Συγκεκριμένα η επανέκθεση που καλύπτει το υφιστάμενο κτήριο-μνημείο και τους νέους χώρους στην επέκταση του ΕΑΜ δεν ακολουθεί μια διάταξη βασισμένη αποκλειστικά στις συλλογές, όπως συμβαίνει στην παρούσα μουσειακή αφήγηση, αλλά πλέον δημιουργεί περιοχές και ενότητες που αναπτύσσουν τη διαχρονία και την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού από όλη την επικράτεια. Θυμίζουμε ότι το έργο της επανέκθεσης, της κτιριακής επέκτασης και της αναβάθμισης του ΕΑΜ και του Επιγραφικού Μουσείου βρίσκεται στο στάδιο των μελετών, οι οποίες εξελίσσονται βάσει της αρχιτεκτονικής πρότασης των γραφείων Chipperfield-Τομπάζη.

«Η φιλοσοφία της νέας έκθεσης εστιάζει στον αρχαίο Ελληνα ως δημιουργό, ο οποίος αντανακλά την εποχή του, τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, τις επιστήμες και τις φιλοσοφικές ιδέες. Παρουσιάζεται τόσο ως πρωταγωνιστής των απεικονίσεων της Τέχνης όσο και ως μορφή που συνδυάζει τη θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση», σημείωσε μεταξύ άλλων η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, και επεσήμανε ότι στόχος είναι «το ΕΑΜ να εξελιχθεί σε μία σύγχρονη κιβωτό γνώσης και ιστορικής μαρτυρίας της ανθρώπινης παρουσίας. Το βασικό μήνυμα της επανέκθεσης είναι ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της αρχαίας ελληνικής Τέχνης αλλά και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού σε όλα τα εξελικτικά στάδιά τους». Στην επανέκθεση, όπως αναφέρθηκε χθες, αξιοποιούνται περίπου 14.000 εκθέματα από τις συλλογές του μουσείου που εκτίθενται σήμερα, αρχαιολογικό υλικό από στις αποθήκες του μουσείου, καθώς και θα εμπλουτιστεί με δάνεια από Εφορείες Αρχαιοτήτων και Μουσεία για την πληρέστερη παρουσίαση της αφήγησης και την αντιπροσώπευση της ελληνικής επικράτειας. Το νέο κτίριο αναπτύσσεται στον κήπο μπροστά από το ιστορικό κτίριο. Η κύρια είσοδος μεταφέρεται μπροστά, στο επίπεδο της οδού Πατησίων, ενώ το νέο κτίριο αναπτύσσεται σε δύο υπόσκαφα επίπεδα.

Πολλές διαδρομές

Η επανέκθεση θα έχει δύο κυρίες «περιοχές». Η πρώτη θα έχει θέμα «Ιστορία και συλλογές του μουσείου» με υποενότητες «Δημιουργώντας το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας» και «Συλλογές δωρητών και ειδικές θεματικές συλλογές». Η δεύτερη περιοχή θα αφηγείται χρονολογικά τον «Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό: Ιστορία, τέχνη και κοινωνία» και θα αναπτύσσεται μέσα από 13 κύριες ενότητες. Πρόκειται για τον κύριο άξονα -κορμό-, τη βασική σύντομη διαδρομή επίσκεψης, όπου, χρονολογικά, θα δίνονται οι βασικές πληροφορίες και θα παρουσιάζονται περίπου 400 αντικείμενα εμβληματικά έργα που δείχνουν την εξέλιξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, της κοινωνίας και της Τέχνης κατά εποχές. Η πρώτη ενότητα «Από την περιπλάνηση στη μόνιμη εγκατάσταση – Νεολιθικός Πολιτισμός (6800-3200 π.Χ.)» θα μας οδηγεί στην επόμενη «Χαλκός: Tο υλικό που οδηγεί σε μια νέα εποχή (Πρώιμη Εποχή χαλκού 3200- 2100/2000 π.Χ.)», ενώ από « Τα αστικά κέντρα των Κυκλάδων» θα φτάνουμε στον «Μινωικό πολιτισμό (3200-1100 π.Χ.)». Ακολουθεί «H Μέση Εποχή του Χαλκού στην ηπειρωτική Ελλάδα: Μια εποχή λιτότητας» και ο «Μυκηναϊκός πολιτισμός (1600-1100 π.Χ.)», που για πρώτη φορά θα αποτελεί τμήμα της μόνιμης έκθεσης του μουσείου.

Το ταξίδι συνεχίζεται μεταξύ άλλων «Από τα μυκηναϊκά βασίλεια στην πόλη-κράτος: Μια εποχή μετάβασης και ανασύνθεσης (μέσα 11ου-8ος αι. π.Χ.)» και «Το απόγειο της πόλης-κράτους: Κλασική Εποχή (480-323 π.Χ.)». Στη συνέχεια οι επισκέπτες θα συναντήσουν τις ενότητες όπως «Οι απαρχές μιας νέας εποχής: Η Μακεδονία στο επίκεντρο των εξελίξεων» και την «Ελληνιστική οικουμένη» με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Το ταξίδι θα κλείνει με το κολοσσικό άγαλμα της Νίκης των Μεγάρων. Από αυτόν τον κεντρικό κορμό παράλληλα και παράπλευρα θα αναπτύσσονται θεματικές υποενότητες και χιλιάδες εκθέματα που προσφέρουν μια αναλυτικότερη παρουσίαση των συλλογών, καθώς και «εστιασμένες ιστορίες», οι οποίες αναπτύσσονται τόσο στον άξονα-κορμό όσο και στις θεματικές ενότητες και δίνουν τη δυνατότητα για εμβάθυνση σε επιμέρους θέματα ή ιστορίες.

Με αυτή τη δομή, η επανέκθεση δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να την προσεγγίσει με διαφορετικούς τρόπους, είτε ακολουθώντας τη βασική χρονολογική διαδρομή είτε εστιάζοντας σε θεματικές ενότητες και εξειδικευμένες αφηγήσεις, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του.

ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ

Βάσει της μουσειολογικής προμελέτης, θα παρουσιασθούν στο εσωτερικό του μουσείου 462, λίθινες κυρίως, επιγραφές, που εκπροσωπούν διαφορετικές κατηγορίες μνημείων, όπως στήλες, βάσεις και κίονες, προερχόμενες κυρίως από την Αττική, ενώ στον αύλειο χώρο θα παρουσιαστούν 300 περίπου ακόμη ενεπίγραφα μνημεία. Η κεντρική ιδέα της επανέκθεσης είναι «Η Ιστορία και η Ελληνική Γλώσσα μέσα από τους λίθους», δηλαδή οι ιστορικές και κοινωνικές πληροφορίες που λαμβάνονται από τα ενεπίγραφα μνημεία και η σημασία τους για τη γνώση των διαφόρων πτυχών του βίου των αρχαίων Ελλήνων και για την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας.

Σε νέα φάση τα έργα στο Τατόι

Προχωρά το εμβληματικό έργο της αποκατάστασης, ανάδειξης και λειτουργίας του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου, στο πλαίσιο του συνολικού αναπτυξιακού σχεδιασμού της κυβέρνησης και του υπουργείου Πολιτισμού.

Συγκεκριμένα, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων γνωμοδότησε θετικά ομόφωνα επί των μελετών αποκατάστασης δύο ακόμα κτιρίων-μνημείων στο πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου για την επανάχρηση και λειτουργική ένταξή τους στη νέα εποχή του κτήματος.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού πρόκειται για το κτίριο του Υπασπιστηρίου, προκειμένου να φιλοξενήσει τις βασικές υποστηρικτικές λειτουργίες του κτήματος, και του συγκροτήματος του Χοιροστασίου, το οποίο θα λειτουργήσει ως πωλητήριο. Το τέλος του 2025, αποτελεί το χρονικό ορόσημο, για τα έργα της αποκατάστασης του ιστορικού πυρήνα του Τατοΐου, καθώς τότε ολοκληρώνονται και αποδίδονται στο κοινό οι βασικές μουσειακές υποδομές του.

«Το υπουργείο Πολιτισμού προχωρεί συστηματικά το έργο της αποκατάστασης και της ανάδειξης του κτήματος Τατοΐου. Η αποκατάσταση των μνημείων του Υπασπιστηρίου -παρέμεινε σε χρήση μέχρι το 1967- και του Χοροστασίου υπάγονται στη δεύτερη φάση της αποκατάστασης του μνημειακού αποθέματος του π. βασιλικού κτήματος.

Πρόκειται για αντιπροσωπευτικά δείγματα της ανακτορικής και της παραγωγικής ενότητας, τα οποία αποκτούν νέες χρήσεις, εξυπηρετώντας τις σύγχρονες ανάγκες των επισκεπτών» σημείωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, και επισήμανε ότι οι επεμβάσεις επί των μνημείων εξυπηρετούν τις νέες λειτουργίες των κτιρίων «με απόλυτο σεβασμό στη διατήρηση όλων των ιστορικών και αυθεντικών τεκμηρίων, αλλά και στην απομάκρυνση μεταγενέστερων επεμβάσεων, προκειμένου να αρθούν αισθητικά ζητήματα». Συγκεκριμένα, όπως διευκρίνισε η υπουργός, διατηρείται η μορφολογία των κτιρίων, αναδεικνύεται ο περιβάλλων χώρος τους, ώστε να συνδέονται οργανικά με τα υπόλοιπα κτίρια, «η αποκατάσταση των οποίων είναι σε εξέλιξη και ολοκληρώνεται μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους».

