Διαβάζοντας το βιβλίο «Κατά Ιωάννη» του Σπύρου Πετρουλάκη είχα ακριβώς αυτή την αίσθηση: ότι τόσο το θέμα όσο και η πλοκή, ο λόγος και η δομή του κειμένου θα εξασφαλίσουν στο βιβλίο μακροβιότητα στις συνειδήσεις όσων το διαβάσουν. Είναι εμπλουτισμένο με δραματικές και καθηλωτικές μαρτυρίες θίγοντας ζητήματα ισότητας, συλλογικότητας και θρησκείας, φωτίζονται τόσα πολλά άγνωστα κομμάτια της Ιστορίας που ο αναγνώστης σταδιακά κατακλύζεται από ένα δέος και μια απορία: Πώς άντεξαν αυτοί οι άνθρωποι; Πόση δύναμη ψυχής;

Ο Κρητικός συγγραφέας Σπύρος Πετρουλάκης ζει εδώ και αρκετά χρόνια στην Αθήνα, στο τελευταίο του μυθιστόρημα ο αναγνώστης νιώθει έντονα την αγάπη που ο συγγραφέας θρέφει για τη γη των προγόνων του. Μελέτησε σε βάθος χρόνου την Ιστορία του τόπου του προκειμένου να κατανοήσει -χωρίς κριτική διάθεση- την ιδιοσυγκρασία των Κρητών και να εξηγήσει πολλές άγνωστες  πλευρές που συχνά ξενίζουν τους υπόλοιπους Ελληνες.

Το «Κατά Ιωάννη» είναι πράγματι ένα οδοιπορικό σε μια ζοφερή περίοδο της ιστορίας της Κρήτης και περιγράφει τη βάναυση κακοποίηση της κρητικής ψυχής περιγράφοντας τη συνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων στην Κρήτη του 1900. Δυνατό, συγκινητικό, ντυμένο με τεκμηριωμένο ιστορικό υπόβαθρο, με το μυθιστόρημα του Σπύρου Πετρουλάκη εισχωρεί κανείς βαθιά στη σκληρή ζωή των Κρητών κάτω από το ζυγό του οθωμανικού κατακτητή. Με άφθονες εικόνες, σαν σε κινηματογραφική ταινία, ο αναγνώστης παρακολουθεί την καθημερινότητα των κατοίκων, τις δυσκολίες επιβίωσής τους, το συνεχή κίνδυνο από μικρή ηλικία, τον ακούραστο αγώνα της μάνας, με φόντο πάντα την εμμονή για τη λευτεριά και την τεράστια αυταπάρνηση που η απελευθέρωση του νησιού απαιτούσε απ’ όλους ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου.

Αυτό που πραγματεύεται το βιβλίο είναι η διαφορετικότητα, γιατί έχουμε τον Ιωάννη που γεννιέται με ένα «πρόβλημα», και δεν έχει το δεξί του χέρι. Ωστόσο έχει μια ευλογία τρομερή, να ζωγραφίζει υπέροχα και ό,τι πιάνει να το κάνει καμβά και να το κάνει χρώμα. Μπορούσε να πιάσει το κάρβουνο και να ζωγραφίσει, να πιάσει τον ασβέστη και να ζωγραφίσει υπέροχες μορφές, οι οποίες ξεπερνούσαν την εποχή του. Αυτό ήταν που δεν άντεχαν όλοι και εκείνη την εποχή φυσικά όταν υπήρχε ένας άνθρωπος με ένα χέρι, τον φώναζαν ο παράουρος. Τον είχαν δηλαδή απόκληρο της κοινωνίας. Μέχρι και η μητέρα του δεν τον άφηνε ούτε να ζωγραφίσει, ούτε να ασχοληθεί με τα πινέλα και τα χρώματα. Και η αγιογραφία που ήταν η μεγάλη του αγάπη, πάλι ήταν ένα τεράστιο εμπόδιο για αυτόν. Γιατί ούτε οι καλόγεροι που του μάθαιναν την αγιογραφία δεν τον άφηναν να ζωγραφίσει, αφού δεν είχε το δεξί του χέρι και δεν μπορούσε να κάνει το σταυρό του. Αυτό το παιδί εγκλωβισμένο, προσπαθούσε να βρει διεξόδους για να κάνει αυτό που λατρεύει, αυτό που αγαπάει.

