Σε αντίθεση με τη «θετική προπαγάνδα», αυτές οι επιχειρήσεις δεν στοχεύουν στη δημιουργία θετικής εικόνας για τη Ρωσία, αλλά σε ανατρεπτικές και καταστροφικές ενέργειες προς τις άλλες χώρες. Ο κύριος στόχος αυτών των μέτρων είναι να αποθαρρύνουν και να αποσταθεροποιήσουν τον εχθρό. Η Ρωσία προσπαθεί ενεργά να αυξήσει τις αντιθέσεις μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών, προωθώντας το επιχείρημα ότι οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να ξεφύγουν από την «υποτέλεια» της Ουάσιγκτον.

Επιχείρημα

Ενα άλλο δημοφιλές θέμα της ρωσικής προπαγάνδας είναι η προσπάθεια να σπείρουν τη διχόνοια μεταξύ Ουκρανίας και Ευρώπης προωθώντας το επιχείρημα ότι η Ευρώπη έχει κουραστεί με την Ουκρανία και ότι δεν θέλει άλλο να τη βοηθήσει ή να δεχτεί τους πρόσφυγές της. Τον περασμένο μήνα, το Κρεμλίνο προσπάθησε να προωθήσει το αφήγημα ότι η απέλαση Ουκρανών στρατιωτικών από ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες είναι σχεδόν βέβαιη. Οι κύριες μέθοδοι αποσταθεροποίησης από τη Μόσχα περιλαμβάνουν τη διάδοση παραπληροφόρησης, τη χειραγώγηση ιδεών και συμπερασμάτων, την όξυνση των υπαρχουσών κοινωνικών συγκρούσεων και την απαξίωση θεμελιωδών αξιών και θεσμών των δημοκρατικών κοινωνιών.

Ενα εντυπωσιακό παράδειγμα είναι η προπαγάνδα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος), στην οποία εξακολουθεί να βασίζεται η Μόσχα. Η Ρωσία χρησιμοποίησε τη «νίκη επί του φασισμού» και «το κατόρθωμα του λαού στον αγώνα κατά του ναζισμού» για να δαιμονοποιήσει τις δυτικές κοινωνίες και να δικαιολογήσει την επιθετικότητά της κατά της Ουκρανίας. Την άνοιξη του 2020, οι πρόεδροι της Λιθουανίας, της Λετονίας και της Εσθονίας καταδίκασαν τη Ρωσία σε επίσημη δήλωση για παραπλανητική περιγραφή των ιστορικών γεγονότων που οδήγησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί ορισμένες εικόνες, όρους και γεγονότα στις λειτουργίες πληροφόρησης είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση της αποτελεσματικότητάς τους. Από την αρχική εισβολή της Μόσχας το 2014, οι Ρώσοι προπαγανδιστές εργάζονται ακούραστα για να παρουσιάσουν την Ουκρανία ως ένα φασιστικό κράτος που πρέπει να αποναζιστικοποιηθεί.

Διαψεύσεις

Για να δημιουργήσουν ένα τέτοιο περιβάλλον, οι Ρώσοι προπαγανδιστές δημιουργούν εναλλακτικές εκδοχές της πραγματικότητας. Αμφισβητούν έγκυρες απόψεις αναλυτών, δυσφημούν όλες τις πηγές πληροφοριών και διαψεύδουν ακόμη και την πιο αθώα θέση. Ως αποτέλεσμα, οι πολίτες αισθάνονται ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν κανέναν και η «αλήθεια» παίρνει μια πιο υποκειμενική διάσταση. Αυτό το είδος προπαγάνδας κυριάρχησε τόσο έξω όσο και εντός της ρωσικής κοινωνίας κατά τη δεκαετία του 2000 και στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 2010. Ο Ρώσος ιστορικός Ιβάν Κουρίλα παρατηρεί με οξυδέρκεια ότι κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, το καθεστώς Πούτιν δεν υποστήριζε κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία, αλλά ενθάρρυνε τον εκτεταμένο κυνισμό, με συνέπεια στην πράξη.

