Αυτό στάθηκε η αιτία να ξεσπάσει μια τεράστια κρίση μεταξύ των δύο χωρών, οι φοιτητές κράτησαν δεκάδες ομήρους με την περιπέτεια να τελειώνει μετά από 444 ημέρες.

Γράφει η Σοφία Βαλσάμη

Στο νέο τεύχος του ET Μagazine του EleftherosTypos.gr ξετυλίγουμε το κουβάρι της απίστευτης αυτής ιστορίας που συγκλόνισε όλο τον κόσμο και έμεινε στην ιστορία.

Όλα ξεκίνησαν στις 4 Νοεμβρίου του 1979 όταν ομάδα φοιτητών συγκεντρώθηκε έξω από την αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη και απαιτούσε την έκδοση του ανατραπέντος σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί στο Ιράν, ο οποίος είχε αυτοεξοριστεί στις ΗΠΑ. Οι περισσότεροι ήταν οπαδοί του Χομεϊνί, που ήθελαν να δείξουν με έμπρακτο τρόπο το μίσος τους για την Αμερική την ώρα που ο σάχης είχε δείξει τις φιλοδυτικές διαθέσεις του.

Ετσι μπήκαν στην αμερικανική πρεσβεία

Οι φοιτητές ήταν τόσο εξαγριωμένοι που έσπασαν την πόρτα της πρεσβείας. Μάλιστα μια φοιτήτρια είχε κρυμμένο στο τσοντόρ της έναν σιδερολοστό και βοήθησε με αυτόν να σπάσουν την κλειδαριά ασφαλείας της κεντρικής πύλης εισόδου στην πρεσβεία.

Κατέλαβαν διαδοχικά έναν προς έναν τους χώρους της πρεσβείας αλλά και τα διαμερίσματα όπου διέμεναν όσοι είχαν απομείνει από τους 1.000 διαπιστευμένους Αμερικανούς, προσωπικό της πρεσβείας. Συνελήφθησαν 52 άτιμα και μαζί τους περίπου 20 Ιρανοί που ανήκαν στο προσωπικό.

Η ομηρία των Αμερικανών διπλωματών κράτησε 444 ημέρες και προκάλεσε τη διπλωματική κρίση ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν και δεν έχει ξεπεραστεί πλήρως ακόμα.

Οι φοιτητές κατά τη διάρκεια της κατάληψης που έκαναν στην αμερικανική πρεσβεία εντόπισαν απόρρητα έγγραφα τα οποία είχαν παρουσιάσει ως απόπειρα ανατροπή της ιρανικής επανάστασης.

Με την αιτιολογία λοιπόν ότι οι Αμερικάνοι εμπλέκονταν στα εσωτερικά της χώρας αποφάσισαν να συνεχίσουν την κατάληψη. Και όλα αυτά με τις ευλογίες του Αγιατολάχ Χομεϊνί, αλλά και μεγάλης μερίδας του ιρανικού λαού.
Λέγεται μάλιστα πως οι Ιρανοί χάρη στην επιδεξιότητα γυναικών, κυρίως ταπητουργών, μπόρεσαν να συνθέσουν από λεπτές λωρίδες χαρτιού έγγραφα τα οποία οι Αμερικανοί κατέστρεψαν (σε ένα καταστροφέα εγγράφων) μόλις η πρεσβεία καταλήφθηκε.

Ο Μεγάλος Σατανάς

Το 1979, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί υιοθέτησε μια αντιδυτική ισλαμική ιδεολογία στο λαό η οποία αντικατέστησε την φιλοδυτική μοναρχία του σάχη του Ιράν. Μάλιστα οι ΗΠΑ αναφέρθηκαν από τη νέα ιρανική κυβέρνηση ως “ο Μεγάλος Σατανάς” και οι Ιρανοί έβλεπαν τις Ηνωμένες Πολιτείες με καχυποψία εξαιτίας του ρόλου τους στην παραμονή του σάχη στην εξουσία.

Οι Ιρανοί αισθάνονταν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αναμειχθεί πολύ στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας τους  και φοβούνταν ότι η CIA σχεδίαζε να βοηθήσει, ώστε ο σάχη επιστρέψει στην εξουσία.

Τον Οκτώβριο του 1979, ο σάχης είχε εγκαταλείψει το Ιράν και παρέμενε στο Μεξικό. Εκεί, οι γιατροί ανακάλυψαν ότι πάσχει από επιθετικό καρκίνο και του είπαν να μεταβεί σε νοσοκομείο των ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί συζητούσαν αν θα επέτρεπαν στον σάχη να έρθει στις Ηνωμένες Πολιτείες για θεραπεία. Τελικά ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ άναψε με μεγάλο δισταγμό το «πράσινο φως»  με τους Ιρανούς να είναι εξοργισμένοι. Λέγεται μάλιστα ότι η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη προειδοποίησε την Ουάσιγκτον για την επίθεση αν γίνονταν δεκτός ο σάχη στις ΗΠΑ. Είχαν προβλέψει πως οι διαφωνούντες με τη φιλοδυτική πολιτική του θα ξεσπούσαν σε διαδηλώσεις και θα μπορούσαν να καταλάβουν την πρεσβεία.