Ενα μέρος του βιβλίου ανήκει στο σήμερα, γιατί όλα ξεκινούν όταν ένας συντηρητής έργων τέχνης στη σημερινή εποχή ανακαλύπτει ότι πίσω από μια εικόνα σε ένα μοναστήρι κρύβεται μια άλλη εικόνα που χαρακτηρίζεται ως βλάσφημη και δεν έπρεπε να βρίσκεται μέσα σε ένα μοναστήρι. Οπότε μπαίνει στη διαδικασία να βρει από πού προέρχεται αυτή η εικόνα και ξετυλίγοντας αυτό το κουβάρι ξεκινάει από τη Σμύρνη του σήμερα για να φτάσει στα Χανιά του χθες και στην Κρήτη γενικά, γιατί συναντάμε και το Ρέθυμνο και στην πορεία βλέπουμε τι συμβαίνει χθες και τι συμβαίνει σήμερα.

Το μυθιστόρημα ρέει γάργαρα, επιδιώκει να προχωρήσει πέρα απ’ την απλή περιγραφή και το προφανές στην ερμηνεία της συμπεριφορά του ήρωα φωτίζοντάς τον πολύπλευρα. Το κείμενο διανθίζεται από λέξεις και ιδιώματα της κρητικής διαλέκτου, που δίνουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο βιβλίο. Είναι πλούσιο σε δυνατά συναισθήματα, ανατροπές και βαθιά μηνύματα. Δείχνει πώς ο άνθρωπος όταν του δοθεί δύναμη εύκολα μετατρέπεται σε τύραννο. Φωτίζοντας τις σκοτεινές του πλευρές, δείχνει επίσης πόσο τραγικά επιδρά η διχόνοια σε μια κοινωνία.

Ψυχολογικές αναλύσεις

Το ψυχογράφημα των ηρώων, οι ψυχολογικές αναλύσεις, οι ιστορικές αναφορές, όλα βοηθούν τον αναγνώστη καθώς το διαβάζει να κατανοήσει ότι οι σκέψεις, οι αποφάσεις και οι πράξεις των ανθρώπων πρέπει να κρίνονται σύμφωνα με τις συνθήκες που βιώνουν τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, που μπορεί να διαφέρει ριζικά στο πέρασμα του χρόνου. Ετσι ο αναγνώστης οδηγείται σε μια διαδικασία κατανόησης, συγχώρεσης και εξιλέωσης.

Με όπλο μια πένα ευέλικτη, στιβαρή και διεισδυτική, ο Σπύρος Πετρουλάκης μάς προσφέρει το ωριμότερο έργο του με άψογη δοσολογία λυρισμού, νηφαλιότητας και ενίοτε ρεαλιστικής σκληρότητας δημιουργώντας μια αντικειμενική απεικόνιση της εποχής. Με την πένα του μάς καθηλώνει για άλλη μια φορά, αποδεικνύοντας ότι έχει λόγο ύπαρξης στα λογοτεχνικά δρώμενα και αποδεικνύει πράγματι ότι μια ιστορία μπορεί να ειπωθεί με χίλιους τρόπους.

Ειδήσεις σήμερα

Πανελλήνιες 2022: Ρυθμιστής επίδοσης ο συντελεστής βαρύτητας [πίνακες με υπολογισμό των μορίων]

Δικηγόροι: Προσέφυγαν κατά της ρήτρας αναπροσαρμογής στο ρεύμα