«Πιστεύουμε ότι αυτού του είδους η μακροχρόνια συνεργασία θα επιτύχει τη σωστή ισορροπία μεταξύ του να μοιραστούμε τα σπουδαιότερα αντικείμενά μας με το κοινό σε όλο τον κόσμο και να διατηρήσουμε την ακεραιότητα της απίστευτης συλλογής που διαθέτουμε στο μουσείο».

Αν και είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφήσει κανείς τις τοποθετήσεις που σχετίζονται με αυτή τη «Σύμπραξη», φαίνεται όμως ότι υποδηλώνουν μία αμοιβαία προσπάθεια για συμφωνία. Πάντως, στο πρόσφατο δημοσίευμά του το έγκριτο βρετανικό μέσο «The Economist» εκτιμά πως το 2025 τα Γλυπτά του Παρθενώνα «μπορεί τελικά να μετακινηθούν ή, τουλάχιστον, οι διαπραγματεύσεις για το καθεστώς τους μπορεί να κάνουν ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός». Tο ζήτημα της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα στρέφει το διεθνές βλέμμα στην επικείμενη επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Λονδίνο, στις 2 Δεκεμβρίου, αλλά και στο μέλλον του Βρετανικού Μουσείου που βρίσκεται -όπως φαίνεται- σε τροχιά αλλαγών τους επόμενους μήνες, δηλαδή το 2025.

Εργασίες

Συγκεκριμένα, στο πρόσφατο δείπνο των επιτρόπων του Βρετανικού Μουσείου, ο πρόεδρός του, Τζορτζ Οσμπορν, δήλωσε, μεταξύ άλλων, πως «σε λίγους μήνες, ένας τεράστιος γερανός θα ανεγερθεί στον προαύλιο χώρο για να ξεκινήσει τις εργασίες στο νέο ενεργειακό κέντρο» του ιδρύματος με στόχο τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στις εγκαταστάσεις του. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί στάδιο για το μεγάλο έργο της ανακαίνισης στις αίθουσες της πτέρυγας «Western Range» που περιλαμβάνει την αίθουσα Gallery Duveen, η οποία στεγάζει τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Παράλληλα, στην ομιλία του, ο Οσμπορν μίλησε για μέλλον του Βρετανικού Μουσείου που προχωράει «με αυτοπεποίθηση», «επεκτείνοντας τις συλλογές, πρωτοστατώντας σε νέες έρευνες και προσεγγίζοντας τη χώρα μας και τον κόσμο με νέες συνεργασίες και νέα δάνεια», ενώ σημείωσε ότι το ίδρυμα «δεν μπορεί πια να αποτελεί έναν ναό της δυτικής υπεροχής ούτε και να κρύβουμε από τους επισκέπτες μας τις αληθινές ιστορίες για το πώς αποκτήθηκαν κάποια τμήματα αυτής της συλλογής».

Στο πρόσφατο δείπνο των επιτρόπων μίλησε και ο νέος διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Νίκολας Κάλιναν, ο οποίος, μεταξύ άλλων, μίλησε για «τον ρόλο του παγκόσμιου μουσείου» και είπε ότι «τους επόμενους μήνες θα επιλέξουμε τον αρχιτέκτονα που θα αναλάβει την ανακαίνιση της Western Range, ένα έργο που θα τρέξει παράλληλα με μια πλήρη επανεξέταση του πώς παρουσιάζουμε τη συλλογή».

Επιχειρήματα

Σύμφωνα με το πρόσφατο δημοσίευμα του «The Economist», πολλά από τα επιχειρήματα κατά της επιστροφής έχουν καταρριφθεί, ενώ τονίζει πως «το ίδιο το Βρετανικό Μουσείο και η κυβέρνηση φαίνεται επίσης ότι είναι έτοιμοι» για συμφωνία με την Ελλάδα. Υπό το κλίμα της ανανέωσης που προωθεί το Βρετανικό Μουσείο και σε συνδυασμό με τις σύγχρονες τάσεις που υποστηρίζουν την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους, διαμορφώνεται νέα δυναμική για το ελληνικό ζήτημα. Βέβαια, την τελευταία πενταετία, έχουν γίνει πολλές και σημαντικές κινήσεις από την ελληνική κυβέρνηση που απέφεραν απτά αποτελέσματα. Καθοριστικό βήμα αποτέλεσε η απόφαση της Συνόδου της UNESCO, τον Σεπτέμβριο του 2021, η οποία αναγνώρισε τόσο την ηθική, νομική και ιστορική διάσταση του ελληνικού αιτήματος όσο και τον διακυβερνητικό χαρακτήρα του ζητήματος. Μεταξύ των αποτελεσμάτων αυτής της στρατηγικής περιλαμβάνεται η οριστική επανένωση του θραύσματος Fagan από το Μουσείο Antonio Salinas του Παλέρμο και των τριών θραυσμάτων από μουσεία του Βατικανού στο Μουσείο της Ακρόπολης. Επιπλέον, παρατηρήθηκε μια εντυπωσιακή μεταστροφή της βρετανικής κοινής γνώμης και του βρετανικού Τύπου υπέρ του αιτήματος της επιστροφής των Γλυπτών.

