Οσο κι αν οι Φιλιππίνες διαφέρουν από την Ευρώπη, το σοκ στην αρχιπελαγική χώρα της Απω Ανατολής δεν ήταν μικρότερο. Χιλιάδες εν ζωή βασανισθέντες της δικτατορίας του Φερντινάντο Μάρκος (1965-1986), όπως και οι απόγονοι «εξαφανισμένων» και δολοφονημένων εκείνου του καθεστώτος, δεν μπορούν να καταπιούν τη θριαμβευτική νίκη του 64χρονου γιου του, Φερντινάντο Μάρκος Τζούνιορ, και μάλιστα από τον α’ γύρο με 56%, στις εκλογές της προηγούμενης Κυριακής.

Φερντινάντο Μάρκος (1965-1986)

Συγκυρίες

Βέβαια, ο υιός Μάρκος δεν έπεσε σαν… κομήτης στην πολιτική ζωή της Μανίλα ούτε ξέπλυνε ως εκ θαύματος το αμαρτωλό παρελθόν του πατέρα του και της μητέρας του. Της διαβόητης Ιμέλντα Μάρκος, που διακρινόταν για την αγάπη της στα ακριβά παπούτσια, στα σινιέ ρούχα, στα κοσμήματα και εν γένει τη χλιδάτη ζωή.

Ο δελφίνος της δυναστείας εκμεταλλεύτηκε το γεγονός ότι η «αποχουντοποίηση» στις Φιλιππίνες ουσιαστικά δεν έγινε ποτέ. Μπορεί το 1989 ο πατέρας του να πέθανε στην εξορία τρία χρόνια μετά την ανατροπή του από μια μεγαλειώδη λαϊκή εξέγερση και αφού οι ΗΠΑ, που είχαν ουσιαστικά τις Φιλιππίνες σαν αποικία τους έως το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν κούνησαν το δαχτυλάκι τους για να τον βοηθήσουν. Ωστόσο, πέντε χρόνια αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η οικογένεια Μάρκος επέστρεψε στις Φιλιππίνες και άρχισε να ξαναχτίζει μεθοδικά την πολιτική της επιρροή, απολαμβάνοντας προκλητική ανοχή από τη νεότευκτη δημοκρατία της προέδρου, Κορασόν Ακίνο.

Η ίδια η Ιμέλντα Μάρκος βρήκε το θράσος να διεκδικήσει την προεδρία το 1992, ενώ η οικογένεια του δικτάτορα συνδέθηκε τα τελευταία χρόνια με μια άλλη πολιτική δυναστεία, εκείνη του απερχόμενου, ακροδεξιού προέδρου, Ροντρίγκο Ντουτέρτε, ο οποίος εκ του Συντάγματος δεν εδικαιούτο δεύτερη θητεία. Εκανε όμως την κόρη του, Σάρα Ντουτέρτε, αντιπρόεδρο του Μάρκος, διατηρώντας τον ομφάλιο λώρο με την εξουσία.

Η λυκοσυμμαχία των δύο οικογενειών και η προπαγάνδα στα φιλικά τους ΜΜΕ και το Διαδίκτυο συνέβαλαν στο ξέπλυμα της δικτατορίας, με τη βοήθεια του ξεθωριάσματος της μνήμης ύστερα από 36 χρόνια. Οπως πολλοί δικοί μας νοσταλγοί υμνούν τα «οικονομικά επιτεύγματα και την ευημερία» της Χούντας των Συνταγματαρχών, έτσι κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα στις Φιλιππίνες έγινε η νοσταλγία για τη «χρυσή εποχή» του Μάρκος. Επί των ημερών του οποίου η χώρα κόντεψε, σημειωτέον, να χρεοκοπήσει από τον υπερδανεισμό σε ξένες τράπεζες.

Ο Φερντινάντο Μάρκος «Μπονγκ Μπονγκ» (όπως είναι το παρατσούκλι του) ζήτησε να κριθεί για τις ατομικές του ικανότητες, όχι για το οικογενειακό του όνομα. Στην πραγματικότητα όμως τα 68 εκατομμύρια του εκλογικού σώματος κατακλύστηκαν από προπαγάνδα για τις «χρυσές μέρες» της χούντας και για αστείες θεωρίες συνωμοσίας του τύπου «οι υπέρογκοι τραπεζικοί λογαριασμοί της οικογένειας στο εξωτερικό και ο χρυσός που έβγαλαν από τη χώρα θα ξαναδοθούν στον λαό μόλις επιστρέψουν στην εξουσία». Αυτού του είδους η παραπληροφόρηση δεν ξεκίνησε, βέβαια, σε αυτήν την προεκλογική εκστρατεία, αλλά σέρνεται εδώ και μία δεκαετία, συμβάλλοντας στον εξαγνισμό των Μάρκος.

Αλλωστε, η απογοήτευση του κόσμου από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις, που απέτυχαν να λύσουν τα λαϊκά προβλήματα, φάνηκε από το 2016 με την εκλογή του «αιμοδιψούς σερίφη» Ντουτέρτε. Ενός «ενισχυμένου» Φιλιππινέζου Τραμπ, που εξουσιοδότησε την Αστυνομία να δολοφονεί ακόμη και μικρεμπόρους ναρκωτικών και νομιμοποίησε στο μη περαιτέρω την κρατική βία.

Η επιστροφή των Μάρκος γεννά δικαιολογημένες ανησυχίες για τη μοίρα των δημοκρατικών δικαιωμάτων και της εναπομείνασας ελευθερίας του Τύπου στις Φιλιππίνες. Επίσης, οι 31 εκατομμύρια ψηφοφόροι του θα πρέπει να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι έβαλαν τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα. Από την πτώση της δικτατορίας μέχρι σήμερα η Προεδρική Επιτροπή Χρηστής Διακυβέρνησης έχει καταφέρει να επαναπατρίσει 10-15 δισ. δολάρια από τον κλεμμένο εθνικό πλούτο, που έβγαλαν οι Μάρκος στο εξωτερικό – μεταξύ αυτών κοσμήματα, χρυσαφικά και η περίφημη συλλογή παπουτσιών της Ιμέλντα.

Τώρα ο νέος πρόεδρος (που έχει διατελέσει κυβερνήτης επαρχιών, γερουσιαστής και αποτυχών υποψήφιος αντιπρόεδρος) υπόσχεται ότι δεν θα την καταργήσει, αλλά θα συμπεριλάβει και άλλες πλούσιες οικογένειες στο εθνικό σαφάρι. Το γεγονός ότι το 1995 καταδικάστηκε στις Φιλιππίνες για φοροδιαφυγή είναι ενδεικτικό της… φερεγγυότητάς του.

Το αντίπαλον δέος

Η αντίπαλός του στις εκλογές, Λίνα Ρομπρέδο, μια ακτιβίστρια δικηγόρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που έλαβε μόλις το 28% των ψήφων, θα έχει πολλή δουλειά μπροστά της. Βασικά, θα προσπαθήσει να μείνει… ελεύθερη και να συνεχίσει να μάχεται για τη δημοκρατία, την οποία οι περισσότεροι συμπατριώτες της δείχνουν να μην έχουν και σε πρώτη προτεραιότητα. Προτιμούν, ως φαίνεται, κυριαρχικές και αυταρχικές φιγούρες να τους κυβερνούν (το 1998 τον Τζον Εστράδα, το 2016 τον Ντουτέρτε, τώρα τον αμετανόητο γιο του δικτάτορα και το 2028 πιθανότατα τη Σάρα Ντουτέρτε, που έχει πιάσει σειρά στην επετηρίδα).

Στο μεταξύ, οι πληγές της δικτατορίας παραμένουν ανοιχτές. Ακόμη και σήμερα δεν επιτρέπεται η είσοδος του νέου προέδρου των Φιλιππίνων στις ΗΠΑ, επειδή δεν συμμορφώθηκε με δικαστικές αποφάσεις περί καταβολής αποζημίωσης στα θύματα του πατέρα του. Η στάση της υπερδύναμης θα κριθεί, κυρίως, από τον χειρισμό του Μάρκος Τζούνιορ στη διαμάχη ΗΠΑ-Κίνας, στην οποία ο Ντουτέρτε παλινωδούσε με τρόπο που θα ζήλευε ακόμη και ο Ερντογάν. Οπως και να έχει, σύντομα θα ακούσουμε νέα από τη Μανίλα.