Γράφει ο Θοδωρής Ρούλιας

Ενδεικτικό του συγκεχυμένου κλίματος είναι το γεγονός ότι ο Πολ Μακκάρτνεϊ δημοσίευσε σχετική επιστολή καλώντας του ευρωβουλευτές να στηρίξουν τη συγκεκριμένη οδηγία, ενώ ο Τιμ Μπέρνες Λι, ο ίδιος δημιουργός του παγκόσμιου ιστού, μαζί με άλλες 70 επιφανείς προσωπικότητες προειδοποίησε ότι θα διακινδυνεύσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Τι σημαίνει όμως to Copyright Directive για το μέσο χρήστη και πότε θα εφαρμοστεί πραγματικά;
Τους λόγους που το επίμαχο Άρθρο 13 της ευρωπαϊκής οδηγίας αποτέλεσε παράγοντα τόσο μεγάλης πόλωσης, καθώς και την οπτική των διαμετρικά αντίθετων απόψεων θα εξετάσουμε στο νέο τεύχος του ET Magazine στο EleftherosTypos.gr….

Η αλήθεια είναι ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι ένα ζήτημα πολυσύνθετο και εάν η αλλαγές στη σχετική νομοθεσία δεν είναι εντελώς σαφείς τότε δύνανται να προκαλέσουν πληθώρα προβλημάτων με καταστροφικές συνέπειες. Κάτι τέτοιο ισχύει και στην περίπτωση της νέας οδηγίας για τα πνευματικά δικαιώματα.

Ποιος ο σκοπός της οδηγίας;

Η «οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά» υπερψηφίστηκε από την ευρωβουλή στις 26 Μαρτίου με 348 βουλευτές να ψηφίζουν θετικά και 274 να την απορρίπτουν. Σκοπός της είναι να «προστατέψει την δημιουργικότητα στην ψηφιακή εποχή», όπως ισχυρίζεται η ίδια η Κομισιόν, αφού δημοσιογράφοι, εκδότες και λοιποί δημιουργοί θα μπορούν να προστατέψουν την εργασία τους μέσω των αναγκαίων συμβάσεων παραχώρησης για την αναπαραγωγή της από τις μεγάλες εταιρείες, αυξάνοντας έτσι και τις απολαβές τους.

Μολονότι η αυτή η νομοθεσία φαίνεται αρκετά ευεργετική για τους μικρότερους παράγοντες του διαδικτύου, ειδικά σε μια εποχή που οι κολοσσοί της επικοινωνίας και της ενημέρωσης έχουν μεγαλύτερη δύναμη από ποτέ, στην πραγματικότητα περιλαμβάνει δύο άρθρα που μπορεί να αποδειχτούν αρκετά προβληματικά επισύροντας αποτελέσματα αντίθετα των επιθυμητών, το Άρθρο 11 και το Άρθρο 13.

Τι προβλέπουν τα δύο άρθρα;

Το Άρθρο 11 αφορά στην φορολόγηση των υπερσυνδέσμων, το οποίο επί της ουσίας δεν σχετίζεται με τους υπερσυνδέσμους καθεαυτούς. Αντίθετα στοχεύει στους διαδικτυακούς κολοσσούς της ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία χρησιμοποιούν αποσπάσματα από το περιεχόμενο των ειδησιογραφικών ιστοσελίδων στις οποίες παραπέμπουν το χρήστη. Με τη νέα νομοθεσία η χρήση αυτών των αποσπασμάτων από τις μεγάλες πλατφόρμες θα χρεώνεται, καθώς υπηρεσίες σαν το Facebook και το Google News βγάζουν πολλά χρήματα από αυτά εκμεταλλευόμενες την εργασία των δημιουργών.

Το Άρθρο 13, το οποίο είναι αυτό που πυροδότησε και τις περισσότερες αντιδράσεις, επιβαρύνει τις πλατφόρμες με ενισχυμένες ευθύνες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το δημοσιευόμενο σε αυτές περιεχόμενο δεν παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα. Έτσι ιστοσελίδες στις οποίες αναρτάται οπτικοακουστικού υλικό παραδείγματος χάριν, όπως το YouTube, θα πρέπει να προβαίνουν σε συμβάσεις παραχώρησης άδειας χρήσης με τους δικαιούχους προκειμένου να το αναπαραγάγουν. Καθίστανται έτσι υπεύθυνες για τις παραβιάσεις του υλικού που φιλοξενούν.

