κατάλογοι με 21 ονόματα για κάθε έτος, με εναλλασσόμενη σειρά, για παράδειγμα, ο κατάλογος του 2014 θα ξαναχρησιμοποιηθεί ξανά το 2020.

Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν οι τυφώνες που αφήνουν πίσω τους πολλούς νεκρούς ή καταστροφές, οπότε, για λόγους ευαισθησίας, δεν ξαναχρησιμοποιείται το όνομά τους, αλλά αφαιρείται από τους καταλόγους και αντικαθίσταται από άλλο. Τα ονόματα αυτά ακολουθούν αλφαβητική σειρά. Σε περίπτωση που υπάρξουν περισσότερες από 21 τυφώνες μέσα σε ένα έτος, ο 22ος και οι υπόλοιποι, ονοματίζονται με γράμματα του Ελληνικού αλφαβήτου (π.χ. Alpha, Beta, Gamma, Delta).

Οι τυφώνες που έχουν «βαφτιστεί» με γυναικεία ονόματα, όπως «Ίρμα», «Νίνα» ή «Κατρίνα» είναι φονικότεροι σε σχέση με εκείνους που έχουν ανδρικά ονόματα, όπως «Άικ» ή «Μιτς». Σύμφωνα με αμερικανική μελέτη, το θηλυκό όνομα επειδή φαντάζει πιο αθώο ξεγελά τους ανθρώπους οι οποίοι δεν κάνουν τις αναγκαίες προετοιμασίες εν όψει του ερχομού του τυφώνα, με αποτέλεσμα να προκαλεί περισσότερα θύματα.

Ο τυφώνας στην ελληνική μυθολογία

Στην ελληνική μυθολογία ο Τυφών, ήταν γιος της Γαίας και του Ταρτάρου και σύντροφος της Έχιδνας. Ηταν τέρας με μορφή ανθρώπινη και άγριου θηρίου. Είχε 100 κεφάλια και γλώσσες και φωτιά εκτοξευόταν από τα μάτια του. Όταν ο Τυφώνας μεγάλωσε, ανέβηκε στον Όλυμπο για να εκδικηθεί τους θεούς για τον αποδεκατισμό των Γιγάντων. Οι θεοί για να γλυτώσουν κατέφυγαν στην Αίγυπτο, όπου κρύφτηκαν μεταμορφωμένοι σε ζώα. ΗΑθηνά βρήκε το θάρρος να αντισταθεί και γι’ αυτό κατηγόρησε τον Δία που είχε μεταμορφωθεί σε κριό ότι δείλιασε μπροστά στον κίνδυνο.

Ο Δίας βρήκε και πάλι το θάρρος του και αποφάσισε να αντιμετωπίσει τον Τυφώνα. Του επιτέθηκε και τον χτυπούσε με κεραυνούς τρέποντάς τον σε φυγή και καταδιώκοντάς τον μέχρι το Κάσιον όρος (σ.σ.σ σημερινή Συρία). Εκεί έγινε μεγάλη μάχη, κατά την οποία αρχικά υπερίσχυσε ο Τυφώνας. Με τα εκατό του σώματα περικύκλωσε τον Δία και τον ακινητοποίησε. Αφαίρεσε από τον δεμένο Δία τους κεραυνούς και του  έκοψε όλους τους τένοντες των χεριών και των ποδιών του Δία.

Μετά τη νίκη του, ο Τυφώνας παρέδωσε τα πάντα στον αδελφό του τον Πύθωνα να φυλάει τον αιχμάλωτο και ανήμπορο πλέον Δία μέσα στην σπηλιά του, στο Κωρύκειο Άντρο. Εκεί εισέβαλαν κρυφά ο Ερμής και ο Πάνας, έκλεψαν τους κομμένους τένοντες και απελευθέρωσαν τον Δία.

Ο Δίας, αφού εφοδιάστηκε από τον Όλυμπο με καινούριους κεραυνούς, ξανά ανέκτησε τη δύναμή του. Πήγε στο μυθολογικό όρος Νύσσα, όπου, εφαρμόζοντας την συμβουλή των τριών Μοιρών, τράφηκε με κοινά φρούτα που έτρωγαν οι άνθρωποι και μετά πήγε στο όρος Αίμος της Θράκης για να αντιμετωπίσει τον αντίπαλό του.

Εκεί έγινε νέα μάχη, όπου ο Τυφώνας πάλι πετροβόλησε τον Δία με τεράστιους όγκους βουνών, αλλά αυτός, κυνηγώντας τον, τον κατακεραύνωσε. Τέλος, ο Τυφών κατέφυγε στη Σικελία, όπου ο Δίας τον κεραυνοβόλησε πολλές φορές και του πέταξε το όρος Αίτνα, τον καταπλάκωσε και τον έκλεισε στα έγκατα της γης.