Ο σιδηρόδρομος στην Ελλάδα ήταν ανέκαθεν ο «φτωχός συγγενής» αν και τα τελευταία χρόνια έχουν δαπανηθεί πάνω από 5 δισ. ευρώ για τον εκσυγχρονισμό του, με το δυστύχημα να φέρνει στην επιφάνεια την πολυετή εγκατάλειψη.

Απαξίωση 15 ετών

Η εν γένει απαξίωση των περασμένων 15 ετών, τα «αιώνια» έργα εκσυγχρονισμού που ακόμα δεν έχουν τελειώσει, η έλλειψη πόρων με αποτέλεσμα να μην έχει γίνει βαριά συντήρηση του δικτύου, δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Οσο δε τα προβλήματα δεν λύνονται τόσο το δίκτυο καταρρέει, με τα αποτελέσματα να καθρεφτίζονται σε καθημερινές καθυστερήσεις, ακινητοποιημένα τρένα, βλάβες, χαμένα δρομολόγια.

Πάντως οι δύο μεγάλες εκκρεμότητες για να «τρέξει» γρηγορότερα ο σιδηρόδρομος στον βασικό άξονα της χώρας έχουν ορίζοντα το τέλος του 2023. Στοιχειωμένες εδώ και χρόνια συμβάσεις του ελληνικού σιδηροδρόμου, που ενεργοποιήθηκαν τα τελευταία δυόμισι χρόνια, βαίνουν πια προς ολοκλήρωση, αλλά έπειτα από ένα τραγικό δυστύχημα.

Κοινή συνισταμένη των «ανοιχτών» εργολαβιών στον άξονα Αθήνας-Θεσσαλονίκης αποτελούν τα συστήματα ασφαλείας, από τα οποία εξάλλου εξαρτάται η ταχύτητα που μπορούν να αναπτύξουν τα τρένα στις ράγες.

Η σύμβαση 717

Η μεγαλύτερη ίσως εκκρεμότητα όπως έχει γραφτεί πολλάκις δεν είναι άλλη από τη σύμβαση-μύθο, όπως εξελίχθηκε, του ελληνικού σιδηροδρόμου, τη γνωστή 717, που μετρά κοντά 10 χρόνια. Η σύμβαση έμεινε παγωμένη τουλάχιστον για τρία έτη πέφτοντας σε πολλούς σκοπέλους, από τον κακό σχεδιασμό και τις ενστάσεις της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου για τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα έως και επιχειρηματικές συγκρούσεις.

Η σύμβαση, που αφορά σε σηματοδότηση και τηλεδιοίκηση σε τμήματα του βασικού άξονα, επανενεργοποιήθηκε την άνοιξη του 2021. Εχει ήδη παραδοθεί στον ΟΣΕ προς χρήση το τμήμα Πλατύ-Προμαχώνας, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, προς παράδοση είναι το τμήμα από Πλατύ μέχρι Δομοκό με ορίζοντα τον ερχόμενο Αύγουστο. Δεδομένου ότι η εργολαβία 717 έχει άμεση διεπαφή με τη σύμβαση προμήθειας (10005) που αφορά στην εγκατάσταση του ETCS (European Control Train System), η ολοκλήρωσή της θα ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια σε εμπορικά και επιβατικά δρομολόγια.

Η σύμβαση 635

Παράλληλα, η ΕΡΓΟΣΕ προχωρούσε μια ακόμα «αιώνια» σύμβαση, καθώς οι διαφωνίες μεταξύ αναδόχων και οι διοικητικές αρρυθμίες την κράτησαν βαλτωμένη περίπου δυόμισι χρόνια. Ως αποτέλεσμα μάλιστα της μεγάλης καθυστέρησης στην ολοκλήρωση της σύμβασης 635, η κακοκαιρία Ιανός είχε προκαλέσει μεγάλες καταστροφές στη σιδηροδρομική υποδομή.

Σήμερα, η προθεσμία ολοκλήρωσης του έργου που αφορά στην εγκατάσταση του ETCS είναι, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, το τέλος του 2023. Σημειώνεται ότι το πλήρως ηλεκτροκινούμενο τμήμα Τιθορέα-Δομοκός, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, παραδόθηκαν στον ΟΣΕ προς χρήση στις αρχές του περασμένου Μαΐου.

Οι δύο αυτές ξεχασμένες εργολαβίες έρχονται ουσιαστικά να καλύψουν τα κενά ασφαλείας στη νέα διπλή ηλεκτροκινούμενη γραμμή Αθήνας-Θεσσαλονίκης. Δυνατότητα που θα φέρει την αύξηση της χωρητικότητας του δικτύου, που αποτελεί το «κλειδί» για την κυκλοφορία περισσότερων εμπορευματικών τρένων στις ελληνικές ράγες.