Τον Δεκέμβριο του 2014, ο Ρώσος ερευνητής προπαγάνδας Πίτερ Πομεράντσεφ εξήγησε ότι μετά την απογοήτευση της Σοβιετικής Ενωσης, άνθρωποι με σοβιετική σκέψη ήρθαν στην εξουσία, που ήταν συνηθισμένοι στη «διπλή σκέψη και τη διπλή πίστη». Δημιούργησαν μια κοινωνία όπου η προσποίηση θριάμβευσε μέσω ψεύτικων εκλογών, «ανεξάρτητου» τύπου, «ελεύθερων» αγορών και της ψευδαίσθησης της δικαιοσύνης. Σύμφωνα με τον Πομεράντσεφ, το Κρεμλίνο έχει πλέον διαδώσει αυτές τις τακτικές στην παγκόσμια σκηνή. Τόνισε ότι το Κρεμλίνο στοχεύει να σπείρει διχόνοια και να «αποπροσανατολίσει» τον εχθρό μέσω του πολέμου πληροφοριών.

Θόρυβος πληροφοριών για να κρυφτεί η αλήθεια

Η ρωσική προπαγάνδα μπορεί να χωριστεί σε διάφορους κύριους τύπους επιχειρήσεων επιρροής, ανάλογα με τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αρχικά, ο «θόρυβος πληροφοριών» είναι προπαγάνδα που στοχεύει στη συσκότιση της αλήθειας. Εχει σχεδιαστεί για να συγχέει και να υπονομεύει την ικανότητα του λαού να σκέφτεται κριτικά. Σκοπός της είναι να δημιουργήσει την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια και ότι οποιαδήποτε πληροφορία παρουσιάζεται από κυβερνητικούς αξιωματούχους μπορεί να έχει κατασκευαστεί.

Ως αποτέλεσμα, αυτό το στιλ προπαγάνδας προωθεί την ιδέα ότι τυχόν ισχυρισμοί για εγκλήματα που έχει διαπράξει το Κρεμλίνο θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ψεύτικοι. Ενεργώντας με αυτή τη λογική, η ρωσική προπαγάνδα ισχυρίζεται ότι οι σκηνές με νεκρούς και τραυματίες στην Ουκρανία είναι πλαστογραφημένες από τη Δύση με πλαστά-σκηνοθετημένα  βίντεο.

Οι πληροφορίες σχετικά με τις συνέπειες των κυρώσεων και άλλα γεγονότα σχετικά με τον πόλεμο είναι επίσης ασαφείς. Πολύ πριν από την έναρξη της εισβολής πλήρους κλίμακας, ωστόσο, η προπαγάνδα του Κρεμλίνου έπεισε πολλούς Ρώσους ότι η Δύση διεξήγαγε μεγάλης κλίμακας πληροφοριακό και ψυχολογικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας.

Στην εποχή του υβριδικού πολέμου, η Ρωσία προσπάθησε επίσης να μετατρέψει τη «γεωπολιτική» σε υβριδική έννοια. Από τη μία πλευρά, η αιτιολόγηση των βίαιων γεωπολιτικών ενεργειών ως επωφελών για τη Ρωσία είναι εγγενώς κυνική, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την έναρξη πολέμων και τη δολοφονία αμάχων. Από την άλλη πλευρά, το κοινό-στόχος μιας τέτοιας προπαγάνδας θεωρεί ότι μια τέτοια συμπεριφορά στη διεθνή σκηνή είναι πραγματικά επωφελής για τη Ρωσία.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΞΕΝΟ ΕΔΑΦΟΣ

Το εργοστάσιο τρολ στις αμερικανικές εκλογές και το δηλητήριο της διχόνοιας

Ενώ το Κρεμλίνο ενστάλαξε με επιτυχία τον κυνισμό στη χώρα, διεθνώς προτίμησε διαφορετική στρατηγική για τις επιχειρήσεις πληροφόρησής του (δηλαδή το παιχνίδι με τις αντιφάσεις). Αυτό περιλαμβάνει την όξυνση των αντιφάσεων που υπάρχουν ήδη σε συγκεκριμένες κοινωνίες, καθώς και την όξυνση των συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών χωρών. Σε αυτή την περίπτωση, το Κρεμλίνο δεν επιχειρεί να δημιουργήσει συνεκτική εικόνα του κόσμου για τα θύματα της προπαγάνδας του, αλλά επιδιώκει απλώς να διασπάσει και να αποσταθεροποιήσει άλλες χώρες για τους δικούς του σκοπούς.

Κατά καιρούς, η Ρωσία ενεργεί ανοιχτά σε αυτό το πεδίο εκθέτοντας παλιές πληγές και ιστορικές αντιφάσεις ή επισημαίνοντας τις υποτιθέμενες αρνητικές ενέργειες άλλων ομάδων σε σχέση με ορισμένες κοινωνικές ομάδες.

