Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ

«Buy now, pay later» (BNPL) είναι το σλόγκαν αυτών των εταιριών, που δελεάζουν τους στριμωγμένους καταναλωτές με έναν ελκυστικό βερεσέ, ο οποίος όμως απειλεί να τους δέσει στον λαιμό μια νέα θηλιά χρέους, όπως προειδοποιούν ρυθμιστικές Αρχές και κοινωνικές οργανώσεις στο νησί. Ενα από αυτά τα σλόγκαν λέει: «Ανεξάρτητα από την οικονομική σας κατάσταση και την πιστοληπτική σας ικανότητα, εμείς σας προσφέρουμε πίστωση για να κάνετε τα ψώνια σας, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς».

Το «τυράκι» προς τους καταναλωτές είναι ότι μπορούν να αγοράσουν τα τρόφιμα και τα ποτά της εβδομάδας με ένα συμβολικό ποσό ή και χωρίς να πληρώσουν δεκάρα. Ομως, βάσει μιας άτοκης πιστωτικής κάρτας που θα έχουν υπογράψει, υποχρεούνται να τα εξοφλήσουν σε τρεις-τέσσερις δόσεις σε διάστημα 4-6 εβδομάδων ή και περισσότερο. Επειδή όμως τα σούπερ μάρκετ και οι πάροχοι χρηματοοικονομικών υπηρεσιών δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πού μπορεί να οδηγήσει η αθέτηση πληρωμών χιλιάδες νοικοκυριά που βρίσκονται ήδη πανί με πανί.

Η Klarna, ο μεγαλύτερος παίκτης στον κλάδο του μοντέρνου βερεσέ, επικεντρώθηκε αρχικά σε συμφωνίες με καταστήματα ένδυσης και οικιακών ειδών, αλλά σταδιακά επεκτάθηκε σε σούπερ μάρκετ, μανάβικα, φαστφουντάδικα και καταστήματα ποτών.

Σύμφωνα με έρευνα του Observer, η χρηματοοικονομική εταιρία Zilch, με αγοραία αξία 1,5 δισ. στερλίνες (1,8 δισ. ευρώ), έχει αναλάβει την καμπάνια και τη διεκπεραίωση του BNPL για λογαριασμό της αλυσίδας σούπερ μάρκετ Iceland. To πακέτο προσφοράς περιλαμβάνει έτοιμα γεύματα, ζωοτροφές και ανθρακούχα ποτά, με τον πελάτη να πληρώνει στο ταμείο μόνο το 25% της τιμής στο ράφι και τα υπόλοιπα να τα καταβάλλει σε άτοκες δόσεις τον επόμενο ενάμιση μήνα. Τελευταία η προσφορά επεκτάθηκε στα ντελίβερι φαγητών, ακόμη και καφέ. Μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο ο «κλάδος-τέκνο της έκτακτης ανάγκης» έχει αποδειχθεί χρυσωρυχείο. Σύμφωνα με την εταιρία συμβούλων Bain & Compant, o τζίρος της αγοράς BNPL άγγιξε τα 7,5 δισ. ευρώ μέσα σε έναν χρόνο και χρησιμοποιήθηκε από 10 εκατομμύρια καταναλωτές (το ένα έκτο του πληθυσμού της Βρετανίας).

Αμηχανία

Προς το παρόν, η κυβέρνηση στέκεται αμήχανη μπροστά στο φαινόμενο, επειδή η απουσία τόκου στις δόσεις εξαιρεί αυτές τις συναλλαγές από τη νομοθεσία προστασίας του καταναλωτή. Το υπουργείο Εμπορίου επεξεργάζεται κάλυψη του νομοθετικού κενού το αργότερο έως το τέλος του 2022. «Κανείς δεν πρέπει να αγοράζει αναλώσιμα αγαθά, όπως τα τρόφιμα, με πίστωση. Είναι ένας δρόμος που οδηγεί στην υπερχρέωση και τη χρεοκοπία», προειδοποίησε ο Μεχμέτ Σεζγκίν, πρώην μέλος του δ.σ. της Mastercard Europe και ειδικός στις τραπεζικές εργασίες του λιανεμπορίου.

Δεν πρόκειται για αβάσιμους φόβους, καθώς 1 στους 3 χρήστες του δελεαστικού βερεσέ έχει αποτύχει να εξοφλήσει εγκαίρως τις δόσεις. Ερευνα της οργάνωσης ποιότητας ζωής, Citizens Αdvice, ανακάλυψε ότι ήδη μέσα σε έναν χρόνο οι εύπιστοι καταναλωτές έχουν χρεωθεί με ένα «φέσι» 50 εκατ. ευρώ.

Την «απολογία» του ΒΝPL ανέβαλε ο επικεφαλής της Klarna UK, Αλεξ Μάρσα: «Τα δικά μας προϊόντα είναι χαμηλού κόστους, άτοκα και παρέχουν στους καταναλωτές ένα ξεκάθαρο σχήμα πληρωμών. Αντιθέτως, οι πιστωτικές κάρτες των μεγάλων τραπεζών τούς υπερχρεώνουν εδώ και δεκαετίες με υπέρογκα πιστωτικά όρια και τους γδέρνουν με υψηλά επιτόκια και πέναλτι για ληξιπρόθεσμες οφειλές».

ΕΡΧΕΤΑΙ… ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

Εναν εφιάλτη αναμένεται να ζήσουν μέσα στο 2022 τα βρετανικά νοικοκυριά (όπως και τα νοικοκυριά της Ε.Ε.). Από 1 Απριλίου οι λογαριασμοί της ενέργειας αναμένεται να αυξηθούν από 700 έως 2.000 λίρες τον χρόνο (850 – 2.400 ευρώ), οι μισθοί να επιβαρυνθούν με εργοδοτικές εισφορές 1,25% και οι δόσεις των στεγαστικών να πάρουν την ανιούσα από τον Μάρτιο. Ολα αυτά ενώ οι τιμές σε τρόφιμα, ενοίκια, καύσιμα και άλλα είδη ανεβαίνουν με τον ταχύτερο ρυθμό της τελευταίας 30ετίας.

Μέσα σε έναν χρόνο ο αριθμός των Βρετανών που ζουν από το Κοινωνικό Επίδομα Αλληλεγγύης (Universal Credit) εκτοξεύθηκε από 1.000.000 σε 2.300.000 (!), ενώ η γνωστή εργατική συνομοσπονδία TUC ανακοίνωσε ότι το 34% των νοικοκυριών αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις βασικές του ανάγκες ή τα βγάζει πέρα οριακά. Γι’ αυτό τα συνδικάτα ζητούν από την κυβέρνηση να αυξήσει το Universal Credit στο 80% του κατώτατου μισθού, απαιτώντας παράλληλα γενναίες αυξήσεις στις συλλογικές διαπραγματεύσεις με τις εργοδοτικές οργανώσεις.