Με μια ακόμη εργολαβία σηματοδότησης που ξεκίνησε η ΕΡΓΟΣΕ πέρυσι το Πάσχα, οι συρμοί θα φτάνουν στη Θεσσαλονίκη, όπου σήμερα οι συνθήκες του ταξιδιού είναι ιδιαίτερα δύσκολες. Πρόκειται για το τμήμα Θεσσαλονίκη-Ειδομένη, που, βάσει προγραμματισμού, ο ορίζοντας ολοκλήρωσης του έργου, που έχει αναλάβει το σχήμα ΑΒΑΞ-ALSTOM, είναι το πρώτο εξάμηνο του 2025.

ΣΥΣΤΗΜΑ ETCS

Παρακολουθεί και σταματάει το τρένο

Το σύστημα ETCS (European Train Control System) είναι το σύστημα που αναλαμβάνει τον αυτόματο έλεγχο της κυκλοφορίας των τρένων ελέγχοντας συνεχώς την κυκλοφορία με δυνατότητα να αποτρέπει το ανθρώπινο λάθος. Το σύστημα έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να καθοδηγεί τη σηματοδότηση αλλά και σε ακραία περίπτωση που ο μηχανοδηγός δεν έχει τον έλεγχο του τρένου (λόγω κάποιας βλάβης) και σε περίπτωση που δύο τρένα βρεθούν στην ίδια γραμμή έχει τη δυνατότητα να φρενάρει σταδιακά και τα δύο τρένα για να αποφεύγονται τραγωδίες. Είναι η βασικότερη προϋπόθεση για να «τρέξουν» πιο γρήγορα τα τρένα.

Με λίγα λόγια, επιτρέπει τη συνεχή επιτήρηση της μέγιστης επιτρεπόμενης ταχύτητας των συρμών, την αυτόματη προστασία έναντι παραβιάσεων ταχύτητας, καθώς και την αυτόματη ακινητοποίηση του συρμού σε περίπτωση παραβίασης ερυθρού φωτοσήματος. Περιλαμβάνει, ακόμη, την απεικόνιση των ενδείξεων των φωτοσημάτων, που μπορούμε να τα φανταστούμε σαν τα φανάρια στους δρόμους, στον θάλαμο μηχανοδήγησης με ηλεκτρονικά μέσα.

Χάρη στα παραπάνω χαρακτηριστικά το ETCS ως συνιστώσα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS) εξασφαλίζει διαλειτουργικότητα και διασυνοριακές λειτουργίες, αυξημένη χωρητικότητα, καθώς και μεγαλύτερη ασφάλεια και απόδοση για τους επιβάτες.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ

Πού λειτουργεί, πού όχι και πότε θα τελειώσει

Για να ολοκληρωθούν τα έργα, όπως αναφέρουν στελέχη του σιδηροδρόμου, θα πρέπει να επιταχυνθούν οι εργολαβίες, ώστε να προχωρήσουν πιο γρήγορα και οι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ για τη συντήρηση. Να προχωρήσει ο σχεδιασμός για την ουσιαστική αναβάθμιση του ΟΣΕ και την κατάρτιση πολυετούς σχεδίου, εξαιτίας της έλλειψης του οποίου η Ελλάδα παραπέμφθηκε προ ημερών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Να ολοκληρωθεί ο διαχωρισμός ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ, ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα η χρηματοδότηση των νέων σιδηροδρομικών έργων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο νόμος ψηφίστηκε, εκκρεμούν οι υπουργικές αποφάσεις, που αποτελούν ορόσημα για το Ταμείο Ανάκαμψης.

Και, κυρίως, να προχωρήσουν τα νέα έργα, που ξεκίνησαν επί της τελευταίας ηγεσίας του υπουργείου, για τη σύνδεση του σιδηροδρομικού δικτύου με τα λιμάνια.

Σήμερα μόνο σε ένα μικρό τμήμα του σιδηροδρομικού άξονα Τιθορέα-Λιανοκλάδι-Δομοκός λειτουργεί η σηματοδότηση. Το ενδιαφέρον είναι πως λειτουργούσε όταν παραδόθηκε πριν από περίπου έναν χρόνο, αλλά σταδιακά τα συστήματα τέθηκαν εκτός λόγω των προβλημάτων συντήρησης ή κλοπών από κυκλώματα παράνομης ανακύκλωσης. Παλαιοί σιδηροδρομικοί θυμούνται πως στο τμήμα που έγινε το δυστύχημα λειτουργούσε το 2013 η σηματοδότηση, αλλά από το 2014 άρχισαν τα προβλήματα.

Η τότε διοίκηση της ΕΡΓΟΣΕ αποφάσισε, με την εργολαβία 717, να αναβαθμίσει τη σηματοδότηση και τα άλλα συστήματα, αλλά πέρασαν σχεδόν δέκα χρόνια χωρίς να έχει παραδοθεί το έργο. Μέχρι το 2021 το εκτελούσε η κοινοπραξία ΤΟΜΗ-Alstom και από το 2021 το έχει αναλάβει αποκλειστικά η Alstom, όπως λένε εκπρόσωποι της ελληνικής εταιρίας.

