Το κυρίαρχο αίσθημα, όπως μας περιγράφουν οι σημαντικοί άνθρωποι του κλάδου, είναι η συγκίνηση, διότι όπως όλοι παραδέχονται το βιβλίο απέδειξε, σε παγκόσμιο και εγχώριο επίπεδο, πως είναι είδος μη αναλώσιμο και πρώτης ανάγκης ταυτόχρονα.

Ποια, όμως, θα είναι η νέα πραγματικότητα της αγοράς του βιβλίου για την επόμενη περίοδο της κρίσης της πανδημίας; Τέσσερις κορυφαίοι από το χώρο του βιβλίου μάς μιλούν για την εικόνα που έχει δημιουργηθεί, αλλά και για τις εκτιμήσεις τους για το μέλλον. Χαμόγελα και προβληματισμός επικρατούν στον κλάδο, επιζητώντας παράλληλα έναν διάλογο με την Πολιτεία.

«Η γενική εικόνα είναι ότι το κοινό αναζήτησε τα βιβλία στα online βιβλιοπωλεία, δίνοντας έτσι σε αυτά σχεδόν το 50% της αγοράς, επίδοση εντυπωσιακή σε κάθε περίπτωση. Η εκτίμηση που είχαμε εμείς στις Εκδόσεις Πατάκη και απ’ ό,τι διαβάζω φαίνεται να ισχύει και για τους άλλους εκδοτικούς οίκους, είναι πως αυτό το διάστημα κινήθηκε πολύ το βάθος καταλόγου βιβλίων, πράγμα ιδιαίτερα θετικό», σημειώνει η εκδότρια Αννα Πατάκη σχετικά με την ανταπόκριση του κοινού κατά τη διάρκεια της καραντίνας.

Για τη στροφή στις διαδικτυακές αγορές μάς μιλάει κι ο εκδότης της «Διόπτρα» Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, ο άνθρωπος που στην αρχή της καραντίνας απέστειλε ένα μήνυμα μέσω του οποίου μιλούσε για την αξία των βιβλίων κι έκανε έκκληση σε αναγνώστες που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να προμηθευτούν κάποιο βιβλίο επικοινωνώντας με e-mail με τις εκδόσεις του.

Κι η «Διόπτρα», ανταποκρινόμενη στις νέες συνθήκες, έστελνε δωρεάν e-books σε όσους το είχαν ανάγκη. «Οι επιχειρήσεις που διέθεταν ηλεκτρονικά καταστήματα αντιμετώπισαν αρκετά αυξημένη ζήτηση και κλήθηκαν να διαχειριστούν έναν όγκο παραγγελιών που δεν είχαν υπολογίσει την πολυπλοκότητα εξυπηρέτησής του.

Είναι πολλά εκείνα που διακυβεύονται στο ηλεκτρονικό εμπόριο, πέρα από την απλή λήψη μιας παραγγελίας και την εκτέλεσή της. Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη, κυρίως εκείνο που ορίζεται ως εξυπηρέτηση του πελάτη: θέλει να ξέρει πού βρίσκεται η παραγγελία του, η εταιρία να είναι ειλικρινής απέναντί του ως προς το χρόνο παράδοσης και στην περίπτωση που κάτι πάει στραβά να ζητήσει συγγνώμη, ώστε ο πελάτης να νιώσει ότι έχει εξυπηρετηθεί με τον καλύτερο τρόπο», σημειώνει ο κ. Παπαδόπουλος.

Ο εκδότης της «Διόπτρα» εκτιμά πως «το βιβλίο θα διατηρήσει τη θέση του τουλάχιστον στις προτιμήσεις εκείνων που ήδη διάβαζαν και δεν θα υποστεί περαιτέρω πτώση. Όμως χρειάζεται κι όλες οι επιχειρήσεις του να προσαρμοστούν στο νέο πεδίο προώθησης που διαμορφώνεται, δηλαδή το ψηφιακό».

Από τη μεριά του ο διευθύνων σύμβουλος των Εκδόσεων Ψυχογιός, Νίκος Ψυχογιός, συμφωνεί ότι η αγορά του βιβλίου δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τον «τυφώνα» Covid-19. «Ερχόμενοι από μία δεκαετία διαδοχικών κρίσεων και δραστηριοποιούμενοι σε έναν χώρο που εξαρτάται αποκλειστικά από την εγχώρια αγορά, μιας και ο περιορισμός της γλώσσας μάς στερεί την όποια δυνατότητα εξωστρέφειας, είχαμε πιστέψει ότι η ανάκαμψη ήταν επιτέλους πολύ κοντά. Το βιβλίο κλήθηκε να καλύψει για ακόμα μια φορά την ανάγκη του ανθρώπου για συντροφιά, ταξίδι, απόδραση, φαντασία και αποδείχθηκε ότι πέρασε και αυτές τις εξετάσεις. Ο κόσμος αναζήτησε βιβλία και τα βρήκε μέσω του Διαδικτύου».

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι πολλά βιβλιοπωλεία έχουν άριστα οργανωμένα e-shops και πολλοί ήταν οι επαγγελματίες που επένδυσαν σε online καταστήματα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Σε αυτό το σημείο ο κ. Ψυχογιός σημειώνει: «Τα e-shops είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τον αναγνώστη και γενικά για τον κλάδο του βιβλίου, καθώς υπάρχει η δυνατότητα να αγοραστούν βιβλία παλαιότερα, σπανιότερα ή όχι και τόσο εμπορικά που, υπό κανονικές συνθήκες, δεν μπορούν να βρουν το χώρο τους στα -πεπερασμένα- ράφια των βιβλιοπωλείων».

Για τη σκιαγράφηση της μελλοντικής κίνησης της αγοράς, ο κ. Ψυχογιός φαίνεται να είναι διστακτικός λόγω της αβέβαιης κατάστασης που υπάρχει και αναφέρει: «Δεν πιστεύω ότι είναι ακόμα ασφαλές να απαντήσει κάποιος στην ερώτηση για την επόμενη ημέρα. Θα εκδοθούν βιβλία που είχαν “παγώσει” το διάστημα αυτό, τουλάχιστον τα περισσότερα. Από τους κερδισμένους της αγοράς του βιβλίου θα είναι τα e-books, που είδαν πολλούς αναγνώστες να τα εμπιστεύονται για πρώτη φορά. Τα e-shops θα κρατήσουν σίγουρα ένα κομμάτι της αγοράς. Τώρα, το αν θα είναι μεγάλο ή μικρό θα εξαρτηθεί από το επίπεδο υπηρεσιών που θα προσφέρουν, από την πλοήγηση στο εικονικό κατάστημα έως την παράδοση στην πόρτα του αναγνώστη».

Την αυξητική τάση των ηλεκτρονικών αγορών κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού λόγω του κορονοϊού επισημαίνει κι ο διευθυντής Πωλήσεων των Εκδόσεων Μεταίχμιο Αχιλλέας Κασουράς, ωστόσο πιστεύει «ότι οι περισσότεροι αναγνώστες προτιμούν να επισκεφθούν το βιβλιοπωλείο της περιοχής τους, να αγγίξουν, να ξεφυλλίσουν τα βιβλία και να ακούσουν τις προτάσεις των βιβλιοπωλών. Η επιλογή ενός βιβλίου είναι για τους περισσότερους ιεροτελεστία που δεν μπορούν να βιώσουν μέσω της ηλεκτρονικής αγοράς. Ως κλάδος θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες και τις προκλήσεις της επόμενης ημέρας της πανδημίας και είμαστε αισιόδοξοι ότι θα τα καταφέρουμε».

Στην ερώτηση τι πρέπει να γίνει ώστε να διευκολυνθεί ο χώρος του βιβλίου, οι ειδικοί μας απαντούν.

Άννα Πατάκη (εκδότρια στις Εκδ. Πατάκη): «Η οικονομική μέγγενη είναι στο σβέρκο του κλάδου. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη γενικότερη οικονομική κατάσταση και την πορεία της πανδημίας.

