Ολόκληρη η Ιταλία παρακολουθεί συγκλονισμένη τις αποκαρδιωτικές σκηνές από τις πληγείσες περιοχές του Αματρίτσε, του Ακούμολι και του Αρκουάτα ντελ Τρόντο που ισοπεδώθηκαν από τον φονικό σεισμό μεγέθους 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ τα ξημερώματα της περασμένης Τετάρτης.

Παρά τον εφιάλτη που βιώνει η χώρα, όμως, οι Ιταλοί σεισμολόγοι εμφανίζονται καθησυχαστικοί για το ενδεχόμενο ένα σεισμικό ντόμινο να πλήξει τις γειτονικές χώρες, εκ των οποίων και την Ελλάδα, αλλά την ίδια ώρα δεν κρύβουν τον φόβο τους για νέους ισχυρότερους σεισμούς στην Κεντρική Ιταλία.

Ο σεισμολόγος Βάρνερ Μαρτζόκι του Εθνικού Ινστιτούτου Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας (INGV), μίλησε στο «Πρώτο Θέμα», αναλύοντας τις πιθανότητες ο Εγκέλαδος να «χτυπήσει» και πάλι τις σεισμόπληκτες περιοχές της χώρας.

Ο κ. Μαρτζόκι τόνισε ότι τα 6 Ρίχτερ της περασμένης Τετάρτης ήταν ο κύριος σεισμός, επισημαίνοντας ωστόσο ότι παραμένει άγνωστο πώς θα εξελιχθεί η σεισμική ακολουθία. «Δεν αποκλείουμε ότι θα υπάρξουν νέες σεισμικές δονήσεις, ακόμα και πιο ισχυρές από αυτή. Είναι πολύ πιθανό να σημειωθεί ισχυρότερος σεισμός στις γειτονικές περιοχές, όχι ακριβώς στο ίδιο σημείο», είπε ο Ιταλός σεισμολόγος.

«Ο κίνδυνος για τις πληγείσεις περιοχές είναι το ενδεχόμενο νέων σεισμών στο μέλλον, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν. Η πιθανότητα να σημειωθεί ανάλογη ή ισχυρότερη σεισμική δόνηση κυμαίνεται μεταξύ του 1% και 5%», εξήγησε ο κ. Μαρτζόκι. Μπορεί κάποιοι να εκτιμούν ότι το ποσοστό είναι χαμηλό, ωστόσο ο σεισμολόγος του INGV επισήμανε: «Θα πετούσατε με αεροπλάνο αν υπήρχε πιθανότητα 1%-5% να πέσει; Οχι. Το μικρό ποσοστό κρίνεται από κάποιους βάσει του αριθμού και όχι των συνεπειών».

Συνέκρινε, μάλιστα, το ενδεχόμενο αυτό με φαινόμενα που έχουν μεν χαμηλή πιθανότητα να συμβούν, αλλά αν τελικά εκδηλωθούν οι συνέπειές τους είναι καταστροφικές (low probability, high impact event).
Επομένως, όπως τόνισε, «χρέος μας είναι να εκτιμήσουμε καλύτερα πώς μπορεί να εξελιχθεί η σεισμική ακολουθία».

Ερωτηθείς για τη σεισμική δραστηριότητα στην Ιταλία και κατά πόσο υπάρχουν σημεία τα οποία παραμένουν ανέγγιχτα, ο κ. Μαρτζόκι εξήγησε ότι η χώρα είναι σεισμογενής, προσθέτοντας: «Δεν μπορούμε να νιώσουμε ασφαλείς». Εντούτοις, υπάρχουν περιοχές όπως η Σαρδηνία ή ένα τμήμα της Απουλίας, κυρίως εκείνο που βλέπει στην Ελλάδα, που δεν έχουν επηρεαστεί από σεισμούς.

