Το Μουσείο της Βίβλου με έδρα την Ουάσιγκτον αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα το κειμήλιο που αποτελεί ένα από τα παλαιότερα χειρόγραφα Ευαγγελίου στον κόσμο. Ο ίδιος ο ιδρυτής και πρόεδρος του Μουσείου της Βίβλου, Στιβ Γκριν, ιδιοκτήτης της αλυσίδας καταστημάτων χειροτεχνίας Hobby Lobby, και η σύζυγός του, Τζάκι, θα δώσουν το «παρών» στην τελετή επαναπατρισμού μαζί με υψηλόβαθμα στελέχη, καθώς το μουσείο προσπαθεί τα αποκαταστήσει την αξιοπιστία του επιστρέφοντας θησαυρούς που αποδεικνύεται πως είχαν κλαπεί από άλλες χώρες πριν πωληθούν σε δημοπρασίες και προστεθούν στην ιδιωτική συλλογή του ζεύγους Γκριν.

Αγοράστηκε σε δημοπρασία

Οπως ανακοίνωσε το μουσείο, αναγνωρίστηκε από τον επιμελητή Μπράιαν Χάιλαντ ότι το συγκεκριμένο χειρόγραφο βρισκόταν μεταξύ των εκατοντάδων ανεκτίμητων αντικειμένων που λεηλατήθηκαν από το μοναστήρι κατά την εισβολή των βουλγαρικών στρατευμάτων τη Μεγάλη Δευτέρα 27 Μαρτίου 1917. Μετά την αναγνώριση του αντικειμένου, το μουσείο ενημέρωσε τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο για την επιθυμία του να επιστρέψει το κειμήλιο, δείχνοντας τον δρόμο στους Βρετανούς που αρνούνται πεισματικά μα επιστρέψουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Με την άδεια του Πατριάρχη το χειρόγραφο παρουσιάστηκε από τον Οκτώβριο του 2021, ενώ ο κ. Βαρθολομαίος δάνεισε τρία ακόμα χειρόγραφα ως μέρος της συνεργασίας με μόνιμη έκθεση του Μουσείου της Βίβλου και ως μια χειρονομία ευγνωμοσύνης για την επιστροφή του κειμηλίου στη Δράμα.

«Το Μουσείο της Βίβλου ελπίζει ότι και άλλες συλλογές στις ΗΠΑ που διαθέτουν επίσης χειρόγραφα από το μοναστήρι θα τα επιστρέψουν οικειοθελώς στο νόμιμο σπίτι τους», αναφέρεται στην ανακοίνωση του μουσείου. Το χειρόγραφο αγοράστηκε σε δημοπρασία του οίκου Christie’s το 2011 και εντάχθηκε στη συλλογή του μουσείου το 2014. Το συγκεκριμένο περγαμηνό χειρόγραφο Ευαγγέλιο του 10ου αιώνα είναι μικρογραφημένο και γραμμένο σε δύο στήλες, με 27 γραμμένες σειρές σε κάθε στήλη, διαστάσεων 18,1 x 14 εκ. Ορισμένες από τις σελίδες του έχουν γίνει πιο σκούρες από τον καπνό των κεριών και άλλες έχουν μουντζουρωθεί με την πάροδο των αιώνων από τους μοναχούς που γύριζαν τα φύλλα. Βρισκόταν σε μια βιβλιοθήκη με πάνω από 400 χειρόγραφα που μεταφέρθηκαν με μουλάρια από τις βουλγαρικές δυνάμεις μετά την εισβολή στη μονή.

Δικαστική διαμάχη με το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον

Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε δικαστική διαμάχη με το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον προσπαθώντας να ανακτήσει τέσσερα χειρόγραφα που πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι έχουν κλαπεί από το ίδιο μοναστήρι. Το διοικητικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου όμως αρνείται να τα παραδώσει υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για την προέλευσή τους. Το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του 10ου αιώνα, πάντως, είναι το δεύτερο κειμήλιο που επιστρέφεται στο μοναστήρι από ίδρυμα του εξωτερικού, καθώς είχε προηγηθεί ένα χειρόγραφο του 9ου αιώνα, ο Κώδικας 1424, τον οποίο και είχε στην κατοχή της η Λουθηρανική Θεολογική Σχολή του Σικάγου και επαναπατρίστηκε το 2016.

Αγώνας ενός αιώνα

Εναν χρόνο μετά τις βιαιοπραγίες εις βάρος των μοναχών και τη λεηλασία των θησαυρών της Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης από τα βουλγαρικά στρατεύματα και αφού η περιοχή είχε πια απελευθερωθεί, το θέμα επιστροφής των κειμηλίων συζητήθηκε στην ελληνική Βουλή και στη συνέχεια η ελληνική κυβέρνηση απαίτησε την εφαρμογή της Συνθήκης του Νεϊγύ, που προέβλεπε την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών τα οποία είχαν κλαπεί στις εχθροπραξίες. Το 1923 ο καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας και διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου της Αθήνας, Γεώργιος Σωτηρίου, ταξίδεψε στη Σόφια και ζήτησε την επιστροφή των κλοπιμαίων που περιλάμβαναν μεταξύ άλλων 907 ιερά λατρευτικά αντικείμενα, 430 χειρόγραφους κώδικες και 467 αρχέτυπα, αλλά κατάφερε να επαναπατρίσει μόνο 7. Σήμερα εκτιμάται ότι τα περισσότερα από τα κειμήλια αυτά βρίσκονται στη Σόφια στο Κέντρο Σλαβοβυζαντινών Σπουδών Ivan Dujev και στο Βουλγαρικό Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, πολλά από τα κλοπιμαία, ωστόσο, πέρασαν τον Ατλαντικό και πουλήθηκαν σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και ιδιωτικές συλλογές των Ηνωμένων Πολιτειών. Για την επιστροφή των κειμηλίων είχε επιδοθεί σε πολυετή αγώνα ο μητροπολίτης Δράμας Παύλος, που εκοιμήθη τον περασμένο Μάιο. Την ευθύνη για την οργάνωση της τελετής παράδοσης του χειρογράφου έχει αναλάβει πλέον ο μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβας, με την ελπίδα ότι σύντομα και τα υπόλοιπα κειμήλια της Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης θα πάρουν τον δρόμο της επιστροφής.

Ειδήσεις σήμερα