Οι προβλέψεις τελικά βγήκαν αληθινές και μάλιστα οι όμηροι υπέστησαν και ψυχολογική κακοποίηση από τους Ιρανούς φοιτητές. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι έπεσαν θύματα ακόμα και εικονικών εκτελέσεων αν και οι φοιτητές δεν το παραδέχτηκαν ποτέ.

Η επιχείρηση «Νύχι του Αετού» και το τέλος του Κάρτερ

Η προσπάθεια των ΗΠΑ να λύσουν μέσα από τη διπλωματική οδό την κρίση δεν στέφτηκε με επιτυχία, γι’ αυτό το λόγο επιβλήθηκαν οικονομικές κυρώσεις στο Ιράν, όπως εμπάργκο σε ιρανικά προϊόντα και δέσμευση ιρανικών καταθέσεων σε αμερικανικές τράπεζες, ενώ προειδοποίησαν ακόμα και για στρατιωτική επέμβαση στη χώρα.

Οι Αμερικανοί αποφάσισαν να κάνουν μια μυστική επιχείρηση διάσωσης η οποία είχε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Νύχι του Αετού». Αυτή, όμως, έληξε άδοξα με το θάνατο οκτώ Αμερικανών πεζοναυτών λόγω σύγκρουσης ελικοπτέρου με μεταγωγικό αεροσκάφος, ενώ καταστράφηκε πολεμικό υλικό αξίας περίπου 200.000.000 δολαρίων. Και όλα αυτά χωρίς να γίνει κάποια μάχη μεταξύ Αμερικανών και Ιρανών. Το φιάσκο αυτό ουσιαστικά σήμανε και τη λήξη της προεδρίας του Τζίμι Κάρτερ.

Η υπόθεση έληξε στις 19 Ιανουαρίου 1981 και μετά από 444 ημέρες μέσα από τη διακήρυξη του Αλγερίου με τους ομήρους να αναχωρούν για τη Γερμανία. Προέβλεπε, μάλιστα, πως οι ΗΠΑ δεν θα αναμιγνύονταν στρατιωτικά ή πολιτικά στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν.

Ολοι οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι τότε, εκτός από μια ομάδα έξι Αμερικανών που είχε καταφέρει να ξεφύγει νωρίτερα και συγκεκριμένα στις 28 Ιανουαρίου 1980. Είχαν καταφύγει στην πρεσβευτική οικία του Καναδού πρέσβη.

Περίμεναν την ορκωμοσία Ρέιγκαν

Να σημειωθεί ότι οι όμηροι απελευθερώθηκαν αφού ορκίστηκε πρόεδρος των ΗΠΑ ο Ρόναλντ Ρέιγκαν. Παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν κατέληξαν σε συμφωνία για απελευθέρωση των ομήρων τον Δεκέμβριο, οι Ιρανοί περίμεναν κυριολεκτικά να ορκιστεί ο Ρέιγκαν πριν επιτρέψουν την απογείωση του αεροπλάνου με τους ομήρους. Οι Ιρανοί είχαν μεγάλο μίσος προς το πρόσωπο του Κάρτερ και δεν ήθελαν να χρεωθεί αυτός τη συγκεκριμένη «νίκη».

Ο Τζιμι Κάρτερ, πάντως, συναντήθηκε με τους ομήρους όταν απελευθερώθηκαν, ωστόσο, δεν είχε και ιδιαίτερα θερμή αντιμετώπιση, καθώς τον θεώρησαν υπεύθυνο για όλα όσα πέρασαν. Μάλιστα ο Κάρτερ πήγε να αγκαλιάσει κάποιους και αυτοί αρνήθηκαν.

Η πρεσβεία στην Τεχεράνη είναι πλέον ένα ισλαμικό πολιτιστικό κέντρο και ένα μουσείο, το οποίο σώζεται όπως ήταν στις ημέρες που διήρκησε η ομηρία. Υπάρχουν ακόμη εκεί οι παλιές γραφομηχανές, ο εξοπλισμός επικοινωνίας, ακόμα και οι παλιές φωτογραφίες για βίζα. Κάθε χρόνο στην επέτειο της ομηρίας πραγματοποιούν συγκέντρωση.

Τα συγκεκριμένα γεγονότα οδήγησαν σε μεγάλη κρίση ανάμεσα Η κρίση, ωστόσο, ανάμεσα στις δύο χώρες οδήγησε στη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα σε Τεχεράνη και Ουάσιγκτον, ενώ ακόμα και σήμερα η ένταση είναι έκδηλη μεταξύ των δύο πλευρών.

Η ιστορία με τους ομήρους στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη έδωσε την αφορμή στον Μπεν Αφλεκ να σκηνοθετήσει την ταινία Επιχείρηση Argo, όπου απέσπασε το Οσκαρ καλύτερης ταινίας.