«Στο Σαλέντο (σ.σ.: στο νοτιοανατολικό τμήμα της Ιταλίας) νιώθουμε τους σεισμούς που σημειώνονται στην Ελλάδα και όχι εκείνους της Ιταλίας. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της χώρας έχει πληγεί από σεισμούς. Σε κάποιες περιοχές είναι πιο συχνοί απ’ ό,τι σε άλλες», πρόσθεσε. Οσο για τον φονικό σεισμό στην καρδιά της χώρας, τόνισε πως δεν αποτέλεσε έκπληξη η έντασή του, καθώς «στην περιοχή έχουν σημειωθεί στο παρελθόν ανάλογα ισχυροί σεισμοί». Ο ίδιος συμπλήρωσε ότι «σίγουρα ο σεισμός της περασμένης εβδομάδας δεν αποτέλεσε έκπληξη», συγκρίνοντάς τον με αυτόν που καταγράφηκε στο ίδιο σημείο το 1639, όταν και πάλι 6 Ρίχτερ είχαν πλήξει το Αματρίτσε σκοτώνοντας 35 ανθρώπους.

Μετά το 2009 αντισεισμικοί κανόνες

Τη στιγμή που η χώρα έχει πληγεί από σεισμούς και, μάλιστα, φονικούς σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας της, πώς οι κάτοικοι μπορούν να προστατευτούν; Ο σεισμολόγος δήλωσε ότι δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί πότε η Γη θα ξυπνήσει και αποκάλυψε ότι οι αντισεισμικοί κανόνες που εφαρμόζονται στην Ιταλία θεσμοθετήθηκαν μόλις το 2009 και μόνο μετά τον καταστροφικό σεισμό στην Ακουιλα. «Εχουμε αντισεισμικούς κανόνες που εφαρμόζονται από το 2009 μετά τον σεισμό στην Ακουιλα. Ηταν έτοιμοι από το 2005, αλλά λόγω της γραφειοκρατίας θεσμοθετήθηκαν το 2009. Αυτοί ισχύουν για τις νέες κατασκευές», επισήμανε, τονίζοντας παράλληλα ότι στη χώρα υπάρχουν κτίρια πολύ παλαιότερα του 2009, κατασκευασμένα ακόμα και πριν εκατοντάδες χρόνια.

Σε αυτά δεν έχουν εφαρμοστεί αντισεισμικοί κανόνες, με εξαίρεση κάποια δημόσια κτίρια, όπως τα κρατικά σχολικά συγκροτήματα. Βέβαια, για μία ακόμα φορά έπρεπε η χώρα να θρηνήσει θύματα για να θωρακιστούν τα σχολεία, όπως συνέβη το 2002 στο Μολίζε όταν κατέρρευσε ένα σχολείο έπειτα από σεισμό μεγέθους 5,4 Ρίχτερ, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 27 παιδιά.

«Παρατηρήθηκε μια συναισθηματική ώθηση και καταβλήθηκε προσπάθεια για να γίνουν ασφαλή τα σχολεία. Τα ιδιωτικά κτίρια όχι. Δεν γνωρίζω κατά πόσο είναι εφικτό να θωρακιστούν τα κτίρια μιας ολόκληρης χώρας. Το μόνο σίγουρο για να προστατευτούμε από τους σεισμούς είναι να κατασκευάσουμε καλά. Προς το παρόν δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική», συμπλήρωσε ο ειδικός και εξήγησε ότι οι πρώτες εβδομάδες μετά από έναν ισχυρό σεισμό είναι οι πιο κρίσιμες.

Οπως είπε, ο κίνδυνος για μετασεισμούς φθίνει με την πάροδο του χρόνου, αλλά κατά μέσο όρο χρειάζονται πέντε με δέκα χρόνια για να εξαλειφθεί ο κίνδυνος και να επιστρέψει στην κανονικότητα η πληγείσα περιοχή. Σχετικά με το αν ο σεισμός στην Ιταλία επηρεάζει τα ρήγματα στην Ελλάδα, ο κ. Μαρτζόκι απέκλεισε το ενδεχόμενο τονίζοντας: «Δεν υπάρχει σύνδεση Ελλάδας – Ιταλίας. Οπως γνωρίζουμε εμείς οι επιστήμονες, οι σεισμοί πυροδοτούνται σε κοντινή απόσταση. Μόνο ένας τεράστιος σεισμός μπορεί να προκαλέσει φαινόμενα σε απόσταση. Αν σημειωνόταν ένας σεισμός μεγέθους 9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ στην Κρήτη, τότε ενδεχομένως η Ιταλία να μπορούσε να πληγεί. Η Ελλάδα δεν επηρεάζεται από σεισμούς όπως αυτός. Στη χώρα σας θα συνεχίσουν να σημειώνονται σεισμοί, αλλά δεν θα έχουν προκληθεί από αυτόν της Ιταλίας».

