Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Για οποιαδήποτε άλλη χώρα του ΝΑΤΟ -όπως έχει συμβεί πολλές φορές- θα ασκούνταν δριμεία κριτική, αλλά απέναντι στην Αγκυρα πολλοί είναι έτοιμοι αλλά ελάχιστοι προχωρούν σε ουσιαστικοποίηση των επικριτικών απόψεων.

Ιστορικό

Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου είχε ασκηθεί κριτική για τη συμπεριφορά Δανών και Νορβηγών στο να μην έχουν ενεργό συμμετοχή στον ενιαίο πυρηνικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ. Η Γερμανία και συγκεκριμένα ορισμένες κεντροαριστερές κυβερνήσεις (όπως και στην Ολλανδία) είχαν επικριθεί για τη στάση τους απέναντι στην ανάπτυξη των πυρηνικών Ευρωπυραύλων στη δεκαετία του ’80. Η Ελλάδα στην πρώτη τετραετία του Ανδρέα Παπανδρέου είχε επικριθεί γιατί συμμετείχε σε διάφορες αντιπυρηνικές πρωτοβουλίες για αποπυρηνικοποιημένη Βαλκανική και τον παγκόσμιο αφοπλισμό -που ήσαν στον αντίποδα της στρατηγικής των «ευέλικτων και κλιμακωτών αντιποίνων» του ΝΑΤΟ-, ως και για τη μη συμμετοχή της σε κρίσιμες συμμαχικές ασκήσεις στο Αιγαίο, που λόγω των θεμάτων με τους Τούρκους δεν συμμετείχαμε, και τότε στο αρχηγείο της Συμμαχίας έκαναν λόγο για semi-alignment/ημισυμμαχικότητα και για πολλά άλλα επιμέρους θέματα. Ολα τα κράτη στο πλαίσιο της Ατλαντικής Συμμαχίας δέχονταν έντονη κριτική και ειδικά στη διάθεση πόρων στις αποστολές του ΝΑΤΟ. Τα ίδια έχουν συμβεί αναφορικά με τα οικονομικά/προϋπολογισμοί στη Συμμαχία στη μεταψυχροπολεμική ως και στη μετά 9/11 χρονική περίοδο των ασύμμετρων και υβριδικών απειλών, όπου η Συμμαχία κινείται σε πολύ διευρυμένους γεωγραφικά και παγκοσμιοποιημένους ρυθμούς.

Σημεία-κλειδιά

Αναφορικά με τα θέματα της Τουρκίας στους ενδοατλαντικούς χώρους, θα ήθελα να επισημάνω τα κάτωθι:

1 Μέσα από τις δομές του ΝΑΤΟ δεν μπορούν να σε εκδιώξουν. Δεν έγινε ποτέ, ούτε πρόκειται να συμβεί. Η Συμμαχία στηρίζεται στη Συνθήκη του Βορείου Ατλαντικού του Απριλίου του 1949 στην αμερικανική πρωτεύουσα και στα επιμέρους άρθρα της. Αυτό που μπορεί να γίνει είναι να ζητήσει και να προχωρήσει κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ σε συνολική ή μερική αποχώρηση. Ολική αποχώρηση δεν είχαμε ποτέ. Μερική αποχώρηση είχαμε στα 71 χρόνια του ΝΑΤΟ δύο φορές από το στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας και την Επιτροπή Αμυντικού Σχεδιασμού. Η πρώτη ήταν της Γαλλίας, επί προεδρίας Ντε Γκωλ, όταν για αποκλειστικά και πρωτίστως εγωιστικούς λόγους το 1966 η Γαλλία αποχώρησε από το στρατιωτικό σκέλος, και το νατοϊκό στρατηγείο μεταφέρθηκε από το Φονταινεμπλώ στη Μονς της γαλλόφωνης περιοχής του Βελγίου (Βαλονία).Το 2009 άρον άρον το Παρίσι επί προεδρίας Σαρκοζί ζήτησε την πλήρη επιστροφή στο ΝΑΤΟ. Με τη συμφωνία Κελν – Στρασβούργου επισημοποιήθηκε η εκ νέου «σύμπηξη» (πλην πυρηνικών) της Γαλλίας στην Ατλαντική Συμμαχία.

