Η πορεία της ΓΣΕΕ -και μέσω αυτής του συνδικαλιστικού κινήματος στη χώρα- είναι μια ιστορία γραμμένη με αίμα, αγώνες, κινητοποιήσεις, αλλά και διασπάσεις, με εμφύλιους συνδικαλιστικούς πολέμους. Η ίδρυση της ΓΣΕΕ δεν είναι αποτέλεσμα παρθενογένεσης, αλλά κατάληξη μιας μακράς πορείας εργατικών αγώνων μέσα σε ιδιαίτερα αφιλόξενο πολιτικοκοινωνικό περιβάλλον. Τo Σύνταγμα του 1864, παρότι δίνει στους εργαζομένους το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, ξεχνά αυτό της απεργίας, αφού άλλωστε τότε η εργατική τάξη είναι στο πρώιμο στάδιο δημιουργίας της. 

Η πρώτη απεργία

Το πρώτο εργατικό σωματείο δημιουργείται δεκαπέντε χρόνια μετά, το 1879 (ναυπηγοξυλουργοί Σύρου). Επιδιώκει την υπέρβαση του υπάρχοντος συνταγματικού πλαισίου, κηρύσσοντας την πρώτη απεργία στον ελλαδικό χώρο, διαμαρτυρόμενο για τη μεγάλη κρίση που μαστίζει τον κλάδο.

Τα επόμενα χρόνια ο κοινωνικός ιστός της χώρας αλλάζει σταδιακά, αφού η αστικοποίηση δημιουργεί μία νέα εργατική τάξη, με πολλές υποχρεώσεις και ελάχιστα δικαιώματα έναντι της εργοδοσίας. Οι απεργίες των μεταλλωρύχων σε Αθήνα, Πειραιά και Λαύριο το 1882-1883, οργανώνονται χωρίς την καθοδήγηση συνδικαλιστικού φορέα. Τα αρχικά αιτήματα μιλούν για καθιέρωση 10ωρης εργασίας, ιατρική περίθαλψη και πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων.

Ιδιαίτερης βαρύτητας για το εργατικό κίνημα είναι η ίδρυση της «Φεντερασιόν» («Federation»), το 1908 στη Θεσσαλονίκη, που τότε αποτελεί επαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και κατοικείται από Ελληνες, Ισραηλίτες, Σέρβους και άλλες εθνικότητες. Σε αυτό το περιβάλλον, ο Αβραάμ Μπεναρόγιας δημιουργεί έναν πολύ ισχυρό πολιτικό και συνδικαλιστικό πυρήνα, όπου μέσα από αυτόν στελεχώνεται και διαμορφώνεται πολιτικά η κυρίαρχη αντίληψη του συνδικαλιστικού χώρου.

Η δημιουργία, το 1910, στην Αθήνα μιας κεντρικής οργάνωσης των εργατικών σωματείων, με τη βοήθεια της κυβέρνησης Βενιζέλου, δίνει σε αυτά νέα δυναμική, αφού μέχρι τότε εκείνα λειτουργούν κυρίως ως φιλανθρωπικοί και αλληλοβοηθητικοί φορείς. Παράλληλα, όμως, νομιμοποιεί τον κρατικό έλεγχο του συνδικαλισμού χρησιμοποιώντας το Σύνταγμα του 1864. Ο πρώτος συνδικαλιστικός νόμος ψηφίζεται το 1914 και η εισηγητική του έκθεση βασίζεται σε αυτήν ακριβώς τη λογική.

Το 1918 το πολιτικοκοινωνικό κλίμα είναι κατάλληλο ώστε το συνδικαλιστικό κίνημα να μπει σε νέες βάσεις, για ν’ αντιμετωπίσει ενωμένο την τραγική εργασιακή πραγματικότητα. Η κυβέρνηση Βενιζέλου όχι μόνο δεν είναι αρνητική στην ενοποίηση των εργατικών σωματείων, αλλά βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση, αφού αυτό εξυπηρετεί και τα δικά της συμφέροντα. Η καλή εικόνα της χώρας προς την Ευρώπη και η εργασιακή ειρήνη με έλεγχο του συνδικαλισμού στο εσωτερικό, ώστε να ρίξει βάρος στην εξωτερική πολιτική, είναι δύο μόνο από τους λόγους που ο Βενιζέλος ακολουθεί πολιτική ομαλοποίησης με τα εργατικά συνδικάτα. Αυτό ξεκινά με την ψήφιση κάποιων φιλεργατικών μέτρων, όπως καθιέρωση της κυριακάτικης αργίας, αναγνώριση εργατικών συλλογικών συμβάσεων και εργατικών ομοσπονδιών και εκπόνηση σχεδίου γενικής ασφάλισης.

Το ιδρυτικό συνέδριο της ΓΣΕΕ κρατά οκτώ ημέρες και πραγματοποιείται σε Αθήνα και Πειραιά. Σε αυτό συμμετέχουν 44 σωματεία με 182 αντιπροσώπους περίπου 60.000 χιλιάδων εργαζομένων και διαθέτει όλο το πλαίσιο των επόμενων συνεδρίων: ένταση, διαφωνίες, αποχωρήσεις και ιδεολογικές διαμάχες. Σε αυτό συζητούνται αρκετά εργασιακά αιτήματα, όπως ασφάλιση όλων των εργαζομένων, ωράρια και αμοιβές, συνδικαλιστικές ελευθερίες, δικαιώματα εργαζόμενων γυναικών και ανηλίκων και ψήφιση θεσμικού πλαισίου.

Τάσεις

Ομως, ενώ στις εργασιακές διεκδικήσεις οι θέσεις των συνέδρων είναι κοινές, στον ιδεολογικό τομέα οι διαφορές είναι τεράστιες και άλυτες μέχρι σήμερα. Από το ξεκίνημα του συνεδρίου διαφαίνονται τέσσερις τάσεις που θα διαμορφώσουν την τελική απόφαση, εκ των οποίων δύο είναι κυρίαρχες.

