Ο Τούρκος πρόεδρος το είπε αυτό λίγες μέρες αφότου ο Δημοκρατικός γερουσιαστής του Νιου Τζέρσεϊ, Ρόμπερτ Μενέντεζ, αντιμετωπίζει σοβαρότατες ομοσπονδιακές κατηγορίες για δωροδοκία (από Αιγύπτιους επιχειρηματίες και άλλα πρόσωπα) και ανακοίνωσε ότι παραιτείται από την προεδρία της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας.

Ακόμη και αν δεν παραιτείτο -κάτι που πολλοί από τους Δημοκρατικούς συναδέλφους του τον κάλεσαν να κάνει-, η αποχώρηση του Μενέντεζ από τη θέση που κατείχε δείχνει να έχει ήδη δρομολογήσει σημαντικές αλλαγές στη σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας. Καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του ως προέδρου της πανίσχυρης Επιτροπής, ο Μενέντεζ ασκούσε δριμεία κριτική στην Τουρκία και ήταν πιο ευνοϊκός απέναντι στις φιλελληνικές και φιλοαρμενικές (λόγω της συζύγου του) σχέσεις.

Τι θα μπορούσε να αλλάξει η αποχώρηση του Μενέντεζ ως προέδρου της Επιτροπής; Η βασική δομή της σχέσης ΗΠΑ-Τουρκίας παραμένει η ίδια. Η Τουρκία είναι, όπως ήταν εδώ και πολύ καιρό, ένας στρατηγικά σημαντικός αλλά πολύ δύσκολος σύμμαχος για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη Δημοκρατία στην Τουρκία, καθώς και για τις στενές σχέσεις της με τη Ρωσία του Πούτιν, τις γνωρίζουν ευρέως οι Αμερικανοί νομοθέτες, αλλά αντισταθμίζονται με τις θετικές συνεισφορές της χώρας στο ΝΑΤΟ (π.χ. στο Κόσοβο), την επισιτιστική και στρατιωτική στήριξη στην Ουκρανία κ.λπ. Επίσης, τυγχάνει θερμής υποστήριξης των υπ. Εξωτερικών και Αμυνας των ΗΠΑ, Αντονι Μπλίνκεν και Λόιντ Οστιν.

Επιστολή

Αυτό το σχετικά «ισορροπημένο πνεύμα» περιλήφθηκε σε μια επιστολή που υπογράφηκε από μια δικομματική ομάδα 27 γερουσιαστών τον περασμένο Φεβρουάριο. Απευθυνόμενη στον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, η επιστολή ανέφερε την αντίθεση των νομοθετών στην πώληση 40 σύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών F-16 για όσο διάστημα η Τουρκία εμποδίζει την ένταξη της Σουηδίας (και εκείνη την εποχή και της Φινλανδίας) στο ΝΑΤΟ. Αν και δεν αναφέρθηκε ξεκάθαρα στην επιστολή, ένα σαφές υπονοούμενο ήταν ότι η άρση αυτού του εμποδίου από την Τουρκία θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να εγκρίνουν την πώληση του αεροσκάφους. Ο Μενέντεζ δεν ήταν μεταξύ των υπογραφόντων της τότε επιστολής.

Από τότε που ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Σουηδίας, θεωρείται ευρέως -αλλά όχι ανοιχτά- ότι η πώληση των F-16 θα ήταν αποφασιστικός παράγοντας στη στάση της Τουρκίας. Η αποχώρηση του Μενέντεζ από την προεδρία μπορεί να σημάνει μια πιθανή αλλαγή, επειδή ως πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας έθετε βέτο στις πωλήσεις όπλων και κατ’ επέκταση στην πώληση των F-16 στην Τουρκία. Διατήρησε αυτήν τη σκληρή θέση ακόμη και μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ του περασμένου Ιουλίου στο Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου ο Ερντογάν είπε ότι στέλνει την επικύρωση του αιτήματος ένταξης της Σουηδίας στο Κοινοβούλιο της χώρας του.

Ερωτηθείς μετά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ για το θέμα, ο Μενέντεζ ανέφερε ως ανησυχία ότι το τουρκικό Κοινοβούλιο δεν είχε ακόμη επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά απαρίθμησε, επίσης, άλλα «παράπονα», συμπεριλαμβανομένων των διαφορών της Τουρκίας με την Ελλάδα και του Κυπριακού, ενώ έχει προκαλέσει τη δυσφορία του Μπάιντεν και του Μπλίνκεν.

