ΟΙ κύριες αιτίες, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Από τη μια η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στον δυτικό κόσμο τις τελευταίες πέντε-έξι δεκαετίες και από την άλλη οι απανωτές οικονομικές κρίσεις των τελευταίων δέκα ετών έχουν ανατρέψει πλήρως τη σχέση γεννήσεων/θανάτων.

ΝΑ το πούμε λίγο πιο απλά. Η φιλοσοφία «εφτά νομά σ’ ένα δωμά» μπήκε οριστικά στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Οι οικογένειες από τη δεκαετία του ’60 και μετά, όπως ήταν απόλυτα λογικό, εκτός από το «ζην» άρχισαν να ενδιαφέρονται και για το «ευ ζην». Ο τρόπος ζωής, η καθημερινότητα, χρόνο με το χρόνο, δεκαετία με τη δεκαετία άλλαξαν. Σε όλη τη Δύση. Και πάντοτε το μέλλον φαινόταν πιο λαμπρό από το παρελθόν. Από το 2008 και μετά τα πράγματα ήρθαν τούμπα. Σε όλο τον δυτικό κόσμο και πολύ περισσότερο στην Ελλάδα.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ πραγματικές λύσεις για το δημογραφικό; Προφανώς, και δεν υπάρχουν μαγικά. Το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό. Χρειάζονται χρήματα. Το κράτος πρέπει να σταθεί στο πλάι γονιών και παιδιών. Δεν αρκούν, όμως, μόνο αυτά. Γιατί πλέον έχει αλλάξει η κουλτούρα, η νοοτροπία, η εποχή.

ΑΣ δούμε τι έχει κάνει και τι μπορεί να κάνει το κράτος. Κατ’ αρχάς, πρέπει να κρατάει τους νέους στην Ελλάδα. Στα χρόνια της κρίσης έφυγαν τουλάχιστον 300.000 στο εξωτερικό. Και το πιθανότερο είναι πως θα γυρίσουν ελάχιστοι. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες εντάσσονται μετανάστες στις κοινωνίες, ενώ εμείς ακόμα φεύγουμε μετανάστες στο εξωτερικό.

ΠΡΕΠΕΙ να δίνεται ισχυρή στήριξη στις οικογένειες. Ηδη έχουν ληφθεί κάποια μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως τα 2.000 ευρώ σε κάθε νεογέννητο, ο χαμηλός ΦΠΑ σε βρεφικά είδη, η διετής προσχολική εκπαίδευση, οι νταντάδες της γειτονιάς, οι γονικές άδειες. Προχθές, προστέθηκε και το νέο ολοήμερο δημοτικό έως τις 5:30 το απόγευμα.

ΑΡΚΟΥΝ τα παραπάνω μέτρα για να λύσουν το δημογραφικό; Και, βέβαια, όχι. Απαιτούνται υψηλότεροι μισθοί και λιγότερα έξοδα. Με αποδοχές των 600 και 800 ευρώ το μήνα ένα νέο ζευγάρι δεν μπορεί καν να νοικιάσει ένα σπίτι, όχι να σκεφτεί να κάνει και παιδιά. Το έξτρα ένα χιλιάρικο στο αφορολόγητο για κάθε παιδί φαντάζει αστείο μπροστά στα έξοδα μιας οικογένειας. Μια ουσιαστική μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση θα ήταν ένα σύστημα που θα καταργούσε τα φροντιστήρια, τα οποία χρυσοπληρώνουν οι γονείς εις όνομα της «δωρεάν Παιδείας». Χρειάζονται πολλά πράγματα, τα οποία είναι από δύσκολο έως απίθανο να υλοποιηθούν. Και, αν ακόμα γίνουν, μην περιμένει κανείς ότι θα αυξηθεί ο πληθυσμός της Ελλάδας. Απλά μπορεί να καταφέρουμε να μειώσουμε τον αρνητικό ρυθμό μεταβολής.