«Νομίζω πως, αν πρέπει να συνοψίσω την πορεία αυτή σε λίγα λόγια, θα έλεγα πως αυτό που χαρακτηρίζει τη Στέγη είναι ότι συνεχώς πειραματίζεται με τα όρια», λέει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο εκτελεστικός διευθυντής της Στέγης, Χρήστος Καρράς, επισημαίνοντας «τα όρια του χώρου, βγαίνοντας συνεχώς έξω από το κτίριό της στην πόλη και παραπέρα για να συναντήσει το κοινό σε αναπάντεχες συνθήκες.

Τα όρια του τι είναι ένας χώρος πολιτισμού, παίρνοντας θέση για ζητήματα ουσιαστικά της κοινωνίας, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις διακρίσεις, την έμφυλη βία και, βεβαίως, την κλιματική κρίση». Και κάπως έτσι η συζήτησή μας στρέφεται στο επείγον ζήτημα για το περιβάλλον!

Ως συνεπιμελητής του υβριδικού ψηφιακού συμποσίου «Climate Culture» στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση με σπουδαίες συμμετοχές από τα πεδία των τεχνών, του πολιτισμού και της περιβαλλοντικής πολιτικής που διοργανώνεται στο πλαίσιο της ενότητας περιεχομένου της Στέγης «Λέξεις και σκέψεις», ο κ. Καρράς μάς μιλάει για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και τη θέση των πολιτιστικών οργανισμών σε αυτόν τον αγώνα υπενθυμίζοντάς μας ότι το περιβάλλον και η προστασία του είναι και θέμα πολιτισμού.

Τι σηματοδοτεί το «Climate Culture» τόσο για τη Στέγη όσο και για τον ευρύτερο χώρο των τεχνών;

Το περιβάλλον μας έχει απασχολήσει το πρόγραμμα της Στέγης εδώ και πολλά χρόνια. Πριν από τέσσερα χρόνια ξεκινήσαμε ένα πρόγραμμα με στόχο τη ριζική βελτίωση του περιβαλλοντικού  αποτυπώματός μας, σε συνεργασία με τον οργανισμό Julie’s Bicycle από το Λονδίνο. Αφορά σε όλα τα επίπεδα της λειτουργίας μας: Στα κτίρια, στις παραστάσεις, στον προγραμματισμό, στην επικοινωνία. Θεωρούμε ότι πάντα η σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον είναι καθοριστικό στοιχείο του εκάστοτε πολιτισμού. Πώς αντιλαμβανόμαστε τη φύση; Ως αντικείμενο προς εκμετάλλευση; Ως οικοσύστημα στο οποίο είμαστε και εμείς ενταγμένοι; Αυτά είναι θεμελιώδους σημασίας στοιχεία πολιτισμού. Αλλά και με την πιο στενή έννοια του πολιτισμού που σχετίζεται με τις πολιτιστικές δράσεις η σύνδεση είναι στενή. Οι αφηγήσεις, η γνώση, τα συναισθήματα που μεταφέρουν τα έργα τέχνης διαμορφώνουν τη στάση μας, μας εμπνέουν ή μας προβληματίζουν. Σήμερα η τέχνη συχνά καταπιάνεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο με την κλιματική κρίση και παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση της κοινωνίας. Ελπίζουμε, λοιπόν, το συμπόσιό μας να τροφοδοτήσει τη συζήτηση για το τόσο σημαντικό θέμα και να είναι ένα παράδειγμα για το πώς μπορεί ο πολιτιστικός τομέας να είναι ακόμη πιο δραστήριος στην αντιμετώπισή του.

Ποιον ρόλο πιστεύετε ότι μπορεί να διαδραματίσουν πολιτιστικοί οργανισμοί στην ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση της κοινωνίας για την κλιματική αλλαγή; 

Οι πολιτιστικοί φορείς έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη απ’ ό,τι νομίζουν. Πρώτα απ’ όλα, έχουν πολύ στενή σχέση με τα κοινά τους, μια σχέση εμπιστοσύνης και αφοσίωσης. Η στάση που αναλαμβάνουν για σημαντικά θέματα έχει επίδραση στο κοινό. Επειτα, ειδικά μέσα από την εμπειρία της πανδημίας, οι χώροι πολιτισμού έχουν αναπτύξει μεγάλη δεξιότητα στην επικοινωνία: Εδώ και τόσους μήνες το μόνο πράγμα που μπορούσαν να κάνουν ήταν να επικοινωνούν, με λίγο-πολύ τον ίδιο τρόπο με τα μίντια. Νομίζω, λοιπόν, ότι μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη αυτή, ώστε να κινητοποιηθεί ακόμη περισσότερο η κοινωνία σε σχέση με την κλιματική κρίση.