Οπως τόνισε η κ. Μενδώνη «η αποκατάσταση του κτιρίου του Υπασπιστηρίου και του συγκροτήματος του Χοιροστασίου καθίσταται προτεραιότητα μετά την ολοκλήρωση των έργων που εκτελούνται στον Στάβλο και στο Βουστάσιο». Σημειώνουμε ότι το Παλιό Βουστάσιο-Στάβλος μετατρέπεται σε μουσειακό χώρο με τις εμβληματικές άμαξες και το Νέο Βουστάσιο σε διθεματικό μουσείο όπου θα υπάρχουν δύο μόνιμες εκθέσεις, για την αγροκτηνοτροφική παραγωγή του κτήματος και για τα βασιλικά αυτοκίνητα-μνημεία.

ΤΟ ΥΠΑΣΠΙΣΤΗΡΙΟ 

Το κτίριο του Υπασπιστηρίου, παρ’ όλες τις τροποποιήσεις που δέχτηκε κατά καιρούς, αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα αρχιτεκτονικά δείγματα της ρομαντικής περιόδου. Βασική αρχή της μελέτης είναι η διατήρηση και συντήρηση της ιστορικότητας του κτιρίου του Υπασπιστήριου και η επανάχρησή του. Οπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση αποκαθίσταται η μορφολογία και η τυπολογία του κτιρίου, καθώς και ο άμεσος περιβάλλων χώρος του.

Εντάσσονται νέες λειτουργίες για την κάλυψη των σύγχρονων αναγκών και της καθολικής προσβασιμότητας και στα δύο επίπεδα του μνημείου. Σημειώνουμε ότι βρίσκεται πλησίον της Οικίας Στουρμ, ενώ στέγαζε δύο σαφώς διακριτές λειτουργίες. Το Σφαιριστήριο, για την αναψυχή της βασιλικής φρουράς, και το Υπασπιστήριο, στο οποίο διέμεναν οι υπασπιστές υπηρεσίας. Αμέσως μετά την ανέγερσή του, το 1890-1891, στο Υπασπιστήριο κατοίκησαν ο Γεώργιος Α’ και η Ολγα.

Την περίοδο της Κατοχής χρησιμοποιήθηκε από τις γερμανικές Αρχές ως κατάλυμα αξιωματικών. Αποτέλεσε σημείο και ιστορικών πολιτικών γεγονότων. Στο κτίριο αυτό διεξήχθη η συνάντηση των Γεωργίου Παπανδρέου και Παναγιώτη Κανελλόπουλου με τον πρέσβη Δημήτρη Μπίτσιο, διευθυντή του πολιτικού γραφείου του βασιλέως, στα τέλη Νοεμβρίου 1966. Ηταν η πρώτη, από τις δύο μυστικές συναντήσεις, που κατέληξαν στη συμφωνία του Τατοΐου, με στόχο την προετοιμασία της πορείας της χώρας προς τις εθνικές εκλογές.

ΤΟ ΧΟΙΡΟΣΤΑΣΙΟ 

Το χοιροστάσιο βρίσκεται στην ενότητα αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, παράλληλα με το βουστάσιο και το γαλακτοκομείο. Αποτελεί μεταπολεμικό κτίριο -χτίστηκε το 1948- τεκμήριο της διαδικασίας ανάκαμψης μετά την εκτεταμένη καταστροφή του κτήματος, κατά τα έτη 1944 και 1945. Πρόκειται για ισόγειο κτίριο, επιφάνειας 195 τ.μ., ειδικής χρήσης με αντίστοιχη τυπολογία, δηλαδή διακριτά «διαμερίσματα» διημέρευσης και διαμονής των ζώων.

Με σεβασμό στη βιομηχανική αρχιτεκτονική του κτιρίου γίνονται οι αναγκαίες μετασκευές, ώστε να εξυπηρετηθεί η νέα χρήση και θα λειτουργήσει ως πωλητήριο αναμνηστικών ειδών. Οπως παρουσιάζεται ενδεικτικά στην ανακοίνωση του ΥΠΠΟ οι ταΐστρες και τα κιγκλιδώματα στους χώρους σταβλισμού διατηρούνται και χρησιμοποιούνται ως σημεία πώλησης.

Στις ανοιχτές στάμνες- γούρνες χωροθετούνται οι χώροι υγιεινής. Οι πολλαπλές αυλές κατά μήκος της ανατολικής και της δυτικής όψης αναδεικνύονται και συνδυάζονται με τη νέα χρήση. Η τοποθέτηση νέων λειτουργιών στους υφιστάμενους χώρους του κτιρίου γίνεται με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και στις προδιαγραφές για ΑμεΑ. Συγκεκριμένα ιδιαίτερη μέριμνα έχει ληφθεί ώστε να είναι πλήρως προσβάσιμες οι εξωτερικές διαμορφώσεις περιμετρικά του κτιρίου.