«Ανοίγει χώρος για μια νέα ματιά» στην πώληση F-16 στην Αγκυρα

Η αποχώρηση του Μενέντεζ από την προεδρία της Επιτροπής δεν εγγυάται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πουλήσουν τώρα στην Τουρκία τα F-16, αλλά Αμερικανοί διπλωμάτες και στρατιωτικοί τόνισαν στον υπογράφοντα ότι «ανοίγει χώρο για μια νέα ματιά» στην επικείμενη συμφωνία στο τραπέζι. Από τότε που ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Σουηδίας, θεωρείται ευρέως -αλλά όχι ανοιχτά- ότι η πώληση των F-16 θα ήταν αποφασιστικός παράγοντας στον συλλογισμό της Τουρκίας. Για έναν χρόνο, οι διπλωμάτες και στις δύο πλευρές αρνούνταν ότι τα δύο ζητήματα συνδέονταν. Ωστόσο, ο Ερντογάν εγκατέλειψε κάθε πρόσχημα στις 26 Σεπτεμβρίου, δηλώνοντας ότι «αν οι Ηνωμένες Πολιτείες τηρήσουν τις υποσχέσεις τους, το Κοινοβούλιό μας θα κρατήσει και τη δική του υπόσχεση».

Σύνδεση με Σουηδία

Αυτή η προφανής αναγνώριση ότι η πώληση F-16 και η ψηφοφορία για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ στο τουρκικό Κοινοβούλιο συνδέονται είναι ένα θετικό βήμα. Ο κίνδυνος τώρα είναι ότι τα ζητήματα της αλληλουχίας ή άλλα ζητήματα εξελίσσονται σε μια αντιπαράθεση στην οποία η Τουρκία περιμένει κίνηση από το Κογκρέσο, ενώ το Κογκρέσο περιμένει κίνηση από το τουρκικό Κοινοβούλιο. Αν η Τουρκία δεν μπορεί να εξασφαλίσει τα F-16 και αντ’ αυτού κοιτάξει να προμηθευτεί τα αεροσκάφη της από αλλού, τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Τουρκία θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μια ευρύτερη ρήξη στους αμυντικούς δεσμούς που μπορεί να διαρκέσουν μία γενιά ή και περισσότερο.

«Πιστεύω ότι είναι πολύ πιο πιθανό να εγκριθεί τώρα», εξήγησε ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων, Μάικλ Μακόλ (Ρεπουμπλικανός, Τέξας), στις 29 Σεπτεμβρίου, σχετικά με μια πιθανή συμφωνία για τα F-16. Αλλά, πρόσθεσε, «λέμε ότι δεν πρόκειται να το εξετάσουμε αυτό αν τυχόν αδιαφορήσετε για την ένταξη της Σουηδίας στην Ατλαντική Συμμαχία».

Στις 29 Σεπτεμβρίου ο νέος πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, παλαίμαχος γερουσιαστής Μπεν Γκάρντιν (Δημοκρατικός, Μέριλαντ), είπε ότι είναι σε επικοινωνία με την κυβέρνηση Μπάιντεν για τη συμφωνία για τα F-16, «αλλά υπάρχουν και άλλα ζητήματα εκτός από την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ που χρειάζεται να επιλυθούν». Ο Λευκός Οίκος έμεινε ιδιαίτερα σιωπηλός για το θέμα μετά την αποχώρηση του Μενέντεζ. Ούτε ο Μπάιντεν συναντήθηκε με τον Ερντογάν νωρίτερα τον Σεπτέμβριο στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, ακολουθώντας ένα μοτίβο ελαχιστοποίησης της επαφής ηγέτη των ΗΠΑ με τον Τούρκο πρόεδρο (σε σύγκριση με προηγούμενες κυβερνήσεις).

Το τουρκικό Κοινοβούλιο επέστρεψε από τις θερινές διακοπές την περασμένη εβδομάδα και όσο περισσότερο η κατάσταση παραμένει χωρίς πρόοδο τόσο πιο παράλυτο και διαβρωτικό θα μπορούσε να παραμείνει ως θέμα. Η κυβέρνηση Μπάιντεν, μέσω των διπλωματών της και της προσέγγισής της στο Κογκρέσο, εργάζεται επιμελώς για να ξεπεράσει αυτό το δίλημμα (κυρίως μέσω των Μπλίνκεν, Νούλαντ κ.ά.). Πέρα από το μοναδικό ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας, το οποίο αναμένει την τελική επικύρωση από την Τουρκία και την Ουγγαρία για περισσότερο από έναν χρόνο, η συμφωνία για τα F-16 έχει στρατηγική σημασία για τη σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας.

Ειδήσεις σήμερα

«Αγκάθι» για Ε.Ε. η… ψύχρα Μακρόν-Σολτς

Μεσανατολικό: Το αιώνιο «άλυτο» πρόβλημα και το «τρίγωνο» Ισραήλ-Ελλάδας-Τουρκίας

Γουατεμάλα: Οκτώ νεκροί από την επίθεση ενόπλων σε κατάστημα