Συγκλονίζουν οι μαρτυρίες επιζώντων

Τέσσερις πυροσβέστες κατεβάζουν προσεκτικά από τα συντρίμμια ενός κτιρίου ένα φορείο. Καλυμμένη με ένα πράσινο πλαστικό βρίσκεται μια ηλικιωμένη γυναίκα που «χάθηκε» έπειτα από ώρες κάτω από τα ερείπια. Το μόνο που ξεχωρίζει κανείς είναι τα πόδια της, τα οποία είναι ακόμα προστατευμένα από τις μάλλινες κάλτσες της γιατί οι γιαγιάδες στο Αματρίτσε τις φορούν όταν κοιμούνται ακόμα και τον Αύγουστο. Η μικρή της εγγονή παρακολουθεί τη διαδικασία βουβή, λίγα μέτρα μακριά από το σημείο όπου κάποτε ήταν το σπίτι των αγαπημένων παππούδων της. Ενας από τους πυροσβέστες την πλησιάζει και τη ρωτάει: «Πώς σε λένε;». Σχεδόν μηχανικά απαντά: «Κριστίνα». Ο άνδρας ξαναρωτά: «Είσαι μόνη εδώ;». Εκείνη, με παιδική αθωότητα και αδύναμη φωνή, σηκώνει το σκονισμένο χέρι της και δείχνοντας λέει: «Οχι, εκεί είναι η γιαγιά μου»… Δραματικές περιγραφές όπως αυτή που μετέφερε η ιταλική εφημερίδα «Corriere della Sera» φτάνουν από τις περιοχές που έπληξε τα ξημερώματα της 24ης Αυγούστου ο φονικός σεισμός μεγέθους 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, συγκλονίζοντας την κεντρική Ιταλία και σκορπώντας τον θάνατο σε εκατοντάδες ανθρώπων. Το Αματρίτσε, γνωστό για την περίφημη μακαρονάδα του all’amatriciana, που είχε ενταχθεί προ δύο ετών στη λίστα με τα ομορφότερα χωριά της Ιταλίας, το Ακούμολι και το Αρκουάτα ντελ Τρόντο, είναι οι τρεις περιοχές που σβήστηκαν από τον χάρτη όταν στις 03.36 ο Εγκέλαδος «ξύπνησε» αφήνοντας πίσω του σκηνές Αποκάλυψης.

Εκεί που κάποτε στέκονταν περήφανα κτίρια, τα οποία με το χαρακτηριστικό τους ύφος διαμόρφωναν την ατμόσφαιρα στο χωριό Αματρίτσε, τώρα το μόνο που συναντά κανείς είναι ερείπια. Τα σπίτια που με κόπο έχτισαν οι λιγοστοί μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής τώρα είναι ισοπεδωμένα. Ο χρόνος είναι ανελέητος και παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των σωστικών συνεργείων να εντοπίσουν επιζώντες, η πιθανότητα να ακουστεί μια φωνή κάτω από συντρίμμια είναι ελάχιστη. Οι πιο τυχεροί «γαντζώθηκαν» από την ίδια τη ζωή και με δύναμη ψυχής κατάφεραν να επιβιώσουν τις πρώτες ώρες από την καταστροφή. Βγήκαν νικητές χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των περίπου 5.400 ανθρώπων που επιχειρούν στον εντοπισμό εγκλωβισμένων. Ανάμεσά τους τολμηροί πυροσβέστες που αψηφούν τους κινδύνους και σκαρφαλώνουν στις οροφές των σπιτιών, τα μέλη των σωστικών συνεργείων που με τη βοήθεια ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων αναζητούν τυχόν επιζώντες μέσα στα βουνά από τσιμέντο, σκόνη και τούβλα και οι εθελοντές που ακόμα και με γυμνά χέρια σκάβουν στα συντρίμμια.
Μετακινούν βαριές πέτρες και σχηματίζουν ανθρώπινες αλυσίδες για να απομακρύνουν τα βαριά οικοδομικά υλικά. Εργάζονται αδιάκοπα και μόνο όταν κάποιοι πνιχτοί ήχοι αγγίζουν την επιφάνεια των ερειπίων σταματούν. «Παγώνουν» για λίγα δευτερόλεπτα για να εντοπίσουν τον ήχο και τότε συνεχίζουν να σκάβουν με μεγαλύτερη ταχύτητα και προσοχή προσδοκώντας στον εντοπισμό κάποιου επιζώντα. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, η απογοήτευση διαδέχεται την προσμονή αυτή. «Εβγαλα νεκρά δύο παιδιά. Οι γονείς τους ανασύρθηκαν ζωντανοί, αλλά τα παιδιά όχι. Δυστυχώς, στον σεισμό συμβαίνει και αυτό», λέει με υγρά μάτια και έναν κόμπο στη φωνή ένας από τους εθελοντές.