Επίσης δεσμεύονται να ελέγχουν το αναρτώμενο υλικό για ενδεχόμενα φαινόμενα λογοκλοπής, σε βαθμό ανάλογο με τις ελεγκτικές δυνατότητες των διαθέσιμων τεχνολογιών. Σε περίπτωση που παρατηρήσουν κάτι τέτοιο, η νέα νομοθεσία ορίζει ότι πρέπει να αναστείλουν άμεσα την «διαθεσιμότητά» του.

Σε τι προβλήματα μπορεί να οδηγήσουν;

Η οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα έχει καταφέρει να πετύχει κάτι αρκετά παράδοξο. Έχει φέρει τους ακτιβιστές για την ελευθερία του διαδικτύου στο ίδιο στρατόπεδο με εταιρείες, όπως η Google. Πώς έγινε όμως αυτό;

Άρθρο 13

Αφενός, παρότι σκοπός της είναι η αναδιανομή των κερδών από τις πλατφόρμες του λεγόμενου «content-sharing» εις όφελος των καλλιτεχνών που παράγουν την προβαλλόμενη μουσική και βίντεο, είναι πιθανό να προκαλέσει εντελώς το αντίθετο εδραιώνοντας την κυριαρχία του YouTube, ανοίγοντας το δρόμο για παγίωση ενός μονοπωλιακού καθεστώτος.

Και αυτό, διότι μόνον οι μεγάλες εταιρείες θα είναι σε θέση να επενδύσουν σε τεχνολογίες, οι οποίες ελέγχουν το αναρτώμενο υλικό για πιθανά στοιχεία λογοκλοπής έτσι ώστε να τηρήσουν τη νέα νομοθεσία. Έτσι οι μικρότερες πλατφόρμες ανήμπορες να υποστηρίξουν τις νέες τους υποχρεώσεις θα καταρρεύσουν, αφού είναι αδύνατο να ελέγχουν την κάθε ανάρτηση ξεχωριστά για την συμβατότητα με τους νέους κανονισμούς, εάν δεν διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα.

Μάλιστα προκειμένου να αγοράσουν και να αναπτύξουν τις τεχνολογίες ελέγχου των αναρτήσεων, πολλές πλατφόρμες, οι οποίες προσέφεραν τις υπηρεσίες τους δωρεάν ίσως υιοθετήσουν υποχρεωτικές συνδρομές ή άλλες πρακτικές, ώστε να αντλήσουν τα αναγκαία κεφάλαια από τους χρήστες.

Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαψεύδει ότι η χρήση φίλτρων στις αναρτήσεις είναι υποχρεωτική, η αναγκαιότητα εφαρμογής τους κρίνεται σχεδόν επιτακτική, ειδάλλως ο κίνδυνος παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων λανθάνει σε κάθε δημοσίευση. Την κατάσταση περιπλέκει ακόμα περισσότερη η ασαφής διατύπωση ορισμένων διατάξεων, με την έκφραση «καλή πίστει» να αφήνει αρκετά ερωτηματικά:

«Τα κράτη μέλη προβλέπουν ότι, στις περιπτώσεις που οι δικαιούχοι δεν επιθυμούν να συνάψουν συμφωνίες παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης, οι πάροχοι υπηρεσιών ανταλλαγής επιγραμμικού περιεχομένου και οι δικαιούχοι συνεργάζονται καλή τη πίστει, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι δεν θα είναι διαθέσιμα στις υπηρεσίες τους μη εγκεκριμένα προστατευόμενα έργα ή άλλο υλικό».

Επίσης προβληματικό είναι το γεγονός ότι αυτά τα φίλτρα δεν είναι αλάνθαστα και έτσι αρκετές φορές θα ανιχνεύουν λογοκλοπή σε περιεχόμενα που στην πραγματικότητα δεν παραβιάζουν κανένα πνευματικό δικαίωμα. Για αυτούς τους λόγους οι πολέμιοι τους Άρθρου 13 μιλούν για λογοκρισία και τερματισμό της ελευθερίας στο διαδίκτυο.

Άρθρο 11

Το Άρθρο 11 προβλέπει ότι εταιρείες σαν την Google και το Facebook θα πρέπει πλέον να πληρώνουν άδειες για τη χρήση αποσπασμάτων από άρθρα και ιστορίες που χρησιμοποιούν. Τα αποσπάσματα αυτά ουσιαστικά συνιστούν σύντομη περιγραφή του συνολικού κειμένου που παραπέμπουν οι υπερσύνδεσμοι, τομέας ιδιαίτερα κερδοφόρος.

Μολονότι «οι μικρές λέξεις και τα πολύ μικρά αποκόμματα» εξαιρούνται ρητά από τη νομοθεσία, το ακριβές μέγεθος αυτών δεν αναφέρεται με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ξανά αρκετές ασάφειες. Αυτές με τη σειρά του γεννούν πολλά προβλήματα για τις προαναφερθείσες εταιρείες, οι οποίες δεν είναι ακόμη σε θέση να γνωρίζουν τι χρεώνεται και τι όχι.

Έτσι οι σχετικές διατάξεις θα μπορούσαν να αναγκάσουν τις πλατφόρμες να υιοθετήσουν έναν εντελώς απρόσωπο χαρακτήρα, γεμάτες υπερσυνδέσμους χωρίς όμως επεξηγηματικά κείμενα, κάτι που θα επηρέαζε άμεσα και την διαδικτυακή εμπειρία του μέσου χρήστη.

Σημειωτέον ότι παρόμοια νομοθεσία με την χρέωση των υπερσυνδέσμων είχε στο παρελθόν υιοθετήσει η Γερμανία, ωστόσο απέτυχε παταγωδώς.

Ποιοι επηρεάζονται και από πότε ισχύει;

H οδηγία προτού τεθεί σε εφαρμογή πρέπει ακόμα να λάβει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όργανο το οποίο αποτελείται από τους αρμόδιους υπουργούς κάθε κράτους-μέλους. Στην συνέχεια θα υπάρξει περιθώριο 24 μηνών για τα κράτη-μέλη έτσι ώστε να ενσωματώσουν και να εφαρμόσουν την καινούρια νομοθεσία, με τελική διορία τον Μάρτιο του 2021.

Στην πραγματικότητα η οδηγία δεν αφορά ιδιαίτερα στους απλούς χρήστες, αλλά πρωτίστως στις αμερικάνικες τεχνολογικές εταιρείες, οι οποίες κερδοσκοπούν από την εργασία των μικροδημιουργών. Μάλιστα εξαιρούνται από αυτήν κοινωφελείς υπηρεσίες, όπως οι μη κερδοσκοπικές ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες σαν την Wikipedia, οι μη κερδοσκοπικές επιστημονικές, αλλά και εκπαιδευτικές πλατφόρμες ανάπτυξης και κοινή χρήσης ανοιχτού πηγαίου κώδικα.

Οι μικρές πλατφόρμες προστατεύονται με ειδικές διατάξεις και επιβαρύνονται με πολύ ευνοϊκότερες υποχρεώσεις συγκριτικά με τους διαδικτυακούς κολοσσούς. Συγκεκριμένα προφυλάσσονται όσες λειτουργούν για διάστημα μικρότερο των τριών ετών και διατηρούν μέσο μηνιαίο αριθμό μοναδικών επισκεπτών υπό των 5 εκατομμυρίων, ενώ ο κύκλος εργασιών τους δεν ξεπερνά τα 10 εκατ. ευρώ ετησίως.

Παράλληλα εξαιρούνται οι αγορές και οι υπηρεσίες υπολογιστικών νεφών (cloud computing) από επιχειρήσεις σε επιχειρήσεις, καθώς και η αξιοποίηση αυτών από χρήστες για προσωπική χρήση. Ακόμη η χρήση υλικού για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς επιτρέπεται χωρίς οικονομική επιβάρυνση και οι δημιουργίες που δεν διατίθενται πλέον στο εμπόριο χρησιμοποιούνται χωρίς περιορισμούς, εάν δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία κάποιο οργανισμού. Σε τέτοια περίπτωση απαιτείται ειδική άδεια από τον δικαιούχο οργανισμό.