Η δεύτερη περίπτωση ήταν της Ελλάδος αμέσως μετά τον δεύτερο τουρκικό «Αττίλα» στην Κύπρο, τον Αύγουστο του 1974. Ηταν μόνο αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος και η για έξι χρόνια απουσία μας στοίχισε πάρα πολύ και έκτοτε οι Τούρκοι συνεχώς ενεργούν παραβατικά στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο της πατρίδας μας. Επιστρέψαμε κάτω από βεβιασμένες συνθήκες χωρίς να έχουν ικανοποιηθεί οι λόγοι για τους οποίους αποχωρήσαμε, επί υπουργίας του αείμνηστου υπουργού Αμυνας Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, ενώ ενσωματωθήκαμε με τις στρατιωτικο-τεχνικές συμφωνίες Ντάβου – Χέιγκ και Γκράτσιου – Ρότζερς.

2 Η Τουρκία, επειδή γνωρίζει αρκετά καλά τι συνέβη σε Γαλλία και Ελλάδα για να επιστρέψουν στους κόλπους του ΝΑΤΟ, δύσκολα θα προχωρούσε σε αίτημα αποχώρησης. Γνωρίζει ότι μια τέτοια ενέργεια θα την αφήσει ακάλυπτη, και δεν υπάρχουν διεθνείς συμμαχίες συλλογικής άμυνας που να προσφέρουν εγγυήσεις ασφάλειας απέναντι σε επιθετικούς εχθρούς. Οι διάφορες μετα-σοβιετικές συμφωνίες της Σαγκάης, ως και η Συλλογική Συνθήκη Ασφάλειας (Ρωσία-Αρμενία-Λευκορωσία-Καζακστάν-Κιργιζία και Τατζικιστάν) δεν είναι σοβαρές και απλώς αποτελούν ρωσοποιημένα μοντέλα και διατήρηση των ρωσικών βάσεων σε Κιργιζία, Αρμενία, Λευκορωσία και Τατζικιστάν. Για την Τουρκία δεν είναι λογική εναλλακτική επιλογή, ενώ μια τέτοια ενέργεια θα προκαλέσει πρωτοφανείς τεκτονικούς σεισμούς σε γεωπολιτική και γεωοικονομική βάση.

3 Τα όσα αναφέρονται για μια ισλαμική συμμαχία της Τουρκίας με το Πακιστάν, το Κατάρ, τη Μαλαισία και ορισμένες άλλες ισλαμικές χώρες στερούνται σοβαρότητας. Επίσης, το να προχωρήσει η Αγκυρα στα βήματα της Αμερικανο-Ιαπωνικής Συνθήκης του 1951, δηλαδή σε διμερείς εγγυήσεις, δεν φαίνεται να μπορεί να λάβει χώρα, γιατί είναι πολύ δύσκολο οι ΗΠΑ σήμερα να παρέχουν πυρηνικές και άλλες εγγυήσεις σε διμερή βάση. Αλλο Ιαπωνία ή Αυστραλία ή Νέα Ζηλανδία ή Ισραήλ ή Νότια Κορέα, και άλλο μια εύθραυστη και προβληματική ισλαμική Τουρκία. Επίσης, οι Αμερικανοί δεν επιθυμούν στις στρατηγικές τους διοικήσεις (EUCOM-AFRICOM-CENTCOM) να έχουν τουρκικούς ή άλλους «συνδέσμους». Αλλο Καναδάς και Βρετανία κι άλλο Τουρκία. Οι στενές σχέσεις της Αγκυρας με τη σιιτική Τεχεράνη ή και με το σουνιτικό Ισλαμαμπάντ προβληματίζουν. Ενώ είναι πρακτικά αδύνατον το Πακιστάν «να καλύψει με εκτεταμένη πυρηνική αποτρεπτική ισχύ την Τουρκία». Το Πακιστάν πυρηνικοποιήθηκε για να αντιμετωπίσει την Ινδία και όχι να καλύψει την Τουρκία.