Η Μόσχα χρησιμοποιεί μια επιχείρηση «ψευδούς σημαίας» στη μη αναγνωρισμένη αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας στη Μολδαβία. Σύμφωνα με το Κρεμλίνο, ενδέχεται να ανανεώσει τις προσπάθειές του να χρησιμοποιήσει την Υπερδνειστερία για να δημιουργήσει αστάθεια στη Μολδαβία.

Το Κρεμλίνο συχνά προτιμά να διεξάγει τέτοιες επιχειρήσεις υπό ψεύτικη σημαία, προσποιούμενο ότι ενεργεί για λογαριασμό των πολιτών των χωρών που στοχεύει. Ενα εντυπωσιακό παράδειγμα τέτοιας εργασίας είναι το περίφημο «εργοστάσιο τρολ» που περιγράφεται λεπτομερώς στο κατηγορητήριο του ειδικού εισαγγελέα των ΗΠΑ Ρόμπερτ Μιούλερ κατά 13 Ρώσων που κατηγορούνται για ανάμιξη στις αμερικανικές εκλογές του 2016.

Σύμφωνα με το έγγραφο, οι Ρώσοι δημιούργησαν διευθύνσεις e-mail και προφίλ χρησιμοποιώντας ονόματα ανύπαρκτων Αμερικανών και διένειμαν ενεργά πλαστά μηνύματα για λογαριασμό τους. Από το 2014, αυτά τα τρολ έχουν δημιουργήσει ιστοσελίδες για οργανισμούς που αγωνίζονται για διάφορους λόγους που επιδιώκουν να φέρουν τους καθημερινούς Αμερικανούς τον έναν εναντίον του άλλου.

Πολωνία

Παρόμοιες τεχνικές χρησιμοποιούνται ενεργά για να σπείρουν τη διχόνοια μεταξύ των συμμαχικών κρατών. Στις 13 Μαρτίου, σε συνέντευξη με τον κορυφαίο Ρώσο προπαγανδιστή Ντμίτρι Κισέλιοφ, ο Πούτιν δήλωσε: «Εάν η Πολωνία στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία, δεν θα φύγουν ποτέ. Θέλουν να επιστρέψουν τη γη που θεωρούν δική τους». Τον Ιούνιο του 2023, ο Σεργκέι Nαρίσκιν, επικεφαλής της Ρωσικής Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών (SVR), υποστήριξε ότι «το όνειρο της ανάκτησης της Δυτικής Ουκρανίας ζει στη συνείδηση της πολωνικής ελίτ». Η Πολωνία «αναλαμβάνει σειρά μέτρων για να πραγματοποιήσει αυτό το όνειρο». Σε αυτή την περίπτωση, ο στόχος της Μόσχας είναι να πυροδοτήσει τις εντάσεις μεταξύ της Πολωνίας και της Ουκρανίας, οι οποίες έχουν γίνει όλο και πιο στενοί σύμμαχοι ως αντίθεση στη ρωσική επιθετικότητα.

ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΕΞΑΓΩΓΗ

Κατασκευή εχθρών, ανάλογα με τη συνθήκη που συμφέρει

Οι «ιδεολογίες για εξαγωγή» της Μόσχας και του Πούτιν κατ’ επέκταση αντιπροσωπεύουν ίσως τον πιο εξελιγμένο τύπο επιχείρησης επιρροής. Αυτή η προσέγγιση συνίσταται στην παρουσίαση μίας συνεκτικής κοσμοθεωρίας, που επιτυγχάνεται με τη δημιουργία «μίνι ιδεολογιών» και ατομικών κοσμοθεωριών που στοχεύουν σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, τις περισσότερες φορές υποστηρικτές ριζοσπαστικών απόψεων. Ολες, ωστόσο, βασίζονται στην ίδια βασική αρχή: να απεικονίσουν μια συγκεκριμένη εικόνα της παγκόσμιας τάξης στην οποία θέλουν να πιστεύουν τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας.

Κάθε μια από αυτές τις ιδεολογίες παρουσιάζει την εικόνα ενός εχθρού. Επιπλέον, αυτός ο εχθρός είναι κάτι προς το οποίο η συγκεκριμένη ομάδα-στόχος είναι ήδη εχθρική και υποκινεί τους μεγαλύτερους φόβους της. Για την αμερικανική άκρα αριστερά, το κράτος ανακηρύσσεται σε πηγή όλων των δεινών. Για τους εθνικιστές είναι η «εβραϊκή συνωμοσία». Για τους θρησκευτικούς φανατικούς είναι η εικόνα του «φιλελεύθερου αντίχριστου» και ούτω καθεξής.

