Γράφει ο Βαγγέλης Λημνιώτης

Τα δάση επί της γης καταστρέφονται. Τα αντίστοιχα θαλάσσια δάση αντιμετωπίζουν εξίσου σοβαρό κίνδυνο. Απλώς τα πρώτα είναι μπροστά στα μάτια μας, τα πιάνουμε και τα βλέπουμε καθημερινά. Αποτελούν τρόπον τινά το σπίτι μας. Τα δεύτερα έχουν την «ατυχία» να αποτελούν σπίτι των θαλάσσιων ειδών και γι΄αυτό έχουν περιπέσει στην κλίμακα των ενδιαφερόντων μας. Ιδίως ημών των δυτικών. Το γιατί συμβαίνει αυτό θα το εξετάσουμε στο νέο τεύχος του ET Magazine στο EleftherosTypos.gr.

Αυτό συμβαίνει και για την καταραμένη έννοια της εγγύτητας. Μας νοιάζει μόνο ότι συμβαίνει σε μας και γύρω μας. Μόνο ότι έχει άμεση και ορατή επίδραση στη ζωή μας. Αρνούμαστε να καταλάβουμε ότι ο κόσμος είναι ένα όλον κι εμείς απλώς ένα μέρος του. Ένα μέρος ισότιμο με κάθε άλλο. Δεν ζούμε εμείς στη γη της επαγγελίας και σίγουρα δεν είναι κάτι που το κατακτήσαμε. Κατά τύχη γεννηθήκαμε στον τόπο μας.

Η αναφορά σε αυτό δεν είναι τυχαία ή άκυρη. Όσο εμείς έχουμε έναν τομέα που μας προσφέρει οικονομική ευημερία, άρα και συνολική ευμάρεια, σε έναν άλλο τόπο βασίζονται σε κάτι άλλο. Αν αδιαφορούμε εμείς γι΄αυτό το άλλο, θα αδιαφορήσει και ο δείνα τόπος για το δικό μας άλλο. Οι ύφαλοι λοιπόν είναι αυτό το άλλο για κοντά 100 χώρες του πλανήτη.

Για κάποιες απ΄αυτές είναι ο κορυφαίος τομέας της οικονομίας, για άλλες ένας από τους 4-5 βασικούς. Το 2011 οι κοραλλιογενείς ύφαλοι αποτελούσαν άμεσα κι έμμεσα μια βιομηχανία 375 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σε άμεσο επίπεδο πρόκειται για ένα ποσό κοντά στα 29 δισεκατομμύρια. Ποσό που απορρέει από τη συντήρησή τους, τις τουριστικές δραστηριότητες, αλλά και την τροφή που προσφέρουν στους κατοίκους λόγω της βιοποικιλότητας που τους χαρακτηρίζει.

Γιατί μπαίνουν στο μικροσκόπιο μας οι ύφαλοι; Γιατί, αν και καταλαμβάνουν το 0,2% του θαλάσσιου βυθού, εκτείνονται σε 150.000 χιλιόμετρα ακτογραμμών, με τον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο της Ωκεανίας να είναι ο πιο ξακουστός.

Οι ύφαλοι αυτή τη στιγμή απειλούνται από την άνοδο της θερμοκρασίας. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι βρίσκονται στα παράκτια νερά που είναι ρηχά, άρα τα αγγίζει ο ήλιος και τα «γεννά», βιώνουν μια τεράστια αλλαγή στις συνήθειες τους.

Και προς το παρόν δεν υπάρχει επιστημονική βεβαιότητα ότι μπορούν να προσαρμοστούν και να ανακάμψουν. Αλλά ακόμα κι αν γίνει αυτό, θα χρειαστεί πάνω από μια δεκαετία για κάθε ύφαλο. Και τότε ίσως να είναι αργά για πολλούς.

Από το σύνολο των κοραλλιογενών υφάλων, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας έχει καταστραφεί γύρω στο 50-75% σύμφωνα με εκτιμήσεις επιστημόνων. Αυτό έχει αφήσει μόλις ένα 25% άθικτο. Μπορεί σε πολλούς να μη λέει τίποτα, όμως ο συγκεκριμένος αριθμός είναι συνώνυμο της καταστροφής.

Την ίδια στιγμή, πάρα πολλοί ύφαλοι έχουν γίνει σκουπιδιάρες. Ειδικά ο Μεγάλος Κοραλλιογενής έχει μπουκώσει από τα πλαστικά απορρίμματα. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ένα κοράλλι έχει 4% πιθανότητα να αρρωστήσει αν είναι καθαρό. Αν υπάρχει πλαστικό, η πιθανότητα ανεβαίνει στο 89%. Το 2017 εκτιμήθηκε ότι 1.000 χιλιόμετρα του υφάλου έγιναν λευκά και νέκρωσαν.