Η θερμή υποστήριξη της ελληνικής πλευράς από τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών της UNESCO, με πιο χαρακτηριστική την τοποθέτηση της εκπροσώπου της Τουρκίας, η οποία επιβεβαίωσε κατηγορηματικά την ανυπαρξία οποιουδήποτε φιρμανιού, ενισχύει περαιτέρω τη διεθνή αναγνώριση της ελληνικής θέσης. Ενα από τα δεδομένα που προστέθηκαν τον τελευταίο χρόνο είναι το σχήμα για μια «win win» λύση που προτείνει το Parthenon Project: Η ανακαινισμένη αίθουσα Duveen Gallery να μετατραπεί σε σύγχρονη Hellenic Gallery, η οποία θα μετονομαστεί σε «Prince Phillip Hellenic Gallery» ως φόρο τιμής στον πρίγκιπα Φίλιππο και τις ελληνικές ρίζες του. Η αίθουσα αυτή -αν υλοποιηθεί- θα φιλοξενεί εκ περιτροπής εκθέσεις που θα παρουσιάζουν ελληνικά τεχνουργήματα τα οποία δεν έχουν σταλεί ποτέ από την Ελλάδα στο Βρετανικό Μουσείο.

Ο LOUIS GODART* ΣΤΟΝ «Ε.Τ.»  

«Η Μεγάλη Βρετανία να φανεί αντάξια της Ιστορίας της…»

«Η αρχαιολογική κληρονομιά είναι μέρος της μνήμης ενός λαού. Δεν έχει μόνο ιστορική, αισθητική και εμπορική αξία, αλλά και ισχυρή αξία και συναισθηματικό αντίκτυπο. Ο τραυματισμός των ριζών ενός λαού, ο ακρωτηριασμός της μνήμης του και η αποκοπή των αριστουργημάτων του παρελθόντος από τους τόπους όπου γεννήθηκαν είναι εγκληματική πράξη.

Μεταξύ 1801 και 1803, ο Βρετανός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, Thomas Bruce Elgin, πλαστογραφώντας μία άδεια που εκδόθηκε το 1800 από τις τουρκικές αρχές κατοχής της Ελλάδας, συμπεριφέρθηκε σαν άθλιος θηρευτής και χωρίς κανένα σεβασμό για το μήνυμα του Παρθενώνα για την αιωνιότητα, διαμέλισε το μνημείο, αρπάζοντας τα γλυπτά του Φειδία από τον ναό, που εκτίθενται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.

Σήμερα, πολλοί στον κόσμο προσπαθούν να πείσουν τις αρχές του Βρετανικού Μουσείου να ακούσουν την προσευχή της Μελίνας Μερκούρη, που ξεκίνησε στην Città del Messico στις 29 Ιουλίου 1982, η οποία παρακαλούσε τη Μεγάλη Βρετανία να επιτρέψει την επιστροφή στην πατρίδα τους των αριστουργημάτων του μεγάλου Φειδία. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι Βρετανοί απάντησαν ότι τα γλυπτά δεν μπορούσαν να βρουν επαρκή στέγαση στο παλιό μουσείο που δημιουργήθηκε στην Ακρόπολη. Σήμερα μια τέτοια αντίρρηση δεν έχει πλέον κανένα λόγο ύπαρξης. Από το 2009, ένα μεγαλοπρεπές μουσείο έχει ανοίξει στους πρόποδες του Ιερού Βράχου, λίγα μέτρα από τον Παρθενώνα. Απόλυτα ικανό να φιλοξενήσει και να εκθέσει τα αριστουργήματα που αρπάχτηκαν ανάξια από τον ναό της θεάς στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα.

Η ίδια η βρετανική κοινή γνώμη, στη συντριπτική της πλειοψηφία, συνειδητοποιεί ότι ο Ελγιν έχει διαπράξει κλοπή όχι μόνο εις βάρος της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας, επειδή ο Παρθενώνας αντιπροσωπεύει τα ιδανικά της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της κεντρικής θέσης του ανθρώπου στην Ιστορία, που ο ελληνικός πολιτισμός έχει διδάξει στον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Times του Λονδίνου, η εφημερίδα του αγγλικού κατεστημένου, έχει πάρει θέση υπέρ της επιστροφής των μαρμάρων του Φειδία στην Ελλάδα.

Ηρθε η ώρα για τη βρετανική κυβέρνηση να ακολουθήσει το παράδειγμα ορισμένων χωρών οι οποίες, αφού ήταν ένοχες κλοπής κατά την εποχή της αποικιοκρατίας, συμφωνούν να επιστρέψουν τη λεία τους. Η ανακοίνωση, που έγινε το 2021 από το Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν στη Σκωτία για την επιστροφή στη Νιγηρία ενός κεφαλιού ηγεμόνα (Oba) που κλάπηκε μαζί με δεκάδες χιλιάδες έργα, ειδικά χάλκινα, από τον βρετανικό στρατό το 1897, κατά τη διάρκεια της άνανδρης λεηλασίας της πόλης Edo (τώρα Benin City), άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Η Γερμανία αποφάσισε, με τη σειρά της, να επιστρέψει τα περίπου 440 γλυπτά από την ίδια πηγή. Η Γαλλία σκοπεύει να επιστρέψει στο κράτος του Μπενίν τα 26 έργα που έκλεψε ο στρατός της από το Abomey το 1892.

Ο παγκόσμιος πολιτισμός περιμένει από τη Μεγάλη Βρετανία να φανεί αντάξια της Ιστορίας της ως δημοκρατική χώρα και να φέρει τα μάρμαρα του Φειδία πίσω στην πατρίδα καταγωγής τους».

* Πρώην πρόεδρος και μέλος του Διεθνούς Συνδέσμου για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα