Η άποψη αυτή στιγματίζει αδίκως τους πάσχοντες, διότι η παχυσαρκία είναι στην πραγματικότητα μία σοβαρή, πολύπλοκη ασθένεια, στην ανάπτυξη της οποίας εμπλέκονται ετερόκλητοι παράγοντες.

Πολυπαραγοντική νόσος η παχυσαρκία

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η παχυσαρκία ορίζεται ως «η παθολογική συσσώρευση σωματικού λίπους που απειλεί την υγεία». Προκαλείται από πλήθος παραγόντων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται γενετικά αίτια, ορμονικοί και μεταβολικοί παράγοντες, η ψυχική υγεία, το περιβάλλον, η πρόσβαση στις υπηρεσίες Υγείας και η πρόσβαση σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα. Αντιθέτως, στους παράγοντες αυτούς δεν συμπεριλαμβάνονται η λαιμαργία ούτε η έλλειψη αυτοελέγχου.

Όπως εξηγούν ειδικοί από την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, η παχυσαρκία συχνά άγεται από δυνάμεις που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο του πάσχοντος. Βιολογικοί, ορμονικοί, μεταβολικοί και γενετικοί παράγοντες θέτουν πολλά άτομα σε κίνδυνο, ενώ ο κοινωνικός περίγυρος και το περιβάλλον όπου μεγαλώνει το άτομο διαμορφώνουν τις συνήθειες του τρόπου ζωής οι οποίες επηρεάζουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας.

Δεν αρκούν η δίαιτα και η άσκηση

Για το λόγο αυτό, αποδεικνύεται λανθασμένη η πεποίθηση ότι μπορεί κάποιος να αδυνατίσει οριστικά μειώνοντας απλώς τις ποσότητες του φαγητού που καταναλώνει και φροντίζοντας να κινείται λίγο περισσότερο. Οι ειδικοί λένε πως, μολονότι και τα δύο είναι σημαντικά για την υγεία, αποτελούν απλώς την μία πλευρά του προβλήματος, καθώς δεν λαμβάνουν υπόψη όλους τους άλλους εμπλεκόμενους παράγοντες.

Η επιδημιολογία της παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία έχει πια μετατραπεί σε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για τη δημόσια υγεία. Υπολογίζεται ότι προσβάλλει ή απειλεί περισσότερο από το μισό παγκόσμιο ενήλικο πληθυσμό, καθώς πάσχουν περισσότερα από 800 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο (το 13% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού) και το 39% είναι υπέρβαροι και κινδυνεύουν να γίνουν παχύσαρκοι.

Ραγδαία είναι η αύξησή της και στους ανηλίκους, καθώς προσβάλλει ή απειλεί περισσότερα από 380 εκατομμύρια παιδιά και εφήβους ηλικίας έως 19 ετών σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται τουλάχιστον 39 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών, τα οποία το 2020 ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

Οι επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία

Η ανάπτυξη της παχυσαρκίας έχει σημαντικές επιπτώσεις στη σωματική και την ψυχική υγεία των πασχόντων, αφού συχνά συνοδεύεται από σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, υπνική άπνοια, καρδιαγγειακά νοσήματα και κατάθλιψη. Η παχυσαρκία αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου. Έχει συσχετισθεί με 13 μορφές της νόσου και εμπλέκεται στην ανάπτυξη του 40% όλων των περιστατικών καρκίνου που διαγιγνώσκονται ετησίως. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται ο καρκίνος του μαστού μετά την εμμηνόπαυση, το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου, ο καρκίνος του παχέος εντέρου, του θόλου του στομάχου, της χοληδόχου κύστεως, του παγκρέατος, των ωοθηκών, του θυρεοειδούς, των νεφρών κ.λπ.

Στις γυναίκες, η παχυσαρκία οδηγεί επίσης σε διαταραχές του εμμήνου κύκλου και υπογονιμότητα, ενώ αυξάνει τις επιπλοκές κατά την κύηση. Στους άνδρες έχει συσχετιστεί αντίστοιχα με λειτουργικό υπογοναδισμό.

Θεραπεία ανάλογα με το Δείκτη Μάζας Σώματος

Οι κατευθυντήριες οδηγίες που ισχύουν σήμερα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας σε ενήλικες προτείνουν κλιμάκωση των θεραπευτικών μέτρων ανάλογα με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και την παρουσία συννοσηροτήτων. Ο ΔΜΣ υπολογίζεται με διαίρεση του βάρους (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους του ατόμου (σε μέτρα).

Σε όλους τους υπέρβαρους (ΔΜΣ ίσο με 25-29,9 kg/m2) ή παχύσαρκους (ΔΜΣ μεγαλύτερο ή ίσο με 30 kg/m2) ασθενείς προτείνεται περιορισμός της θερμιδικής πρόσληψης και αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Στα παχύσαρκα άτομα και σε  άτομα με ΔΜΣ πάνω από 27 kg/m2 που ταυτοχρόνως έχουν συννοσηρότητες,  συνιστάται συχνά επιπρόσθετη φαρμακευτική αγωγή, από του στόματος ή ενέσιμη.

Χειρουργική αντιμετώπιση με βαριατρικές επεμβάσεις συνιστάται σε άτομα με ΔΜΣ μεγαλύτερο ή ίσο με 40 kg/m2 ή σε όσους έχουν ΔΜΣ πάνω από 35 kg/m2 και παρουσία συννοσηροτήτων.

Οι φαρμακευτικές θεραπείες της παχυσαρκίας

Σχετικά με τις φαρμακευτικές θεραπείες, συνολικά πέντε έχουν έως σήμερα εγκριθεί από τον αμερικανικό οργανισμό φαρμάκων (FDA). Αφορούν τις δραστικές ουσίες ορλιστάτη, λιραγλουτίδη και σεμαγλουτίδη, καθώς και τους συνδυασμούς φαιντερμίνη/τοπιραμάτη και ναλτρεξόνη/βουπροπιόνη. Άλλες από αυτές λαμβάνονται από του στόματος και άλλες ως υποδόριες εγχύσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις φαρμακευτικές επιλογές κυκλοφορούν στη χώρα μας, αλλά πρέπει φυσικά να χορηγούνται με οδηγία και παρακολούθηση από ειδικούς ιατρούς.

Ωστόσο τα προαναφερθέντα μέτρα δεν είναι πάντοτε αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Ούτε καν οι βαριατρικές εξετάσεις εγκυώνται την επιτυχία της προσπάθειας για απώλεια βάρους, καθώς ακόμα και αυτές μπορεί να μην οδηγήσουν στα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Διαδικτυακό σεμινάριο για την παχυσαρκία

Σε μία προσπάθεια να κατανοήσουν καλύτερα οι ασθενείς με παχυσαρκία την πάθησή τους και τις λανθασμένες αντιλήψεις που τους εμποδίζουν να αδυνατίσουν, η Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία διοργανώνει την ερχόμενη Πέμπτη 10 Μαρτίου 2022, 18:00′ – 19.30′, διαδικτυακό ενημερωτικό σεμινάριο (webinar) για το κοινό.

Καταξιωμένοι ενδοκρινολόγοι θα παρουσιάσουν, μεταξύ άλλων, τα αίτια της παχυσαρκίας και ποια από αυτά μπορούμε να επηρεάσουμε, ενώ θα εξηγήσουν ποιος είναι ο αληθινός ρόλος της διατροφής και των περιορισμών της στην ανάπτυξη και διαιώνιση της παχυσαρκίας αλλά και στη διαταραχή του μεταβολισμού που την ευνοεί. Θα παρουσιάσουν επίσης τις δίαιτες που «σαμποτάρουν» το αδυνάτισμα, μειώνοντας τη μυϊκή μάζα αντί για το σωματικό λίπος και επιβραδύνοντας αντί να κινητοποιούν το μεταβολισμό. Θα εξηγήσουν ακόμα γιατί αποτυγχάνει το 95% των προσπαθειών αδυνατίσματος και πως μια ολιστική αντιμετώπιση μπορεί να αποδειχθεί πιο βοηθητική. Τέλος, θα παράσχουν πρακτικές συμβουλές για τις παχύσαρκες εγκύους, οι οποίες αφενός διατρέχουν ειδικούς κινδύνους στη διάρκεια της κύησης (π.χ. διαβήτης κύησης), αφετέρου κινδυνεύουν να αποκτήσουν παιδιά με γενετική προδιάθεση στην παχυσαρκία.