Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Το ότι Τούρκος πρόεδρος ως αναθεωρητικός και νεο-οθωμανιστής έχει καλλιεργήσει ιδιαίτερο σεβασμό και εκτίμηση για το οθωμανικό παρελθόν της χώρας του, προκάλεσε  αρκετά εμπρηστικές φραστικές αντιδράσεις  κατά της απόφασης της 24ης Απριλίου με τις περισσότερες όμως να προέρχονται από υπουργούς και συνεργάτες του, ενώ  ο ίδιος, αν και εμφανίστηκε σκληρός (ειδικά μετά το υπουργικό συμβούλιο), δεν προχώρησε πολύ προκαλώντας μία ακόμα βαθύτερη κρίση με τις ΗΠΑ σε όλα τα επίπεδα.

1 Παρά τις σφοδρές λεκτικές αντιδράσεις των Τούρκων αξιωματούχων η Αγκυρα δεν προχώρησε σε κάποια ανταποδοτική και επιθετικού πλαισίου ενέργεια κατά των Αμερικανών. Δεν προχώρησε ούτε σε  ανάκληση του πρέσβη της Μουράτ Μερσάν από την αμερικανική πρωτεύουσα. Το 2025 όταν το Βερολίνο και ο αργεντίνικης καταγωγής Πάπας Φραγκίσκος Β’ αναγνώρισαν τα τότε εγκλήματα  των Οθωμανών, η Τουρκία απέσυρε για μερικές εβδομάδες τους πρέσβεις της, εκφράζοντας την έντονη δυσαρέσκειά της. Με τις ΗΠΑ για ένα πολύ σημαντικό ιστορικό και ηθικό θέμα η Αγκυρα απέφυγε την απευθείας αντιπαράθεση σε ανώτατο διπλωματικό επίπεδο. Επίσης το ίδιο έκανε  η Αγκυρα όταν η Γαλλία το 1996 προχώρησε στην αναγνώριση της Γενοκτονίας.

Επιπρόσθετα ο Τσαβούσογλου μίλησε με τον μόνιμο αντιπρόσωπο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ πρέσβη Μπαστάρ Οζτούρκ ζητώντας να αποφύγει μέσα στο ΝΑΤΟ αναφορές και σχολιασμούς επί της Γενοκτονίας. Αναφορές σε υποστήριξη της θέσης της Αγκυρας σχετικά με τις φρικαλεότητες της περιόδου 1915-1917 έκαναν το Πακιστάν διά του πρωθυπουργού Χαν δύο φορές, ο πρόεδρος Ιλχάν Αλίεφ του Αζερμπαϊτζάν και ο επικεφαλής πρόεδρος του συμβουλίου των τουρκικών κρατών (Ουζμπέκος). Παρατηρήθηκε για λόγους πολιτικούς, θρησκευτικούς, εθνικούς, γεωπολιτικούς, στρατιωτικούς να μην επεκταθεί η όποια συζήτηση πέραν των 2-3 ημερών και να περιοριστούν οι αναφορές στα ΜΜΕ. Δεν καταγράφηκαν αντιδράσεις από τη φιλοτουρκική κυβέρνηση της Λιβύης ούτε από τον εκλεκτό φίλο του Ερντογάν, επανεκλεγέντα πρωθυπουργό της Αλβανίας Ράμα ή από την ισλαμική κυβέρνηση της Μαλαισίας. Επίσης πολύ προσεκτικοί ήσαν οι Αραβες.

2 Η προσεχής συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν στις Βρυξέλλες είναι πολύ σημαντική. Εκεί θα τεθούν τα πλείστα από τα κορυφαία ζητήματα που απασχολούν τις δύο χώρες. Για τον υπογράφοντα τα πιο σημαντικά είναι δύο. Και δεν προστίθεται σε αυτά η όποια νατοϊκή χροιά. Είναι το μέλλον των S-400 στο τουρκικό οπλοστάσιο και η υποστήριξη των ΗΠΑ στις κουρδικές πολιτοφυλακές PYD-YPG  στη Β. Συρία, οι οποίες έχουν συνδράμει στις αμερικανικές και συμμαχικές επιχειρήσεις της INHERENT RESOLVE  κατά των ισλαμιστών και τις οποίες η Αγκυρα θεωρεί ως προεκτάσεις του τρομοκρατικού PKK του Οτσαλάν  (το οποίο Αμερικανοί και οι πλείστοι των Ευρωπαίων θεωρούν ως βίαιη και τρομοκρατική οργάνωση). Το πρώτο θέμα (δηλαδή οι S-400) είναι το πιο δύσκολο.

Από την άλλη  πλευρά η στρατιωτική παρουσία των Τούρκων σε Ιράκ, Συρία, Λιβύη, Αφγανιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Κατάρ και Σομαλία διευκολύνει τους Αμερικανούς σε επιμέρους σχέδια και στην παρακολούθηση της Μόσχας.