Το πρόβλημα που δημιουργείται στους υφάλους είναι ότι χάνουν τα κοράλλια. Και τα κοράλλια καταστρέφονται από την άνοδο της θερμοκρασίας. Αυτή, αν κρατήσει για αρκετές βδομάδες, αναγκάζει τα κοράλλια να αποβάλλουν τα φυτά που διατηρούν στο εσωτερικό τους. Αυτά τα φυτά είναι ο πάροχος της τροφής τους. Χωρίς αυτά τα κοράλλια λευκαίνουν, άρα πεθαίνουν.

Τα είδη που συμβιώνουν και αναπαράγονται στους υφάλους είναι άπειρα. Πάρα πολλά είδη εναποθέτουν τα αυγά τους στα κοράλλια, ενώ οι νεογέννητες θαλάσσιες χελώνες βρίσκουν πρώτο καταφύγιο στο μεγάλο τους ταξίδι τους υφάλους.

Είναι ένας από τους πολλούς λόγους που καθιστούν τους υφάλους σημαντικούς για την ανθρώπινη ύπαρξη, μα περισσότερο και σίγουρα ανώτερης σημασίας, για τον ίδιο τον πλανήτη. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι το πιο σημαντικό είδος στον πλανήτη. Δεν είναι σίγουρα στην κορυφή της αλυσίδας όπως νομίζει. Είναι ένας ρυθμιστής του πληθυσμού σε πάρα πολλά είδη.

– Η πιο χαρακτηριστική ωφέλεια των υφάλων είναι ότι αποτελούν κυματοθραύστες. Γι΄αυτό και στ΄αγγλικά λέγονται barrier reefs. Μειώνουν την ένταση των κυμάτων, άρα καθίστανται για πολλούς αιώνες σύμμαχος απέναντι στα τσουνάμι. Η Αυστραλία για παράδειγμα, αν δεν είχε τον μεγάλο της ύφαλο, θα βίωνε 4-5 μεγάλα τσουνάμι το χρόνο!

– Επιπρόσθετα, οι ύφαλοι, τα κοράλλια τους δηλαδή, φιλοξενούν είδη που έχουν το ρόλο της καθαρίστριας στον βυθό. Όπως η γαρίδα-καθαριστής. Η γαρίδα φροντίζει να καθαρίζει το νερό από βακτήρια και γενικώς οτιδήποτε βλαβερό. Συνυπολογίζοντας πως πολλοί ύφαλοι βρίσκονται κοντά σε ακτές, αυτό μεταφράζεται στο ότι προστατεύουν τις ακτές από διάβρωση, αλλά και την ανθρώπινη ζωή που κολυμπάει ή τρέφεται από τα ρηχά της θάλασσας.

– Περίπου 850 εκατομμύρια άνθρωποι τρέφονται σε μεγάλο βαθμό με ψάρια και θαλασσινά. Τρέφονται και ζουν. Γιατί δεν τα τρώνε μόνο. Τα πουλάνε κιόλας. Ειδικά φυλές στη Μαλαισία, τις Μαλδίβες, την Ινδονησία και γενικά στην ανατολική και νότια πλευρά της Ασίας και βόρεια και ανατολικά της Ωκεανίας επιβιώνουν ακόμα με σύμμαχο τους υφάλους. Αν οι ύφαλοι καταστραφούν, παύουν να είναι κατοικίες θαλάσσιας ζωής.

Κι αυτό σημαίνει δυσκολία στην εύρεση τροφής για τόσους ανθρώπους. Τα κοράλλια παράγουν πρωτεΐνες, οι πρωτεΐνες θρέφουν ψάρια, τα ψάρια θρέφουν ανθρώπους. Αν πρέπει δηλαδή να μπούμε στη διαδικασία να το δούμε με επίκεντρο τον άνθρωπο, αυτό το επιχείρημα πρέπει να αρκεί.

– Μια χρησιμότητα των κοραλλιογενών υφάλων είναι κάτι που ξέρουν λίγοι. Η επιστήμη της ιατρικής και της αντιμετώπισης πολλών ασθενειών έχει προχωρήσει χάρη σε ουσίες που ανιχνεύτηκαν και αλιεύτηκαν από τους υφάλους.

Η λευχαιμία, ο HIV, συγκεκριμένες μορφές καρκίνου, καρδιακές δυσλειτουργίες είναι μερικές από τις περιπτώσεις που τα κοράλλια στάθηκαν αρωγοί στην καταπολέμηση ανίατων νόσων. Κι αυτό δεν έχει αποκτήσει μεγαλύτερη κλίμακα γιατί δεν έχουν γίνει οι πειραματισμοί σε μεγαλύτερο εύρος. Η επιστημονική κοινότητα εκτιμά ότι η προοπτική ουσιών που παράγονται στους υφάλους είναι τεράστια.

Τα πειστήρια για την σημασία των υφάλων στην ύπαρξη του ίδιου του πλανήτη είναι αδιαμφισβήτητα. Αυτό που μένει να απαντήσει ο καθένας στον εαυτό του και οι κοινωνίες είναι πόσο σκοπεύουν να βάλουν ψηλά στην ατζέντα τους τη διάσωσή τους…