Στο εκατοστό έτος που διανύουμε από το τραγικό γεγονός της Μικρασιατικής Καταστροφής εκδόθηκαν και εκδίδονται βιβλία με μαρτυρίες στρατιωτικών και πολιτών που την έζησαν ή τη μελέτησαν. Ενα από αυτά τα βιβλία είναι το ημερολόγιο από τη Μικρασιατική Εκστρατεία του λοχία της 5ης Μεραρχίας Παναγιώτη Νικ. Σοϊλεντάκη (1899-1982). Η πρωτοτυπία του έγκειται στη γλαφυρή περιγραφή των γεγονότων από τον συγγραφέα και στο ότι συνοδεύεται από πενήντα οκτώ αποκλειστικές φωτογραφίες, τις οποίες τράβηξε ο φίλος του, εθελοντής οπλίτης φωτογράφος, Ευάγγελος Αχειλάς, και τους τις εμπιστεύθηκε.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αρμός με τίτλο «Από τα Χανιά στο Καλέ-Γκρότο» σε επιμέλεια του Νικολάου Π. Σοϊλεντάκη, προέδρου εφετών διοικητικών δικαστηρίων επί τιμή και γιου του πολεμιστή. Σημειώνεται ότι τα Χανιά είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του και το Καλέ-Γκρότο είναι περιοχή με υψώματα νοτίως του Σαγγάριου, όπου στα μέσα Αυγούστου του 1921 δόθηκαν από το στρατό μας αιματηρότατες μάχες, που ήταν νικηφόρες, αλλά δεν αξιοποιήθηκε αυτή η μεγάλη στρατιωτική επιτυχία.

Στο ημερολόγιό του ο Παν. Σοϊλεντάκης περιγράφει τη σκληρή ζωή των στρατιωτών, τις δυσχέρειες που αντιμετώπιζαν κατά τις επιχειρήσεις, τις νίκες που πέτυχαν έως το Καλέ-Γκρότο, 40 χιλιόμετρα από την Αγκυρα. Μετά διηγείται την κατάρρευση του μετώπου και τη μέσα από περιπέτειες επιστροφή του στην Ελλάδα. Διδακτική είναι η περιγραφή του για τη φρίκη του πολέμου. Γράφει, λ.χ., πως στα υψώματα του Καλέ-Γκρότο άκουσε πως βρέθηκαν νεκροί δύο στρατιώτες, ένας Ελληνας και ένας Τούρκος, με τις ξιφολόγχες μπηγμένες αμοιβαίως στο στήθος τους.

Πέραν αυτών, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ανθρώπινες στιγμές που έζησε ο λοχίας Σοϊλεντάκης. Αναφέρω δύο από αυτές. Κατά την προέλαση της μεραρχίας του προς Γόρδιο, σε ένα χωριό συνάντησε μια γριά Τουρκάλα, που δεν είχε προλάβει να φύγει με τη νεαρή κόρη της. Κρατούσε την πόρτα του σπιτιού της κλειστή και έκλαιγε. Τη ρώτησε ποια η αιτία και εκείνη τον ικέτευσε να τη βοηθήσει. Ανοιξε την πόρτα και είδε δύο άγνωστούς του Ελληνες στρατιώτες να επιχειρούν να βιάσουν την κόρη της. Επενέβη βρίζοντάς τους και απάλλαξε την κόρη από την κακοποίηση.

Και σημειώνει: «Πάντοτε θυμόμουν την ευχή του πατέρα μου όταν έφυγα για στρατιώτης και τη συμβουλή του να είμαι ηθικά καθαρός πριν από τη μάχη». Η άλλη είναι όταν στον Σαγγάριο ο γνωστός μουσικός Ελευθέριος Μαυρομμάτης δεν μπορούσε να ακολουθήσει τη μετακίνηση του στρατού μας και κινδύνευε να αιχμαλωτισθεί και να σφαγιασθεί από τους Τούρκους. Αποφάσισε να τον διασώσει. Ετρεξε με το άλογό του και τον βρήκε σε κακή κατάσταση. Του είπε να κάνει μια προσπάθεια να ανέβει στο άλογο και να φύγουν. Οταν του απάντησε ότι του ήταν αδύνατο, τον ανέβασε με τη βία και τον έσωσε.