Πολλοί θα περίμεναν να αντιδράσει η Αγκυρα  με κάποιο περιοριστικό στρατιωτικό τρόπο. Που να είναι αμερικανοκεντρικός και όχι συμμαχοκεντρικός. Π.χ. οι Τούρκοι θα μπορούσαν να κλείσουν την αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ/Αδάνων για τη χρήση των συμβατικών αεροσκαφών των ΗΠΑ σε Συρία και Ιράκ. Η Αγκυρα θα μπορούσε να περιορίσει αμερικανικές στρατιωτικές δραστηριότητες σε Μαλάτεια/Ισκεντερούν/Ντιγιαρμπακίρ/Ικόνιο… Θα μπορούσε να κλείσει τις εργασίες κατασκοπευτικών σταθμών που από τουρκικό έδαφος παρακολουθούν τις ρωσικές και ιρανικές δραστηριότητες. Θα μπορούσε να ζητήσει την άρον άρον αποχώρηση όλων των πυρηνικών δραστηριοτήτων των ΗΠΑ στο Ιντσιρλίκ και τη μεταφορά των 50-52 Β61 τακτικών πυρηνικών όπλων. Από αυτά δεν έγινε τίποτα.

Ασφαλώς η Τουρκία δεν προτίθεται να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ, συνεπώς δεν θα  στοχοποιούσε ποτέ το 3ο Τουρκικό Σώμα Στρατού (που είναι μία από τις Δυνάμεις Ταχείας Αντίδρασης του ΝΑΤΟ). Δεν θα προκαλούσε προβλήματα στο Αρχηγείο των Χερσαίων Δυνάμεων της Συμμαχίας στη Σμύρνη ή στο ραντάρ του Κιουρετσίκ που συνδράμει στην αντιπυραυλική άμυνα. Επίσης δεν θα ζητούσε τη διακοπή της παρουσίας των Αμερικανών στο υψηλού επιπέδου και προδιαγραφών COEDAT, δηλαδή στο Κέντρο κατά της Τρομοκρατίας που εδρεύει στην Αγκυρα. Γιατί όταν ο Κάρτερ το 1975 επέβαλε εμπάργκο στην Τουρκία για την εισβολή στην Κύπρο, μην λησμονούμε ότι η Αγκυρα προχώρησε σε αντίποινα που ήταν το κλείσιμο των αμερικανικών βάσεων στο έδαφός της. Παρά την κρίση με τις ΗΠΑ οι σχέσεις της Αγκυρας με το ΝΑΤΟ είναι πολύ καλές (Κόσοβο-Ιράκ-Αφγανιστάν, στο παρελθόν Βοσνία-Ερζεγοβίνη), ενώ η Αγκυρα έχει για την τρέχουσα χρονιά την έδρα της διοίκησης της πιο σύγχρονης, άμεσης, ευέλικτης, διακλαδικής δύναμης ταχείας αντίδρασης της Ατλαντικής Συμμαχίας στην Ανατολική Θράκη.

3 Οι Τούρκοι σε αυτά τα ζητήματα, παρά την εκρηκτική κατά καιρούς αντίδραση  και το ότι σε μεγάλο ποσοστό δεν είναι υποστηρικτές του ΝΑΤΟ (η κοινή γνώμη), δύσκολα αντιδρούν προχωρώντας σε συγκλίσεις προς τη Μόσχα, το Πεκίνο ή την Τεχεράνη. Μπορούν να διευρύνουν αυτές τις σχέσεις  στους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου, της δημόσιας Υγείας, της ενέργειας, αλλά σε θέματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας και της στρατιωτικής συνεργασίας δεν προχωρούν σε βιαστικές αντιδράσεις και αναθεωρήσεις.. Ακόμα  και στην πολύ πρόσφατη απόφαση αποκλεισμού από τη συμπαραγωγή των F-35  δεν αντέδρασαν ούτε ακραία ούτε επιλεκτικά. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι το Πακιστάν και το Αζερμπαϊτζάν έχουν κρυφά χαρτιά για αυτούς. Οι Τούρκοι έστω και σε εποχή νεο-οθωμανικού παροξυσμού και εμπρηστικής ρητορικής δύσκολα αλλάζουν οριστικά στρατόπεδο. Αυτό που μπορούν να κάνουν είναι μετά τη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στα τέλη Μαΐου να προκαλέσουν πάλι με ωκεανογραφικά πλοία και πλωτά γεωτρύπανα στην Ανατολική Μεσόγειο.

4 Στη φάση που είναι τα πράγματα η Ελλάδα -αν διαπιστώσει ότι  βαθαίνει  ακόμα περισσότερο η κρίση Αγκυρας-Ουάσιγκτον- θα μπορούσε να ενδυναμώσει τη σχέση της με τους Αμερικανούς ζητώντας (όχι φοβικά) ανταλλάγματα και ανάληψη διμερών διπλωματικών πρωτοβουλιών στα Ηνωμένα Εθνη, στο ΝΑΤΟ, απέναντι στη Ρωσία, σε προμήθεια πιο σύγχρονων οπλικών συστημάτων, σε θέματα αντιμετώπισης ασύμμετρων και υβριδικών απειλών, στην κυβερνοασφάλεια, στη συμμετοχή σε αντιπυραυλικά-διαστημικά προγράμματα των ΗΠΑ, στο να μας παρέχουν καλύτερες πληροφορίες, σε διμερή συνεργασία στα Βαλκάνια, σε προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης, οικονομικής διπλωματίας, περιβαλλοντικής διπλωματίας, στη σύναψη αναβαθμισμένων σχέσεων με την Αμερικανική Διοίκηση Ευρώπης (USEUCOM)… Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες και πάνω από 100 προγράμματα που θα μπορούσαμε να συμμετέχουμε και τα οποία θα ενίσχυαν τη θέση και την παρουσία μας οδεύοντας προς τη δεκαετία 2030-2040.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής