Ο Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου του 1893 στη Χαλκίδα. Ήταν ένα από τα 13 τέκνα του Ιακώβου και της Γιάφφας Φριζή. Η μητέρα του καταγόταν από την οικογένεια των Κρίσπι, μέλη της οποίας ήταν ενταγμένα στη Φιλική Εταιρεία και είχαν πολεμήσει στην Επανάσταση του 1821 κατά των Τούρκων.

Από μικρός ο Μαρδοχαίος ονειρευόταν να γίνει αξιωματικός. Έτσι, έδωσε εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων όμως επειδή δεν ήρθε πρώτος «πληγώθηκε» το γόητρο του και θεώρησε πως αυτό ήταν κάτι το υποτιμητικό. Τότε αποφάσισε να δώσει εξετάσεις στη Νομική Σχολή και τα κατάφερε.

Όμως η ζωή είχε άλλα σχέδια για τον Φριζή αφού τότε γνώρισε τον Γεώργιο Κονδύλη.

Αμέσως του εξέφρασε την επιθυμία «να γίνει στρατιώτης» και έτσι έγινε αφού ο Φριζής δεν προοριζόταν για να γίνει δικηγόρος.

Λίγο πριν κληθεί να υπηρετήσει τη θητεία του, κατατάχτηκε εθελοντικά στη σχολή υπαξιωματικών, από όπου αποφοίτησε με το βαθμό του λοχία.

Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους ως υπαξιωματικός και διακρίθηκε για το θάρρος του και τις διοικητικές του ικανότητες.

Η αξία του εκτιμήθηκε από τους ανωτέρους του και εισήχθη στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών στην γενέτειρά του Χαλκίδα απ’ όπου και αποφοίτησε το 1916 με το βαθμό του έφεδρου ανθυπολοχαγού.

Με αυτό τον βαθμό έδρασε στο Μακεδονικό Μέτωπο, όπου και διακρίθηκε.

Ο Μαρδοχαίος μπήκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών και αποφοίτησε το 1916.

«Εμείς οι Έλληνες απελευθερωνόμαστε μόνοι μας»

Ο Μαυροχαίος Φριζής πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και πήρε μέρος στην εκστρατεία στην Ουκρανία.

Με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φριζής προήχθη σε έφεδρο υπολοχαγό, κατ΄ απονομή. Τον Οκτώβριο του 1919 μονιμοποιήθηκε στο στράτευμα με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Τοποθετήθηκε στο στρατοδικείο Λάρισας, λόγω των νομικών του σπουδών όμως φαίνεται ότι δεν επιθυμούσε να ασκήσει το επάγγελμα ούτε φορώντας τη στολή.

Έτσι ζήτησε να συμμετάσχει στην επιχείρηση του Α΄ Σώματος Στρατού στην Ουκρανία. Εκεί και πάλι διακρίθηκε για τη δράση του. Σε μια περίπτωση μάλιστα, κατάφερε και εκμεταλλεύτηκε ακόμα και το θρήσκευμά του για να εξασφαλίσει τον επισιτισμό των ανδρών του από τους Ρώσους ομοθρήσκους τους.

Αμέσως μετά ο Φριζής συμμετέχει στη Μικρασιατική Εκστρατεία και η υποχώρηση τον βρίσκει στη Σμύρνη να πιάνεται αιχμάλωτος. Οι Ισραηλινοί αποφάσισαν να τον σώσουν μαζεύοντας χρήματα για να απελευθερωθεί. Μόλις τα κατάφεραν, τον προσέγγισαν και εξεπλάγησαν. Ο Φριζής, όχι μόνο δεν δέχτηκε να διαχωρίσει τη μοίρα του από τους λοιπούς αιχμαλώτους συμπολεμιστές του, αλλά απέρριψε σκαιότατα την προσφορά τόσο των Τούρκων, όσο και των ομοθρήσκων του. «Εμείς οι Έλληνες απελευθερωνόμαστε μόνοι μας», τους απάντησε ψυχρά. Σε μία σπάνια επίδειξη ήθους ο Μαυροχαίος Φριζής τους είπε πως «ό,τι είναι να γίνει θα γίνει για όλους».

Το 1936 ο Μαρδοχαίος Φριζής μετατέθηκε στην Κρήτη και του ανατέθηκε ο τομέας της λογοκρισίας του Τύπου. Όμως κάποιοι έκριναν πως «δεν κάνει σωστά τη δουλειά του» και μετατέθηκε στο Δελβινάκι.

Τον Σεπτέμβριο του 1940 γιόρτασε για τελευταία φορά την εβραϊκή πρωτοχρονιά. Ήταν ιδιαίτερα εύθυμος, τραγουδούσε. Σε κάποια ανύποπτη στιγμή είπε στους γύρω του: «Του χρόνου δεν θα γιορτάσουμε μαζί». Στα παιδιά του έλεγε συχνά: «Πατέρα δεν έχετε, μια που ο πατέρας σας είναι στρατιωτικός». Στις 28 Οκτωβρίου ήχησε η σειρήνα. Ο πόλεμος είχε έρθει…

Το σχέδιο απώθησης πριν καν ξεκινήσει ο πόλεμος και οι προκλητικοί Ιταλοί

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι ο Μαρδοχαίος Φριζής πριν ξεκινήσει ο πόλεμος είχε εκπονήσει σχέδιο απώθησης του εχθρού σε περίπτωση επίθεσης! Μάλιστα, ο Παπάγος το είχε εγκρίνει.

Από την εποχή της κατάληψης της Αλβανίας μέχρι την 28η Οκτωβρίου 1940, οι Ιταλοί δεν έπαψαν να προκαλούν τους Έλληνες. Ακόμα και ο ήρεμος Φριζής έφτασε κάποτε στο σημείο να εισηγηθεί στον μέραρχο Κατσιμήτρο την εξαπόλυση προληπτικής επίθεσης! Παρ’ όλα αυτά, η κατάσταση ήταν τεταμένη.

Η 8η Μεραρχία είχε αποφασίσει να δώσει τον αγώνα στη γραμμή του Καλπακίου. Τα προκαλυπτικά της τμήματα θα εκτελούσαν αγώνα φθοράς κατά των Ιταλών εισβολέων, σε όλο το βάθος της τοποθεσίας, από τα σύνορα, μέχρι την κύρια γραμμή αντίστασης. Η γραμμή προκάλυψης συγκροτούνταν από πέντε τάγματα πεζικού. Στον τομέα Φιλιατών είχε ταχθεί το Τάγμα Προκάλυψης Φιλιατών. Στον τομέα Κόνιτσας, το ομώνυμο τάγμα προκάλυψης, μαζί με το Τάγμα Πεζικού, ενισχυμένα με μια πυροβολαρχία και έναν ουλαμό. Τα τμήματα αυτά ήταν οργανωμένα σε απόσπασμα, με επικεφαλής των αντισυνταγματάρχη Παπαδημητρίου. Επικεφαλής του πυροβολικού του αποσπάσματος ήταν ο ταγματάρχης Βερσής. Στην τοποθεσία Κακαβιά-Χάνι Δελβινάκι-Καλπάκι είχε πάρει θέσεις το απόσπασμα προκάλυψης Δελβινακίου που διέθετε το ομώνυμο τάγμα προκάλυψης, το 2/42 Τάγμα Ευζώνων, μια πυροβολαρχία των 75 χιλ. και έναν ουλαμό των 65 χιλ. Επικεφαλής του αποσπάσματος τέθηκε ο αντισυνταγματάρχης, πλέον, Φριζής. Επικεφαλής πυροβολικού ήταν ο ταγματάρχης Κωστάκης.

Στις 10 Νοεμβρίου το απόσπασμα του Φριζή παίρνει εντολή να κινηθεί στη δεξιά πλευρά του μετώπου για να σταματήσει την υποχώρηση. Τα καταφέρνει και ταυτόχρονα προετοιμάζει τους στρατιώτες του για την αντεπίθεση. Το δύσβατο της περιοχής τον βοηθά. Ελευθερώνει την Κόνιτσα και προχωρά.

Όλοι πια μιλούν για τον Φριζή, τον αξιωματικό, ο οποίος ήταν ο πραγματικός υπεύθυνος της απωθήσεως του εχθρού και αυτός που έβαλε τα θεμέλια της νίκης. «Αν η Ελλάς χάρισε την πρώτη νίκη στους συμμάχους, ο Φριζής χάρισε την πρώτη νίκη στα ελληνικά όπλα», έγραφε χρόνια αργότερα ένας εκ των επιτελών της 8ης Μεραρχίας.

Η ομάδα Φριζή συνέλαβε τους πρώτους αιχμαλώτους

Η ομάδα του Μαρδοχαίου Φριζή κατάφερε να πιάσει τους πρώτους αιχμαλώτους του πολέμου και κράτησε την γέφυρα Καλαμά. Τότε 700 Ιταλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι.

Οι ανώτεροί του εκφράζουν τον θαυμασμό τους στον Φριζή και προωθείται προς το αλβανικό έδαφος για να φθάσει στο Πρεμέτη.

Ο θάνατος βρήκε όρθιο τον γενναίο Μαυροχαίο Φριζή

Ο θάνατος βρήκε τον Μαρδοχαίο Φριζή όρθιο, καβάλα στο άσπρο του άλογο, να προσπαθεί να σώσει τους στρατιώτες του.

«Πελώρια κούτσουρα με μεγάλες λαμπάδες φλογών μας στεγνώνουν, ενώ ακούμε να μας ζωγραφίζουν έναν συνταγματάρχη, που είχε πέσει στη μάχη από βόμβα εχθρικού αεροπλάνου» είναι η διήγηση του Σπύρου Μελά στην «Εστία»της 31- 12-1940, 26 μέρες μετά τον θάνατο του συνταγματάρχη.

«Αυτός ο άνθρωπος,­ δεν ήξερε τι θα πει πλευροκόπηση. Δεν καταδεχόταν τις κυκλωτικές κινήσεις. Συνέχιζε τη φοβερή παράδοση του Βελισσαρίου και του Ιατρίδη. Δεν ήξερε παρά την κατά μέτωπον επίθεσιν, μέσα σ’ όλα, πρώτος αυτός και καλύτερος, καβάλα στ’ άλογο. Και ήταν Εβραίος. Μάλιστα. Είχε γλιτώσει τόσες φορές από τον θάνατο, που πίστευε ότι ποτέ δεν θα τον πάρει εχθρικό βλήμα. Έτσι, στον βομβαρδισμό έμεινε καβάλα. Τον ικετεύαμε να φυλαχθή. Δεν κατεβαίνω, απαντούσε, δεν τους κάνω αυτή την τιμή! Μια βόμβα έπεσε, τέλος, μπροστά του και τον χάσαμε από τα μάτια μας».

Μετά τη «θυσία» του Φριζή, ο Μεταξάς και οι επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων στέλνουν συλλυπητήρια τηλεγραφήματα στα οποία τον υμνούν για το θάρρος και την ανδρεία του. Όμως, παρά τα συγκινητικά λόγια και τα εύγε, η πατρίς, αν και δήλωνε ευγνωμονούσα, δεν τίμησε τον Φριζή επίσημα.

Οργίστηκε ο Παπάγος

Το γεγονός αυτό ενοχλεί ακόμη και τον στρατηγό Παπάγο, ο οποίος το 1954 με επιστολή του προς τον τότε Πρωθυπουργό και τον τότε Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα (φίλο του νεκρού συνταγματάρχη) ζητά την αναγνώρισή του: «Η πατρίς εκτιμώσα πλήρως τας υπηρεσίας του συνταγματάρχου Φριζή, ολοκληρωθείσας διά του ηρωικού θανάτου αυτού, το δε κράτος κατανοών και τη σκοπιμότητα της ενεργείας ταύτης, θέλει να συνδράμη κατά το δυνατόν την εκδηλωθησομένην τοιαύτην πρωτοβουλίαν».

Από τότε πέρασαν σχεδόν πενήντα χρόνια. Ο γιος του Μαρδοχαίου Φριζή Ιάκωβος όλο αυτό το διάστημα έχει στείλει περισσότερες από 2.000 επιστολές, εκατοντάδες έγγραφα που αποδεικνύουν τη δράση του πατέρα του σε όλους τους αρμόδιους φορείς. Όμως ακόμη περιμένει τη στιγμή που θα τον καλέσουν σε μια επίσημη τιμητική εκδήλωση.

Ο ίδιος εκτιμά ότι η «τιμή καθυστερεί» γιατί ο συνταγματάρχης ήταν Εβραίος. Πικραίνεται γιατί το έπος της Πίνδου έχει ταυτιστεί με τον Δαβάκη, αν και αυτός αποχώρησε τις πρώτες ημέρες του πολέμου τραυματίας και σκοτώθηκε τρία χρόνια αργότερα. Αγανακτεί γιατί έπειτα από τόσα χρόνια δεν ενδιαφέρθηκε κανείς για να βρεθεί το σημείο ταφής και να μεταφερθούν τα οστά στην Ελλάδα. Ένα αίτημα το οποίο έχει υποβάλει και πριν από λίγο καιρό στον ακόλουθο Άμυνας της ελληνικής πρεσβείας στα Τίρανα.