Η βασική στιγμή της οικοδόμησης της «ιδεολογίας για εξαγωγή» είναι η σύνδεση που κάνει το Κρεμλίνο μεταξύ φαινομένων και διαδικασιών που αντιπαθεί και των εχθρών και των φοβιών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Ενα παράδειγμα αυτού είναι οι ιδεολογίες που έχει δημιουργήσει το Κρεμλίνο για ομάδες της ρωσικής διασποράς.

Αυτή η κραυγαλέα αντίφαση αποτελεί παράδειγμα του πυρήνα των «ιδεολογιών για εξαγωγή». Ο στόχος που στοχεύει να δυσφημήσει το Κρεμλίνο είναι η ουκρανική πολιτεία, η οποία παρουσιάζεται, σε μία περίπτωση, ως συνδεδεμένη με τους «μισητούς κομμουνιστές» και, σε άλλη, αντίστροφα, με τους «αντικομμουνιστές» που αντιτίθενται στους «κόκκινους ήρωες».

Μειονότητες

Στην ίδια τη Ρωσία, οι μειονότητες (μουσουλμάνοι, Τάταροι της Κριμαίας, αντιπολιτευόμενοι και άλλοι) κατηγορούνται τακτικά για τρομοκρατία και δεν λαμβάνουν υποστήριξη από την πλειοψηφία του πληθυσμού. Ολες οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν την τρομοκρατία με φρίκη και αηδία και, ως εκ τούτου, η πεποίθηση ότι ολόκληρη η «ρωσική μη συστημική αντιπολίτευση εμπλέκεται στην τρομοκρατία και σκοτώνει τους συμπατριώτες της», που εκφράζεται κυρίως από τα ανώτατα στελέχη του κράτους, αναγκάζει τους ανθρώπους να δικαιολογήσουν οποιαδήποτε καταστολή εναντίον αντιπολιτευόμενων.

Συνειδητοποιώντας ότι οι έννοιες του «φασισμού» και, κατά συνέπεια, των «νικητών του φασισμού» γίνονται αντιληπτές εξίσου ως φέρουσες συναισθηματικά πλούσιες εικόνες «απόλυτου κακού» και «απόλυτου καλού», η ρωσική προπαγάνδα αντικαθιστά επιδέξια το περιεχόμενο αυτών των όρων, μεταφέροντας έτσι συναισθήματα και εικόνες από το παρελθόν στο σήμερα. Ετσι το Κρεμλίνο δικαιολογεί την επιθετικότητά του κατά της Ουκρανίας, χαρακτηρίζοντας τους Ουκρανούς ως «φασίστες» και σημειώνοντας τη «συνέχειά» τους με τη ναζιστική Γερμανία.

Ειδήσεις σήμερα

Λαμία: Ανατροπή δεδομένων στην υπόθεση της πυρκαγιάς στο εργοστάσιο – Ο ΕΦΕΤ θα έκανε έλεγχο σήμερα

Πανικός στην Τουρκία από τα πλωτά ελληνικά ραντάρ στο Αιγαίο – «Αν οι όλμοι μας στρίψουν προς το Καστελόριζο, περαστικά τους»

Κώστας Βουτσάς: Σοκάρουν τα πλάνα, έσπασαν τον τάφο του ηθοποιού – Συγκλονισμένη η πρώην σύζυγός του [βίντεο]

Μενίδι: Στη φυλακή ο φονιάς της 40χρονης – Τι είπε στην απολογία του

ΕΛ.ΑΣ.: Αυτές είναι οι 30 αλλαγές στο πειθαρχικό δίκαιο

Rafale F4: Πόσο πιθανή είναι μία επιπλέον παραγγελία

Λαμία: Εισαγγελική παρέμβαση για τη φωτιά στο εργοστάσιο που παρασκεύασε τα χαλασμένα γεύματα

Ρόδος: Αναστάτωση στην υποδιεύθυνση Ασφαλείας του νησιού – Αλλοδαποί προσπάθησαν να αρπάξουν την ελληνική σημαία από το κτήριο

Ενδοοικογενειακή βία: Το «Panic Button» επεκτείνεται σε ολόκληρη τη χώρα

Καιρός: Προ των πυλών ο πρώτος «καύσωνας», πότε και πού θα χτυπήσουν τα 30αρια και άνω – Δεν υποχωρεί η αφρικανική σκόνη [βίντεο]