Το οστό είναι ζωντανός ιστός, αλλά καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, δεν μπορεί να ανανεωθεί και αποδυναμώνεται. Αυτό συμβαίνει σε όλους ως ένα βαθμό, αν και αποκαλείται οστεοπόρωση μόνο όταν τα οστά γίνονται αρκετά εύθραυστα. Συνήθως, δεν παρατηρούνται συμπτώματα, και οι ασθενείς αντιλαμβάνονται ότι πάσχουν από την ασθένεια μόλις υποστούν ένα κάταγμα λόγω ασήμαντου ατυχήματος.

Η λέξη «οστεοπόρωση» κυριολεκτικά σημαίνει πορώδες οστό. Η νόσος κάνει τα οστά εξαιρετικά εύθραυστα.

Ο κύκλος ζωής των οστών μας

Καθώς, λοιπόν, το οστό είναι ζωντανός και δραστήριος ιστός, συνεχώς ανανεώνεται. Οι παλαιοί οστικοί ιστοί αντικαθιστώνται από νέα οστικά μεταλλικά στοιχεία. Η ισορροπία μεταξύ διάσπασης παλαιών οστών και δημιουργίας νέων αλλάζει ανάλογα με την ηλικία.

• Στην παιδική ηλικία, τα νέα οστά δημιουργούνται πολύ γρήγορα. Αυτό επιτρέπει στα οστά να μακραίνουν.
• Αργότερα, στην εφηβεία και έως την ηλικία των 25, τα οστά σταματούν να αναπτύσσονται σε μήκος, αλλά αναπτύσσονται από άποψη πυκνότητας και αντοχής. Η οστική πυκνότητα φτάνει στο αποκορύφωμά της σε ηλικία 25 έως 30 ετών.
• Ύστερα από αυτό, τα νέα οστά παράγονται με τον ίδιο ρυθμό που διασπώνται τα παλαιά. Τούτο σημαίνει ότι ένας σκελετός ενήλικα ανανεώνεται πλήρως σε διάστημα 7-10 χρόνια.
• Στο τέλος, τα οστά αρχίζουν να διασπώνται πιο γρήγορα απ’ ό,τι αντικαθίστανται, κι έτσι αρχίζουν να χάνουν την πυκνότητά τους. Αυτή η φάση ξεκινά περίπου στην ηλικία των 40 και συνεχίζεται για το υπόλοιπο της ζωής.

Σε όλους παρατηρείται απώλεια οστών, έως ένα βαθμό, καθώς μεγαλώνουν, αλλά ο όρος «οστεοπόρωση» χρησιμοποιείται μόνο εάν τα οστά είναι ιδιαίτερα εύθραυστα. Όταν τα οστά προσβληθούν από οστεοπόρωση, μεγαλώνουν οι οπές στο σπογγώδες οστό, και γι’ αυτόν το λόγο τα οστά είναι πιο επιρρεπή σε κατάγματα.

Ποιοι κινδυνεύουν από οστεοπόρωση;

Συνήθως προσβάλλει γυναίκες, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση, αλλά μπορεί να προσβάλει και άντρες. Ο κίνδυνος της οστεοπόρωσης αυξάνεται με την ηλικία. Καθένας μπορεί να νοσήσει από οστεοπόρωση, αλλά είναι 4 φορές πιο πιθανό η πάθηση να προσβάλει γυναίκες απ’ ό,τι άντρες. Υπάρχουν δύο σημαντικοί λόγοι που συμβαίνει αυτό:

• Η διαδικασία απώλειας οστού επιταχύνεται για αρκετά χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, όταν οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν οιστρογόνα.
• Οι άντρες συνήθως φτάνουν σε υψηλότερα επίπεδα οστικής πυκνότητας, πριν ξεκινήσει η διαδικασία απώλειας οστού. Απώλεια οστού παρατηρείται και στους άντρες, αλλά ενδέχεται να μη φτάσει ποτέ στο σημείο που το οστό θα αποδυναμωθεί σημαντικά.

Ποια είναι τα αίτια της οστεοπόρωσης;

Ο κίνδυνος αυξάνεται στα άτομα που:

• Είχαν υποβληθεί σε θεραπεία με κορτιζόνη για διάστημα άνω των 3 μηνών
• Έχουν οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης
• Δεν ασκούνται αρκετά
• Καπνίζουν και πίνουν υπερβολικά
• Στις γυναίκες, ο κίνδυνος αυξάνεται αν έχουν περάσει στην εμμηνόπαυση, ιδιαίτερα αν αυτό συνέβη πριν από τα 45.

Στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται:

• Κορτιζόνη. Η χορήγηση κορτιζόνης μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή οστού, εν μέρει μειώνοντας την ποσότητα ασβεστίου που απορροφάται από το στομάχι και αυξάνοντας την απώλεια ασβεστίου μέσω των νεφρών.
• Έλλειψη οιστρογόνων. Οι γυναίκες που πέρασαν σε πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν από τα 45) ή έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή, κατά την οποία αφαιρέθηκε η μία ή και οι δύο ωοθήκες, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Η αφαίρεση των ωοθηκών μόνο (ωοθηκεκτομή) είναι σχετικά σπάνια, αλλά συνδέεται και αυτή με αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης.
• Έλλειψη άσκησης. Η ήπια σωματική άσκηση βοηθά στην ανάπτυξη των οστών. Όσοι δεν ασκούνται, ή πάσχουν από κάποια ασθένεια ή αναπηρία που καθιστά την άσκηση δύσκολη, είναι πιο επιρρεπείς στην απώλεια ασβεστίου και έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να διαγνωστούν με οστεοπόρωση. Επίσης, οι γυναίκες που ασκούνται υπερβολικά, σε βαθμό που σταματά η περίοδός τους, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
• Κακή διατροφή. Όσοι δεν προσλαμβάνουν αρκετό ασβέστιο ή βιταμίνη D μέσω της διατροφής τους ή είναι λιποβαρείς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης.
• Υπερβολικό κάπνισμα. Η νικοτίνη μειώνει τα επίπεδα οιστρογόνων στις γυναίκες και μπορεί να προκαλέσει πρόωρη εμμηνόπαυση. Στους άντρες, το κάπνισμα μειώνει την τεστοστερόνη, γεγονός που μπορεί να αποδυναμώσει τα οστά.
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών μειώνει την ικανότητα των οστικών κυττάρων να δημιουργούν νέο οστό. Επίσης αυξάνει την πιθανότητα κατάγματος λόγω πτώσης.
• Οικογενειακό ιστορικό. Η οστεοπόρωση είναι κληρονομική. Αυτό ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχουν κληρονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των οστών. Εάν κάποιος υποστεί κάταγμα που συνδέεται με οστεοπόρωση, τότε ο κίνδυνος κατάγματος αυξάνεται για τους στενούς συγγενείς του. Δεν είναι γνωστό εάν υπάρχει κάποια γενετική ανωμαλία που προκαλεί οστεοπόρωση, αν και άτομα με μια πολύ σπάνια γενετική διαταραχή που ονομάζεται ατελής οστεογένεση είναι πολύ πιθανό να προσβληθούν από οστεοπόρωση.