Χωρίς σηματοδότηση δεν μπορεί να λειτουργήσει και η τηλεδιοίκηση, δηλαδή η εξ αποστάσεως διαχείριση της κυκλοφορίας των αμαξοστοιχιών από τα τρία κέντρα που διαθέτει ο ΟΣΕ σε Αθήνα, Λάρισα και Θεσσαλονίκη. Ούτε και το σύστημα ETCS για την ασφάλεια κυκλοφορίας, που, αν λειτουργούσε, θα ειδοποιούσε εγκαίρως πως δύο αμαξοστοιχίες κινούνταν το βράδυ της περασμένης Τρίτης στην ίδια γραμμή. Τα τελευταία χρόνια η ρύθμιση κυκλοφορίας γίνεται τοπικά, δηλαδή από λίγους σταθμάρχες και κλειδούχους που βρίσκονται στις μεγάλες πόλεις από τις οποίες διέρχεται το σιδηροδρομικό δίκτυο. Οι σταθμάρχες ρυθμίζουν την κυκλοφορία (αποφασίζουν ποιο τμήμα της διπλής γραμμής θα μονοδρομηθεί κ.λπ.) στην περιοχή ευθύνης τους, μέχρι να φτάσει ο συρμός στον επόμενο σταθμάρχη κ.λπ.

ΑΠΟ ΤΟ 2016

Η περιβόητη σύμβαση για το ETCS

Σε 20 ημέρες από σήμερα, δηλαδή στις 26 Μαρτίου, θα παραδιδόταν ύστερα από 6 χρόνια και 120 χιλιόμετρα μικρότερη έκταση το κρίσιμο έργο εκσυγχρονισμού της σηματοδότησης και του αυτόματου ελέγχου κυκλοφορίας στη σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Θεσσαλονίκης που θα απέτρεπε το χθεσινό πολύνεκρο δυστύχημα στη Λάρισα.

Η αρχική σύμβαση για την υλοποίηση του έργου υπογράφηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2016. Το έργο ήταν συγχρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ 2014-2020 με συνολική δαπάνη 65,87 εκατ. ευρώ και είχε χρόνο ολοκλήρωσης την 26η Δεκεμβρίου 2020.

Το έργο αφορούσε στην ανάταξη και αναβάθμιση του υφιστάμενου συστήματος συμβατικής σηματοδότησης-τηλεδιοίκησης, σε εντοπισμένα τμήματα του άξονα Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Προμαχώνας (πλην του τμήματος Τιθορέα-Δομοκός) μήκους 519,4 χλμ. και αντικατάσταση 70 αλλαγών τροχιάς επί του ίδιου άξονα.

Την εγκατάσταση και προσωρινή παραλαβή του συστήματος ελέγχου-χειρισμού σηματοδότησης ETCS level 1 σε 402 χλμ. του σιδηροδρομικού άξονα Αθήνας-Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα: Εγκατάσταση της καλωδίωσης και προσωρινή παραλαβή του στο τμήμα Λάρισα-Πλατύ. Εγκατάσταση και προσωρινή παραλαβή ETCS level 1 στα τμήματα: Οινόη-Σ.Σ. Τιθορέα, Πλατύ-Προμαχώνας.

Εκπαίδευση, ανταλλακτικά, συντήρηση μετά άρσης βλαβών και τεκμηρίωση του συστήματος ETCS για όλα τα τμήματα του άξονα Αθήνας-Θεσσαλονίκης-Προμαχώνας (πλην Τιθορέας-Δομοκού) και του τμήματος Οινόης-Χαλκίδας, συνολικού μήκους 541 χλμ.

Ωστόσο η αρχική σύμβαση παρότι άπτονταν της ασφαλείας των μεταφορών, είχε συνολικά 5 τροποποιήσεις. Μετά την αρχική της μορφή η σύμβαση τροποποιήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2018, στις 11 Οκτωβρίου 2018 και οι αλλαγές ήταν ήσσονος σημασίας. Στην τροποποίηση που έγινε στις 25/5/2019 λίγο πριν απ’ τις εκλογές, έγιναν δύο κρίσιμες αλλαγές. Εκτός από τη νέα αύξηση του προϋπολογισμού στα 83 εκατ. ευρώ, μειώθηκε το φυσικό αντικείμενο του έργου, δηλαδή εκσυγχρονισμού σιδηροδρομικών γραμμών με συστήματα σηματοδότησης, τηλεδιοίκησης, τηλεπικοινωνιών, από τα 519,4 στα 402 χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής.

Ειδήσεις σήμερα

Τραγωδία στα Τέμπη: Συνεχίζεται η απολογία του σταθμάρχη

Τραγωδία στα Τέμπη: Ολοκληρώθηκαν οι ταυτοποιήσεις – Μια μάνα ψάχνει το παιδί της

Τεντόγλου για τραγωδία στα Τέμπη: «Ντρέπομαι να πω κάτι – Δεν υπάρχει κάτι για να απαλύνει τη λύπη αυτών των ανθρώπων»

Μητσοτάκης για την τραγωδία στα Τέμπη: «Οφείλω μια συγγνώμη τόσο προσωπική, όσο και στο όνομα όσων κυβέρνησαν τη χώρα»