Αύριο το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα θεματική: «Η κλιματική δικαιοσύνη ως θεμέλιο για ένα βιώσιμο μέλλον». Με δεδομένο ότι ο πολιτισμός είναι ο τρόπος που επιλέγουμε να ζήσουμε, πιστεύετε ότι η κλιματική δικαιοσύνη αποτελεί δείκτη του πολιτισμού μας;

Η κλιματική δικαιοσύνη είναι μια διάσταση της κλιματικής κρίσης που συζητείται πιο συχνά το τελευταίο διάστημα, όσο καταλαβαίνουμε καλύτερα όλες τις επιπτώσεις της. Ξεκινάει από την κατανόηση ότι εκείνοι που «την πληρώνουν» περισσότερο δεν είναι συνήθως εκείνοι με τη μεγαλύτερη ευθύνη για την κακοποίηση του πλανήτη. Η έννοια της δικαιοσύνης υπογραμμίζει, επίσης, την απαραίτητη αλληλεγγύη που πρέπει να δείξουμε στην προσπάθειά μας να αναστρέψουμε την κατάσταση. Σημαίνει, για παράδειγμα, ότι πολυεθνικές με έδρα την Ευρώπη έχουν ευθύνη για την κατάσταση στη Νιγηρία και ταυτόχρονα ότι οι ενέργειες που θα αναλάβουμε για την αναχαίτιση της κρίσης δεν πρέπει να επιβαρύνουν δυσανάλογα εκείνους που δεν έχουν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στις αλλαγές. Για να πάρουμε ένα παράδειγμα από κοντά μας: Η απολιγνιτοποίηση πρέπει, προφανώς, να προχωρήσει άμεσα, αλλά πρέπει να φροντίσουμε για μια δίκαιη μετάβαση για τις κοινωνίες που δεκαετίες τώρα έχουν στηρίξει τη ζωή τους στο καύσιμο αυτό.

Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι βέλτιστες πρακτικές για ένα πιο βιώσιμο μέλλον;

Πολλές διαφορετικές αλλαγές. Προφανώς, σε πρώτο επίπεδο στους τρόπους παραγωγής ενέργειας. Αλλά, επίσης, στους τρόπους κατανάλωσης. Το μοντέλο τού καταναλώνω συνεχώς παραπάνω, που ήταν στη βάση της μεταπολεμικής ανάπτυξης, έχει δείξει τα όριά του. Αλλά και η αλληλεγγύη σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι, αφενός, δεν μπορούμε να ζητήσουμε από τις χώρες που δειλά δειλά τώρα βγαίνουν από τη φτώχεια να παραμείνουν σε ένα επίπεδο διαβίωσης που στερεί από τους πληθυσμούς τους τα βασικά αγαθά και υπηρεσίες που θεωρούμε δεδομένα σήμερα, αφετέρου, διότι η κλιματική κρίση δεν αντιμετωπίζεται σε τοπικό επίπεδο: Ή τα καταφέρνουμε όλοι μαζί ή χανόμαστε όλοι μαζί.

Η πανδημία βοήθησε στο να ανοίξει η συζήτηση σχετικά με την επικοινωνία του πολιτισμού με μια ευρεία γκάμα κοινωνικών και οικονομικών ζητημάτων, όπως η περιβαλλοντική αλλαγή; 

Η εμπειρία της πανδημίας, όπως πολλές κρίσεις, όξυνε τα συστημικά προβλήματα και τις συστημικές ανισότητες. Αυτό το βλέπουμε, βεβαίως, και στην κατανομή των εμβολίων μεταξύ Βορρά και Νότου. Εδειξε τα όρια των συστημάτων ασφάλειας και ανέδειξε την ανάγκη μεγαλύτερης αλληλεγγύης. Ζήσαμε, επίσης, τις πόλεις μας με λιγότερα αυτοκίνητα, με λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση και τις χαρήκαμε. Τέλος, αρκετοί επιστήμονες θεωρούν ότι η διαταραχή του περιβάλλοντος έχει παίξει έναν ουσιαστικό ρόλο στην εμφάνιση του ιού.

Info

«CLIMATE CULTURE:

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ»*

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: Εως τις 4/7

ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ:12:00

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

https://www.onassis.org/el/whats-on/climate-culture

* Συντονιστείτε στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση (Onassis Channel στο YouTube)