Μια πρωτότυπη και συνάμα συναρπαστική έκθεση δίνει απαντήσεις μέσα από πρωτότυπα τεκμήρια του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ). «Πώς μάθαιναν οι Ελληνες γράμματα από την Αλωση μέχρι την Επανάσταση (1453-1821)» έχει τίτλο η έκθεση που διοργανώνει το ΜΙΕΤ και ανοίγει για το κοινό την Τετάρτη 13 Απριλίου στο εμβληματικό ιστορικό κτίριο του παλαιού Χρηματιστηρίου Αθηνών.

Σύνοψη

«Στόχος της έκθεσης είναι να συνοψίσουμε για το ευρύ κοινό τα ιστορικά και κοινωνικά δεδομένα που αφορούν στο θέμα μας. Στην έκθεση προσπαθούμε να προσεγγίσουμε το μήνυμα πως ναι, η εκκλησία προσέφερε πολλά στη διατήρηση της γλώσσας, στη συνέχιση της εκπαίδευσης, αλλά και ότι οι οθωμανικές αρχές ποτέ δεν απαγόρευσαν την εκπαίδευση των μη μουσουλμάνων υπηκόων» εξηγεί στον «Ε.Τ.» της Κυριακής η γενική συντονίστρια της έκθεσης, μεταβατική διευθύντρια του ΜΙΕΤ, Ασπασία Λούβη και επισημαίνει ότι η περιήγηση συμπληρώνεται με τα διαδραστικά μέσα που δίνουν τη δυνατότητα σε ενήλικες και παιδιά να γράψουν το όνομά τους με γράμματα της εποχής, να καταλάβουν πώς διάβαζαν τότε τα παιδιά την οκτώηχο με σημειωμένη δίπλα στο κείμενό της την αλφαβήτα ή ψέλνοντας τους ύμνους που ήξεραν απ’ έξω, ξεχώριζαν συλλαβή προς συλλαβή την κάθε λέξη τους με γραμμένη τη μορφή της. Πώς οι μαθητές στην οθωμανική περίοδο διδάσκονταν τα αρχαιοελληνικά και τα εκκλησιαστικά κείμενα μέσα από τα «μαθηματάρια», τα σχολικά εγχειρίδια της εποχής, αλλά και να συμμετέχουν σε πειράματα Φυσικής!

Περισσότερα από 100 ιστορικά τεκμήρια περιλαμβάνονται σε αυτή την μουσειοδιδακτική περιήγηση. Πρωτότυπα έγγραφα και σπάνια βιβλία από το Ιστορικό Παλαιογραφικό Αρχείο του ΜΙΕΤ, που εκθέτει ένα μέρος από τον πλούτο του για πρώτη φορά, αλλά και εκθέματα από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες της Ελλάδας αφηγούνται την εξέλιξη της εκπαίδευσης και του αλφαβητισμού στη χώρα, αυτής της δύσκολης περιόδου.

Το εξαιρετικά καινοτόμο ταξίδι ξεκινάει από τις τοπικές κοινωνίες, όπου συχνά ο παπάς του χωριού ή κάποιος μοναχός αναλαμβάνει να διδάξει τα «κολοβογράμματα» ή, κατά παράφραση, «κολλυβογράμματα», δηλαδή στοιχειώδη ανάγνωση και γραφή. Ο μαθητικός πληθυσμός αποτελείται κυρίως από αγόρια, ωστόσο υπάρχουν και περιπτώσεις κοριτσιών. Από την Αλωση μέχρι το 1624 παρουσιάζεται πτώση στην πνευματική ζωή κι αυτό αποτυπώνεται από τον ιδιαίτερα μικρό αριθμό σχολείων. Την ίδια χρονιά ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης μετακαλεί τον μεγάλο αριστοτελικό φιλόσοφο Θεόφιλο Κορυδαλλέα από την Αθήνα στην Κωνσταντινούπολη για να αναλάβει την αναδιοργάνωση της Πατριαρχικής Σχολής. Τα επόμενα 150 χρόνια, υπό την επίδραση της διδακτικής και συγγραφικής του δραστηριότητας, η ελληνική παιδεία φαίνεται να αναγεννιέται. Μέχρι το 1774 τα σχολεία πληθαίνουν. Σύμφωνα με τα τεκμήρια της έκθεσης, «η Εκκλησία εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο στον αλφαβητισμό των ελληνικών κοινοτήτων, ως θεσμικά αναγνωρισμένος εκπρόσωπος των Ορθόδοξων χριστιανών στην Οθωμανική αυτοκρατορία και ως μοναδικός πνευματικός θεσμός με αδιάκοπη παρουσία στον ελληνικό χώρο».

Η ιστορική εξέλιξη της προεπαναστατικής εκπαίδευσης κορυφώνεται σύμφωνα με τις πηγές από το 1774 έως το 1821. Οι ιδέες του Διαφωτισμού φαίνεται να επιδρούν στην εκπαίδευση καταλυτικά! Η δράση ενός κύκλου διανοούμενων, με προεξάρχοντα τον κληρικό Ευγένιο Βούλγαρη, ενισχύει την ελληνική εκπαίδευση που εν τέλει συνδέεται άρρηκτα και προετοιμάζει τη σπίθα για την Επανάσταση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η 3D αναπαράσταση σχολικού συγκροτήματος αλλά και ο διαδραστικός χάρτης με θέσεις ανώτερων σχολών του Ελληνισμού που συμπληρώνουν την περιήγηση στο εμβληματικό κτίριο του παλαιού Χρηματιστηρίου στην οδό Πεσμαζόγλου.

Η κατασκευή αυτού του ιστορικού κτιρίου με τον εντυπωσιακό διάκοσμο χρονολογείται το 1881 και έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Το παλιό Χρηματιστήριο λειτούργησε εκεί έως το 1934. Μετά τη μεταφορά του Χρηματιστηρίου σε μεγαλύτερο κτίριο, το παλιό Χρηματιστήριο δεν σταμάτησε να «κακοποιείται» έως τη δεκαετία του 1990, οπότε πραγματοποιήθηκε η πλήρης αποκατάστασή του. Σήμερα βρίσκεται υπό την προστασία της Εθνικής Τράπεζας στην οποία ανήκει το κτίριο. Εκεί τα τελευταία χρόνια φιλοξενούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Info

«ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ» (1453-1821)»

ΠΟΥ: Παλαιό Χρηματιστήριο (Πεσμαζόγλου 1)

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 13/4 – 30/6