Γράφει ο Κωνσταντίνος Εμ. Χαλιορής*

Το μόνιμο άγχος στην εργασία (όταν υπάρχει) και στην κοινωνική ζωή, έχει μεταλλάξει την συμπεριφορά μας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι κανείς δεν χαίρετε από αυτή τη χρηματοπιστωτική κρίση. Ειδικότερα οι πολίτες μίας χώρας σαν την Ελλάδα που η οικονομία της στηριζόταν σε ξύλινα ποδάρια, όταν ξέσπασε η κρίση.

Από την άλλη βέβαια στην περίπτωση κάθε οικονομικής κρίσης, παραδόξως μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δειλά αισιοδοξούμε. Και αυτό στοιχειοθετείτε από το γεγονός ότι ιστορικά ο κύκλος μίας χρηματοπιστωτικής κρίσης κάποια στιγμή κλείνει. Όλες οι οικονομικές θεωρίες συμφωνούν σε αυτό. Είτε μέσω της αυτοδιόρθωσης των αγορών είτε μέσω κρατικών δράσεων, σημασία έχει ότι ο κύκλος θα κλείσει. Τι θα αφήσει πίσω της αυτή η οικονομική κρίση δεν το ξέρει κανείς και όλους μας τρομάζει. Σίγουρα όμως το να γνωρίζεις εξαρχής ότι κάτι κακό έχει αρχή και τέλος, όσο σκληρό και να ακούγεται, σου αφυπνίζει ένστικτα επιβίωσης και σε γεμίζει ελπίδα.

Κατά την άποψη πολλών βέβαια, η κρίση αξιών προηγείται της οικονομικής κρίσης. Στην περίπτωση της κρίσης αξιών δυστυχώς τα πράγματα δεν δείχνουν να εξελίσσονται το ίδιο. Δεν μπορεί κανείς να ασπαστεί την θεωρία του κύκλου, δεδομένου ότι δεν μπορείς να ορίσεις ξεκάθαρα την αρχή και δεν σου δίνεται η δυνατότητα να ορίσεις το τέλος.

Δεν μπορείς παρά να συμφωνήσεις με την άποψη αυτή, αναγνωρίζοντας την επιφανειακή προσέγγιση ζητημάτων που αφορούν την ζωή του πολίτη, από τον ίδιο τον πολίτη. Δεν εμφανίστηκε η πελατειακή σχέση κράτους-πολίτη το 2009. Ούτε η διαφθορά σαν πρακτική στην καθημερινότητα του πολίτη υπερίσχυσε της εντιμότητας σήμερα. Από την μεριά τους οι κυβερνώντες αυτού του δύσμοιρου τόπου, εκλέγονται με ψεύτικες υποσχέσεις, λαϊκίζοντας χωρίς όριο και αμφισβητώντας κάθε μορφή άλλης εξουσίας, πλην της δικής τους. Υιοθέτησαν και οι ίδιοι πρακτικές ανήθικες, υπηρετώντας προσωπικές φιλοδοξίες και μικροκομματικές  σκοπιμότητες.

Δεν νιώθω ικανός να προσδιορίσω τι προηγήθηκε. Εάν δηλαδή οι μέθοδοι άσκησης της πολιτικής εξουσίας τα τελευταία 30 χρόνια επηρέασαν τους πολίτες ή το σύστημα αξιών μεγάλης μερίδας πολιτών οδήγησε την πολιτική να λειτουργεί με μεθόδους υπανάπτυκτης χώρας. Νιώθω όμως ικανός να συμβουλέψω τον αναγνώστη (μη εξαιρουμένου του εαυτού μου) ότι η πνευματική μας καλλιέργεια προκρίνεται σαν η μοναδική λύση στην κρίση αξιών και αποτελεί αυστηρά προσωπικό ζήτημα. Μόνοι μας πρέπει να κερδίσουμε την μάχη αυτή, υιοθετώντας την αντίληψη ότι ο μορφωμένος άνθρωπος επενδύει συστηματικά στην πνευματική, βουλητική και συναισθηματική του καλλιέργεια.

Η αλλαγή της στάσης των πολιτών απέναντι στην αδιαμφισβήτητα κακή άσκηση την πολιτικής εξουσίας, μπορεί να αλλάξει την μοίρα του τόπου αυτού. Η πρόταση για αλλαγή στάσης των πολιτών δεν εμπεριέχει φωνές, ύβρεις και συντεχνιακές επαναστάσεις. Επενδύει στην ωρίμανση της πολιτικής σκέψης του πολίτη και στην αναβάθμιση της πνευματικής του καλλιέργειας, η οποία  θα αναγκάσει το πολιτικό προσωπικό να αλλάξει τόσο σε πρόσωπα όσο και σε φιλοσοφία. Η μάχη αυτή δεν κερδίζεται εύκολα. Χαράσσει όμως ένα δρόμο που θα οδηγήσει σε μία καλύτερη κοινωνία.

*Ο Κωνσταντίνος Χαλιορής είναι οικονομολόγος και επιχειρηματίας