Η πρώτη είναι η σοσιαλιστική, η οποία μιλά για αγεφύρωτες διαφορές μεταξύ εργατικής και αστικής τάξης, υποστηρίζοντας ότι οι εργάτες δεν πρέπει να αγωνίζονται μόνο για καλύτερες συνθήκες εργασίας, αλλά και για την ανατροπή της αστικής εξουσίας με αντικατάστασή της από κυβέρνηση εργατών.

Η δεύτερη τάση εκφράζεται από τον Εμμανουήλ Μαχαίρα και λέει ότι τα εργατικά σωματεία πρέπει να αγωνίζονται για καλύτερες συνθήκες εργασίας, χωρίς κομματική χειραγώγηση, ενώ είναι αντίθετη με τη λογική της πάλης των τάξεων.

Η τρίτη είναι εκείνη του μεσαίου χώρου, που βρίσκεται κοντά στις φιλοκυβερνητικές απόψεις, ενώ υπάρχουν και μεμονωμένες ομάδες σοσιαλιστών και αναρχοσυνδικαλιστών.

Οι εντονότερες συγκρούσεις αυτών των ομάδων αφορούν στα σημεία του καταστατικού που αναφέρονται σε «πάλη των τάξεων» και σε συνδικαλισμό «έξω από κάθε αστικήν και πολιτικήν τάξιν». Τελικά, με συντριπτική πλειοψηφία 158 υπέρ και 21 κατά, περνούν και οι δύο σοσιαλιστικές θέσεις, δείχνοντας έτσι από την αρχή τη γραμμή όπου θα βαδίσει στη συνέχεια το συνδικαλιστικό κίνημα στη χώρα. Ομως, παρά τη μεγάλη σοσιαλιστική πλειοψηφία των συνέδρων, τη διοίκηση κερδίζουν οι φιλοκυβερνητικοί και έτσι πρώτος πρόεδρος της ΓΣΕΕ εκλέγεται ο μετέπειτα βουλευτής των Φιλελευθέρων, Εμμανουήλ Μαχαίρας.

Στο τραπέζι το Μακεδονικό

Ενδιαφέρον έχουν οι διάλογοι που ακούγονται στο πρώτο συνέδριο για το Μακεδονικό ζήτημα, όταν δημιουργείται αναστάτωση με το άρθρο 34, που επιτρέπει στη νεοσυσταθείσα ΓΣΕΕ να μετέχει σε διεθνή σοσιαλιστικά συνέδρια. Ο παρακάτω διάλογος, μεταξύ του αντιπροέδρου του συνεδρίου Παπανικολάου και του εκπροσώπου των Σοσιαλιστών Μπεναρόγια, αφορά στο αν πρέπει η ΓΣΕΕ να συμμετέχει στα συνέδρια αυτά, αφού εκεί υπάρχουν θέσεις αμφισβήτησης της ελληνικότητας της Μακεδονίας.

• Παπανικολάου: «Οταν βλέπομεν εις το περσινόν Διεθνές Σοσιαλιστικό Συνέδριο της Στοκχόλμης τον ηγέτη Μπράντιγκ να κάνει δήλωσιν ότι η Μακεδονία είναι βουλγαρική, εμείς εδώ λέμε δεν θέλομεν να διεκδικήσωμεν τα δικαιώματά μας».
• Μπεναρόγια: «Πολύ καλά, αφού δεν θέλετε, να μην ψηφίσετε αυτό το άρθρο, αλλά αν μεθαύριον η Βουλγαρία και η Σερβία στείλουν τους αντιπροσώπους τους στα διεθνή συνέδρια, ποιος από εσάς μπορεί να εγγυηθή ότι και αυτά τα όργανα του αστικού τύπου και η κυβέρνησις ακόμη, δεν θα μας οικτίρουν διά την οπισθοδρομικήν και ανωφελή αυτήν απόφασίν μας;».

  

Νομίζουμε ότι για ιστορικούς λόγους αξίζει να αναφέρουμε τα κυριότερα άρθρα του καταστατικού που ψηφίζεται στο πρώτο συνέδριο, ώστε να κατανοήσουμε το εργασιακό κλίμα της εποχής:

1) Σκοπός της Ομοσπονδίας είναι ο συνασπισμός των εργατών όλης της χώρας διά την υπεράσπιση των συμφερόντων αυτών και την ηθικήν και υλικήν ανάπτυξίν των.

2) Η ένωσις των εργατών έξω από την αστικήν πολιτικήν τάσιν, εις μιαν ενιαίαν δύναμιν με συνείδησιν της πάλης των τάξεων διά την κατάργησιν παντός είδους εκμεταλλεύσεως.

3) Μόρφωσις των εργατών, αφύπνισις αυτών και συμμετοχή των εις την απελευθερωτικήν κίνησην των εργατών όλης της χώρας.

4) Βελτίωσις των συνθηκών της εργασίας, περιορισμός των εργασίμων ωρών, υποχρεωτική Κυριακή αργία, βελτίωσις υγιεινής καταστάσεως και καθορισμός ενός κατωτάτου ορίου αμοιβής.

Ειδήσεις σήμερα

NOVARTIS: Οι Αμερικανοί δεν είδαν χρηματισμό Ελλήνων πολιτικών – Ολο τo σκεπτικό της δικαστικής απόφασης στις

Πέθανε ο δημοσιογράφος Φαράντος Χοϊδάς

Φονικές πλημμύρες στη Βαλένθια: «Η υπερθέρμανση της Μεσογείου είναι σαν δυναμίτιδα»