Βέβαια, η τακτική αυτοεξέταση του δέρματος- και όχι μόνο μια φορά το χρόνο- είναι αυτή που μπορεί πραγματικά να μας οδηγήσει στον έγκαιρο εντοπισμό δερματικών βλαβών που δύνανται να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μελάνωμα – η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος – το οποίο προκαλεί τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο. Η αιτία είναι ότι εντοπίζεται σε προχωρημένα στάδια, όταν οι ελπίδες επιβίωσης στην 5ετία έχουν αρχίσει να λιγοστεύουν.

Μάθετε να «διαβάζετε» τα σημάδια στο δέρμα

Ένα ανεκπαίδευτο άτομο δεν είναι εύκολο να διακρίνει τις μικρές αλλαγές που συμβαίνουν στο δέρμα του. Ή, ακόμα κι αν εντοπίσει κάποια, δεν γνωρίζει με σιγουριά εάν πρόκειται για πανάδα, φακίδα, σπίλο, σμηγματορροϊκή υπερκεράτωση ή για καρκίνο. Ακολουθούν χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Υπερμελάχρωση. Εκδηλώνεται με πολλές διαφορετικές μορφές και προβληματίζει συχνά τους αυτοεξεταζόμενους. Άλλοτε είναι συνέπεια ενός δερματικού τραυματισμού και άλλοτε είναι το αποτέλεσμα  πολύχρονης, ανεξέλεγκτης ηλιοθεραπείας ή σολάριουμ και εμφανίζεται συνηθέστερα σε ανθρώπους άνω των 50 ετών. Οι κηλίδες αυτές είναι ακανόνιστες, αλλά έχουν καθορισμένο περίγραμμα. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, οι γυναίκες και όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό κηλίδων τείνουν να επηρεάζονται περισσότερο.

Μέλασμα. Οι κηλίδες αυτές εμφανίζονται συνήθως στο πρόσωπο, είναι συμμετρικές, με αντίστοιχα δηλαδή σημάδια και στις δύο πλευρές του προσώπου, αλλά με ακαθόριστα και ακανόνιστα περιγράμματα. Βέβαια, μπορεί να αναπτυχθούν και σε άλλα σημεία του σώματος που εκτίθενται συχνότερα στον ήλιο.

Οι φακίδες. Εμφανίζονται σε άτομα νεαρής ηλικίας, κυρίως με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα, μαλλιά και μάτια, και τείνουν να εξασθενούν ή να εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου. Ο τόνος του χρώματός τους διαφέρει από άτομο σε άτομο και κυμαίνεται από πολύ ανοιχτό καφέ έως μαύρο ή κόκκινο. Είναι μικρές σε μέγεθος, οριοθετημένες και δεν εμπνέουν καμία ανησυχία.

Υπερκεράτωση. Αντιθέτως, η σμηγματορροϊκή υπερκεράτωση συχνά τρομάζει τους ασθενείς, γιατί μοιάζει με κακοήθεια. Εμφανίζεται αρχικά ως μικρή επηρμένη βλατίδα ή πλάκα, η επιφάνεια της οποίας έχει μικρά εξογκώματα, που σιγά-σιγά πυκνώνουν και αναπτύσσουν ανώμαλη επιφάνεια. Μοιάζει σαν λιωμένο κερί που έχει πέσει στο δέρμα. Είναι ανώδυνη, το χρώμα της είναι από άσπρο έως μαύρο, το μέγεθος ποικίλει και μπορεί να ξεπεράσει τα 3 εκ., και σχηματίζεται στο στήθος, την πλάτη, το στομάχι, το τριχωτό της κεφαλής, το πρόσωπο, τον λαιμό, ή άλλα μέρη του σώματος (αλλά όχι στις παλάμες και τα πέλματα).

Καμία από τις παραπάνω δερματικές εκδηλώσεις δεν είναι κακοήθεις, ούτε μπορεί να εξελιχθεί σε τέτοια. Ωστόσο, ορισμένες φορές τα χαρακτηριστικά τους μοιάζουν με καρκίνο και μπορούν να μπερδέψουν τους αυτοεξεταζόμενους ή να είναι τόσο πυκνές σε αριθμό που η κακοήθεια να “κρύβεται” καλά ανάμεσά τους.

Οι ύποπτοι σπίλοι

Οι πιο επικίνδυνοι για την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος είναι οι σπίλοι (ελιές). Αυτές οι μικρές αναπτύξεις στο δέρμα μπορεί να εμφανιστούν οπουδήποτε στο σώμα, το χρώμα τους έχει κάποια απόχρωση του καφέ, αλλά μπορεί να είναι μαύροι ή κόκκινοι. Άλλοι είναι επίπεδοι και άλλοι επηρμένοι. Το σχήμα τους όμως είναι καθορισμένο, στρογγυλό ή ωοειδές, και το μέγεθός τους δεν ξεπερνά τα 10 χιλιοστά. Άλλοι υπάρχουν από τη γέννηση και άλλοι αναπτύσσονται αργότερα. Με την πάροδο των ετών μπορούν να αλλάξουν σε μέγεθος και χρώμα.

Κάποιοι άνθρωποι έχουν στο σώμα τους και δυσπλαστικούς (άτυπους) σπίλους. Αυτοί δεν είναι συμμετρικοί, έχουν ανόμοια όρια και η εμφάνισή τους παραπέμπει σε κακοήθεια. Παρόλα αυτά είναι καλοήθεις, αλλά ενέχουν κίνδυνο εξαλλαγής και ανάπτυξης μελανώματος. Η έρευνα δείχνει ότι περίπου τα μισά μελανώματα προέρχονται από δυσπλαστικούς σπίλους.

Το μελάνωμα

Το μελάνωμα εμφανίζεται συχνά στα άκρα των γυναικών και στον κορμό των ανδρών, αλλά μπορεί να “παραμονεύει” και σε περιοχές που παραλείπονται στην εξέταση ή είναι εκτός οπτικού πεδίου του αυτοεξεταζόμενου, όπως:

• στο περίγραμμα του τριχωτού της κεφαλής και κάτω από τα μαλλιά
• πάνω ή κοντά στο αφτί, ειδικά το διάστημα μεταξύ του αφτιού και της γραμμής των μαλλιών
• κάτω από τα νύχια των χεριών και των ποδιών
• στην πτυχή των γλουτών
• στα πέλματα των ποδιών

Για τον εντοπισμό ενός ύποπτου σπίλου, θα πρέπει να ελέγχεται εάν είναι συμμετρικός, εάν έχει σαφές περίγραμμα, το μέγεθός του (συνήθως είναι πάνω από 6 χιλιοστά) και η εξέλιξή του. Εάν ο σπίλος αλλάζει χρώμα, μέγεθος ή σχήμα, αναπτύσσεται γρήγορα, αιμορραγεί, προκαλεί πόνο ή φαγούρα, θα πρέπει να εξετάζεται αμέσως από δερματολόγο.

Βέβαια, οι σπίλοι δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να εμφανιστεί το μελάνωμα. Μπορεί να αναπτυχθεί και σε μέρη όπου δεν προϋπάρχει σπίλος. Γενικά, το μελάνωμα μπορεί να μοιάζει με έλκος ή κηλίδα, σημάδι γέννησης, σπυράκι ή ακόμα και με μελανιά. Πάντα, όμως, είναι άσχημο στην εμφάνιση.