4 Το ΝΑΤΟ και οι Αμερικανοί ειδικά δεν επιθυμούν με τίποτα να δουν μια Τουρκία να ακολουθεί το εξτρεμιστικό και ριζοσπαστικό παράδειγμα του Ιράν το 1979. Γι’ αυτό και προβαίνουν σε συνεχείς παραχωρήσεις απέναντι στην τουρκική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Παράλληλα, επιδιώκουν σε όλες τις διεθνείς, διασυμμαχικές ειρηνευτικές, ανθρωπιστικές και άλλες αποστολές να είναι συμμετέχουσα η Τουρκία και να έχει υπολογίσιμη παρουσία (Αφγανιστάν, Κόσοβο κ.ά.).

5 Τυχόν αποχώρηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ θα έχει μεγάλο κόστος και δύσκολα θα μπορέσει να ανταποκριθεί η εύθραυστη και αναιμική τουρκική οικονομία, ενώ θα αποτελέσει σοκ για τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Η Τουρκία μπορεί να έχει μια ιδιαίτερα εξελισσόμενη, δυναμική ως και πολυσχιδή πολεμική βιομηχανία και να είναι από τους λίγους στρατούς του ΝΑΤΟ με πολεμική εμπειρία απέναντι σε ημισυμβατικούς και ασύμμετρους εχθρούς (που είναι πολύ ουσιαστική και θετική), αλλά «η στέγη και η ομπρέλα του ΝΑΤΟ την καλύπτουν από πολλά…». Ισχύει πάντοτε η ποιμενική παροιμία «όταν το πρόβατο φύγει από το μαντρί το τρώει ο λύκος».

6 Τυχόν αποχώρηση της Αγκυρας από το ΝΑΤΟ την αφήνει εκτεθειμένη στη Μαύρη Θάλασσα απέναντι στην προβληματική, ασταθή και επεκτατική Ρωσία του Πούτιν. Στη Μαύρη Θάλασσα η Τουρκία έχει συμμάχους μέσα στο ΝΑΤΟ και ανάλογα ελίσσεται. Εξω από το ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίσει περίεργες αντιδράσεις.

7 Η περίπτωση τυχόν αποχώρησης της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ δεν είναι κάποια εύκολη υπόθεση. Οι Τούρκοι έχουν επί δεκαετίες στείλει και τοποθετήσει εκατοντάδες στελέχη των ενόπλων δυνάμεών τους ως και διπλωμάτες σε πάρα πολλές και καίριες νατοϊκές θέσεις σε Βρυξέλλες, Μονς, Νάπολη, Ραμστάιν, Νόρθγουντ, Σμύρνη, Λιλ, Μπρούσουμ, Στάβανγκερ, Πότζιο Ρενάτικο, Βαλένθια, Στρασβούργο, Μιλάνο, Μίνστερ, Λουξεμβούργο, Νόρφολκ, Κωνσταντινούπολη, Κόσοβο, Αφγανιστάν, Αλβανία, Σαράγεβο, Κίελο, Μόναχο, Γκάρμις, Ιπσουιτς, καθώς και σε «Κέντρα Αριστείας» σε 19 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ. Μία τυχόν αποχώρηση θα προκαλέσει δραματικές αλλαγές μέσα στον κορμό των ενόπλων δυνάμεών της. Αυτά τα έχουν σκεφθεί οι ατλαντιστές μέσα στην Τουρκία, κι αν ήθελε ο Ερντογάν θα έκανε ήδη βήμα της αποχώρησης.

8 Η περίπτωση της Τουρκίας μέσα στο ΝΑΤΟ τού σήμερα είναι πραγματικά δύσκολη. Αλλά γνωρίζουν οι Τούρκοι ότι τα όποια «εναλλακτικά» δεν προσφέρουν ισχυρή και υγιή βάση στη θέση τους… Γι’ αυτό και δεν πρόκειται να αποχωρήσουν ενώ διατηρούν κανονικά δυνάμεις και συμβούλους σε Αφγανιστάν, Κόσοβο κ.ά. Αυτό που θα συνεχίσουν να κάνουν είναι «να εκβιάζουν, να παζαρεύουν και να εμφανίζονται ότι έχουν κάποιο ξεχωριστό ρόλο». Μόνο που δεν μπορούν να πάνε μακριά μόνοι τους. Γιατί ούτε το Ιράν των Αγιατολάχ ούτε η Ρωσία του εκκεντρικού Πούτιν είναι αξιόπιστοι εταίροι…

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, ανά πάσα στιγμή στο EleftherosTypos.gr