Ηδη ο παλαιωμένος πίνακας του εξωφύλλου και η παρουσίαση στο οπισθόφυλλο μας προετοιμάζουν για μια θεματολογία πέρα από τα συνηθισμένα, καθώς αναπλάθει την περίοδο του ελληνικού Διαφωτισμού, με πρωτεργάτη τον Ρήγα Βελεστινλή. Αν και δεν βρίσκεται ανάμεσα στα κεντρικά πρόσωπα του μυθιστορήματος, ο μεγάλος εθνεγέρτης οραματιστής εμφανίζεται σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης και παίζει κομβικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής από τα παιδικά του χρόνια έως το συγκλονιστικό τέλος της ιστορίας της Γουβέλη.

Μια ιστορία που μας γεμίζει με έντονα συναισθήματα καθηλώνοντας τον αναγνώστη από σελίδα σε σελίδα. Είναι δε αξιοσημείωτο το πώς καταφέρνει να είναι δραματικά επίκαιρη χάρη στα διαχρονικά θέματα της ανθρώπινης ύπαρξης που αναβλύζουν μέσα από τις καταστάσεις των ηρώων.

Αφήγηση

Στην ένταση των συναισθημάτων συμβάλλει κατά πολύ η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της κεντρικής ηρωίδας και της δίδυμης αδελφής της. Τα δύο κορίτσια μεγαλώνουν στο προεπαναστατικό Βελεστίνο μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Τόσο το περιβάλλον του σπιτικού τους όσο και οι αυθαιρεσίες των Τούρκων τις αναγκάζουν να ονειρεύονται και να σχεδιάζουν τη φυγή. «Να φύγετε, παιδάκια μου, να φύγετε από δω μέσα. Αλλά για να ζήσετε καλύτερα, όχι χειρότερα. Ποιος θα σας προστατεύει εκεί όπου θα πάτε;», ψέλλιζε η μάνα τους. Για τις δίδυμες, όμως, οπουδήποτε θα ήταν καλύτερα, αρκεί να ξέφευγαν από τη μοίρα τους. Κοινή σε όλες τις εποχές και σε όλους τους τόπους η ανάγκη του εφήβου για απόδραση. Αλλά «Η σκλάβα» της Γουβέλη δεν είναι μόνο μια ιστορία ενηλικίωσης. Είναι ένα διεισδυτικό ψυχογράφημα της γυναικείας φύσης μέσα από τις διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες των δύο πανομοιότυπων κοριτσιών, αλλά και των δευτερευουσών ηρωίδων του βιβλίου, ειδικά της κόρης του αρματολού καπετάν Ζάγρα. Ολες αυτές οι γυναίκες ζουν μέσα στο καμίνι της ιστορικής συγκυρίας. Ομως, πρωταρχικό ρόλο στις αποφάσεις και τις πράξεις τους παίζουν τα συναισθήματά τους, άλλοτε αγνά και ανιδιοτελή, άλλοτε γήινα, ενστικτώδη. Οι ανδρικοί χαρακτήρες αναπτύσσονται, επίσης, με οξυδέρκεια και ευαισθησία. Ο οραματιστής Ρήγας, ο πατριώτης φίλος του, ο προσκυνημένος αρματολός, ο βολεμένος προεστός, καθώς και όσοι τους περιστοιχίζουν, παρουσιάζονται με την ελεεινότητα, αλλά και το μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης τους.

Πεπρωμένο

Οι σχέσεις των δύο δίδυμων κοριτσιών περνούν μέσα από τις συμπληγάδες της Ιστορίας, με τα καπρίτσια του πεπρωμένου να κορυφώνουν τη σύγκρουση μεταξύ τους. Αυτή η μοιραία αναμέτρηση είναι ίσως και το πιο συναρπαστικό στοιχείο του βιβλίου. «Η Πεισώ, ο πιστός σύντροφος των παιδικών μου χρόνων. Ποιος να το ’λεγε τι έμελλε να μας χωρίσει», μύρεται η ηρωίδα στην εξομολόγησή της. Αλλά τι ήταν αυτό που έμελλε να τις χωρίσει; Η ζωή, η μοίρα, ο έρωτας ή η Ιστορία; Ολα αυτά, βέβαια, έπαιξαν τον ρόλο τους, η βαθύτερη αιτία, όμως, είναι στην κρίση του αναγνώστη καθώς προχωρά η αφήγηση και η αλήθεια έρχεται στο φως.

Συγχρόνως, εξελίσσεται η σχέση με τη μητέρα τους, «τη γλυκιά Λιουνίτσα, που μας αγκάλιαζε και μας φιλούσε όπως μόνο εκείνη ήξερε, γλυκά, σαν να στάλαζαν μέλι τα χείλη της», λέει η κόρη της. Κι αυτή η σχέση, όμως, δεν είναι ανώδυνη. «Εμείς που την είχαμε τη μάνα μας εικόνισμα θα της κάναμε κακό;», φρίττει η ηρωίδα όταν κρυφακούει τον δυσοίωνο χρησμό: «Κακό, μεγάλο κακό, δύσμοιρη. Να, τα βλέπεις αυτά τα σκληράδια; Τα δικά σου κόκαλα είναι. Τσακισμένα, Λιουνίτσα μου, τσακισμένα τα βλέπω τα κόκαλά σου, δόλια. Αχ, και να ’ξερες… Η θυγατέρα σου τα τσακίζει, ναι, ναι, η θυγατέρα σου, βαριόμοιρη». Η προσωπικότητα και ο ψυχισμός της μάνας χτίζονται με μαεστρία στο μυθιστόρημα. Διαχρονική η σύγκρουση των γενεών και τα θέματα της παιδικής κακοποίησης, της καταπίεσης και των συνεπειών της ένοχης σιωπής όπως προβάλλονται μέσα από τις καταστάσεις.

Ερευνα

Πολύ ενδιαφέρων είναι και ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας εισχωρεί στη ζωή πραγματικών ανθρώπων, όπως ο Ρήγας Βελεστινλής, με απόλυτο σεβασμό στην ιστορική αλήθεια, αλλά και στον θρύλο που καταγράφηκε στη μνήμη των ανθρώπων, όπως λέει στον επίλογό της. Επιμένοντας και στην αθέατη πλευρά του μεγάλου οραματιστή, καταφέρνει να μας τον παρουσιάσει με τέτοια ενάργεια που ξεχνάς ότι διαβάζεις τη μυθιστορηματική βιογραφία ενός σημαντικού πρωταγωνιστή της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Η τοιχογραφία μιας εποχής, πάθη, έχθρες, ιδανικά, έρωτας και γινάτι, ανδρειωμένοι και προσκυνημένοι, είναι δοσμένη με τέτοια ζωντάνια που ο αναγνώστης γίνεται μέρος της και όχι απλός παρατηρητής.

Παράλληλα, η σοβαρή έρευνα, που ασφαλώς χρειάζεται για να ανασυσταθεί ένας ολόκληρος κόσμος του παρελθόντος, δεν προτάσσεται και δεν επιβάλλεται στην ανάγνωση. Είναι σαν να ζούμε κι εμείς μαζί με τους ήρωες χωρίς να συνειδητοποιούμε το ειδικό βάρος των ιστορικών στιγμών που ενέπνευσαν το ιερό όραμα της ελευθερίας σε ένα σκλαβωμένο αλλά ένδοξο έθνος. «Η σκλάβα» είναι ένα πραγματικά απολαυστικό βιβλίο με πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης για τους λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος και όχι μόνο…