«Βοηθήστε μας, βοηθήστε μας. Σεισμός. Σας παρακαλώ. Είναι όλη μου η οικογένεια θαμμένη κάτω από τα συντρίμμια», ακούγεται η αλλοιωμένη φωνή από τους λυγμούς ενός άνδρα που τηλεφωνεί στην Αστυνομία. Η κλήση διακόπτεται απότομα με τον άνδρα να λέει με όση δύναμη του έχει απομείνει: «Μαμά, έρχομαι. Ερχομαι, μαμά».

Οι πιο φονικοί σεισμοί τα τελευταία 100 χρόνια

■ 28 Δεκεμβρίου 1908: σεισμική δόνηση μεγέθους 7,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ ισοπεδώνει το Ρέτζιο Καλάμπρια, τη Μεσίνα και όλα τα χωριά της ευρύτερης περιοχής. Από την ένταση του σεισμού έχασαν τη ζωή τους περίπου 100.000 άνθρωποι, με αποτέλεσμα αυτός να είναι ο πιο φονικός σεισμός στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.

■ 13 Ιανουαρίου 1915: Σεισμός μεγέθους 6,8 Ρίχτερ καταστρέφει το Αβετζάνο και όλη την περιοχή της Μαρσίκα, σκορπώντας τον θάνατο σε περίπου 30.000 ανθρώπους.

■ 7 Σεπτεμβρίου 1920: Σεισμός 6,5 Ρίχτερ συγκλονίζει την Γκαρφανιάνα και τη Λουνινιάνα στην Τοσκάνη και βυθίζει στο πένθος τις περιοχές που θρηνούν για τους 300 νεκρούς.

■ 23 Ιουλίου 1930:
Σεισμός μεγέθους 6,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ χτυπάει την Ιρπίνια στην Καμπάνια και αφήνει πίσω του 1.425 νεκρούς.
■ 6 Μαΐου 1976:
Στις 21.00 σεισμική δόνηση 6,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ πλήττει το Φρίουλι, σκοτώνοντας 1.000 ανθρώπους.

■ 23 Νοεμβρίου 1980:
Στις 19.38 η Ιρπίνια συγκλονίζεται και πάλι, όταν σεισμική δόνηση 6,5 Ρίχτερ και διάρκειας περίπου 90 δευτερολέπτων αφήνει πίσω της 2.914 νεκρούς.

■ 31 Οκτωβρίου
– 2 Νοεμβρίου 2002:
Σεισμός μεγέθους 5,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ πλήττει το Μολίζε και την Απουλία. Στο Σαν Τζουλιάνο καταρρέει ένα σχολείο και χάνουν τη ζωή τους 27 παιδιά. Συνολικά 30 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

■ 6 Απριλίου 2009:
Στις 03.32 η Ακουιλα συγκλονίζεται από σεισμό 6,3 Ρίχτερ. Η πόλη σχεδόν ισοπεδώνεται και ο Εγκέλαδος προκαλεί τον θάνατο 309 ανθρώπων, τον τραυματισμό 1.500 ατόμων, ενώ καταστρέφει και περισσότερα από 23.000 κτίρια.