Από την άλλη, υπάρχουν συγκεκριμένα και επείγοντα θέματα που βασανίζουν το χώρο του βιβλίου που πρέπει, και μπορούν πιστεύω, να ξεκαθαριστούν: o τρόπος λειτουργίας των βιβλιοθηκών, δημόσιων και δημοτικών, ΦΠΑ στα ηλεκτρονικά βιβλία και στα audio books, η απαλλαγή των πνευματικών δημιουργών από τις παρακρατήσεις λόγω ΕΦΚΑ, οι καθυστερήσεις στην απόδοση των δικαιωμάτων από το κράτος για τα πανεπιστημιακά βιβλία… Ας ελπίσουμε ότι θα δρομολογηθούν τα παραπάνω και να ανοίξει ένας ουσιαστικός και σταθερός διάλογος του χώρου του βιβλίου με την Πολιτεία».

Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος (εκδότης των Εκδ. Διόπτρα): «Να υπάρξει πρόνοια από την Πολιτεία. Δεν θέλω να ακουστώ σαν κάποιος που τυπικά κατηγορεί το κράτος για τα πάντα. Οχι, δεν είναι καθόλου αυτό. Εκείνο που θέλω να εκφράσω είναι ότι χρειάζεται κάποια ηγετική πολιτική φυσιογνωμία με όραμα για το βιβλίο, ώστε να καθορίσει και να εφαρμόσει ένα σχέδιο φιλαναγνωσίας που θα ξεκινάει από τις μικρές τάξεις του σχολείου. Και, πιστέψτε με, θα ακολουθήσει και η οικογένεια, που αποτελεί τον αμέσως επόμενο σταθμό σε αυτό το ταξίδι».

Νίκος Ψυχογιός (διευθύνων σύμβουλος Εκδ. Ψυχογιός): «Όπως σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, έτσι και εδώ θα πρέπει το κράτος να σταθεί αρωγός σε αυτή την προσπάθεια ανάκαμψης ενός κλάδου που απασχολεί, μόνο άμεσα, 20.000 άτομα και παράγει ένα ισχυρό και διαχρονικό πολιτιστικό αγαθό.

Όλος αυτός ο μηχανισμός στήριξης που στήνεται για την επόμενη ημέρα πρέπει να συμπεριλάβει τις επιχειρήσεις αλλά και όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στο βιβλίο. Η εξίσωση του ΦΠΑ στα e-books (που σήμερα είναι 24%) με αυτόν στα φυσικά βιβλία (6%) θα ήταν, για παράδειγμα, ένα ουσιαστικό μέτρο που θα βοηθούσε ακόμα περισσότερο το είδος αυτό να έρθει πιο κοντά στους αναγνώστες.

Τέλος, είναι καιρός να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα συνέργειες μεταξύ των επαγγελματιών του κλάδου, εκδοτών, χονδρεμπόρων και λιανεμπόρων, όπως γίνεται σε όλο τον κόσμο».

Αχιλλέας Κασουράς (διευθυντής Πωλήσεων Εκδ. Μεταίχμιο): «Το αναγκαστικό κλείσιμο των βιβλιοπωλείων έφερε μεγάλο πλήγμα σε όλους όσοι ασχολούμαστε με το βιβλίο. Τώρα όλοι θα πρέπει να δουλέψουμε σκληρά για να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος.

Με την έκδοση ποιοτικών βιβλίων, με τη σωστή εξυπηρέτηση στα βιβλιοπωλεία και -το πιο σημαντικό- με πρωτοβουλίες εκ μέρους της Πολιτείας για τη στήριξη της φιλαναγνωσίας, αλλά και του εκδοτικού χώρου και των ανθρώπων του, που πολλοί από αυτούς εργάζονται ως εξωτερικοί συνεργάτες των εκδοτικών οίκων (μεταφραστές, εικονογράφοι, επιμελητές και φυσικά οι συγγραφείς).

Όπως επίσης και να υπάρξουν καμπάνιες για ενίσχυση της φιλαναγνωσίας, αγορές βιβλίων από τις σχολικές και τις δημοτικές βιβλιοθήκες, ίδρυση και πάλι ενός φορέα για το βιβλίο, όπως ήταν το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Από όλη αυτή την περιπέτεια ας βγει τουλάχιστον νικητής το βιβλίο».

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής