Το «Γράμματα από τη Σμύρνη» είναι μια ιστορία γεμάτη από τα αρώματα της παλιάς Σμύρνης και την αυτοθυσία μιας γυναίκας για τον αγαπημένο της. Πόσο δύσκολη ήταν η συγκέντρωση του υλικού και η απογραφή του;

Προσωπικώς χρειάστηκα περίπου δυόμισι χρόνια για να ολοκληρώσω τη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Περίπου επτά μήνες αφιέρωσα για την έρευνα σε βιβλιοθήκες και αρχεία, ώστε να ανακαλύψω όλες τις κρυφές πτυχές και τις ιστορίες της Σμύρνης που θα έκαναν πιο πλούσιο αυτό το βιβλίο από ιστορική άποψη. Ενας συγγραφέας που ασχολείται με το ιστορικό μυθιστόρημα είναι σαν τον σχοινοβάτη που ισορροπεί επάνω στο σχοινί του και πολλές φορές χωρίς να έχει από κάτω του δίχτυ ασφαλείας. Με άλλα λόγια, αν ο συγγραφέας θέλει να είναι σωστός απέναντι στους αναγνώστες του, θα πρέπει να κάνει μία πολύ καλή ιστορική έρευνα για να συγκεντρώσει το υλικό που χρειάζεται και κατόπιν να το εντάξει αρμονικά μέσα στο μυθιστόρημά του. Κάτω από αυτές τις προοπτικές, αυτή η έρευνα μπορεί να κρατήσει ακόμα και μήνες, όπως συνέβη με το παρόν βιβλίο.

Μπορείτε να μας βάλετε λίγο στην ατμόσφαιρα; Πώς οι Ελληνες χριστιανοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που έως χθες είχαν μόνο συνδετικό στοιχείο τη θρησκεία, αποκτούν εθνικά χαρακτηριστικά και διαμορφώνουν εθνική συνείδηση; 

Τα πάντα άλλαξαν στη Σμύρνη από τον Μάιο του 1919, όταν ο ελληνικός στρατός έφτασε στην πόλη και παρέμεινε εκεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922. Αυτή την περίοδο οι Ελληνες της Σμύρνης παύουν πλέον να αισθάνονται μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά μέρος της Ελλάδας. Ζουν και αναπνέουν με την Ελλάδα, με τις κυβερνήσεις και τους πολιτικούς της, με τον βασιλιά της, με την καθημερινότητα της Ελλάδας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι Ελληνες της Σμύρνης, ως πολίτες της Ελλάδας, όπως τουλάχιστον αυτοί νομίζουν, πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα τους συμπαρασταθεί σε κάθε δύσκολη στιγμή, αν και αυτό ουσιαστικά δεν έγινε ποτέ. Για αυτό και τις ημέρες της καταστροφής ένιωσαν πραγματικά προδομένοι από εκείνους στους οποίους είχαν πιστέψει τα προηγούμενα χρόνια.

 H ηρωίδα σας, Πελαγία, αναπολεί τη ζωή της στη Σμύρνη του 19ου αιώνα με τα ζαχαροπλαστεία, τα ξενοδοχεία, τα βιβλιοπωλεία και τις ιδιωτικές χριστιανικές βιβλιοθήκες. Και εδώ φαίνεται το πολιτιστικό επίπεδο των Ελλήνων της πόλης. Οι Τούρκοι διέφεραν;

Ακόμα κι εδώ. Σε κάθε σημείο στην πόλη, ειδικά στις χριστιανικές συνοικίες όπου κυριαρχούσαν οι Ελληνες, κυριαρχούσε και ο πολιτισμός. Πέρα από τα σχολεία, πέρα από τις βιβλιοθήκες, τα θέατρα και τα σινεμά, η πόλη είχε δεκάδες πολιτιστικούς συλλόγους και αθλητικούς ομίλους, που παρήγαγαν έναν σημαντικό πολιτισμό με σημαντικούς ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης. Αυτό έφερνε σε αντίθεση τους Ελληνες της πόλης με τους Τούρκους. Η τουρκική συνοικία ήταν η πιο φτωχή της πόλης με στενά δρομάκια, ελάχιστα ξενοδοχεία και καθημερινούς ανθρώπους που προσπαθούσαν να ζήσουν τη ζωή τους. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και οι πλούσιοι και ευκατάστατοι Τούρκοι με ανεπτυγμένο τον πολιτισμό και το πολιτιστικό ιδεώδες. Αλλά σε σχέση με τους Ελληνες, οι Τούρκοι ήταν πολύ κατώτεροι από πολιτισμικής άποψης και αυτό ήταν ένα σημείο το οποίο πολλές φορές τους έφερνε σε σύγκρουση και δημιουργούσε αντιπάθεια μεταξύ τους.

Ως Ελλαδίτης που μεταναστεύσατε στην Κύπρο τα τελευταία δέκα χρόνια, αλλά και ως ιστορικός, ξύπνησε μνήμες η ιστορία της Πελαγίας, ο μεγάλος της έρωτας, ο ξεριζωμός, οι βιαιοπραγίες των Τούρκων; Ολο αυτό πώς το αντιμετωπίσατε;

Οπωσδήποτε όλα αυτά τα στοιχεία συνετέλεσαν και επηρέασαν τη συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος σε μεγάλο βαθμό. Η τραγική ιστορία της Κύπρου το 1974 και η καταστροφή μετά την εισβολή των Τούρκων μπορεί να συγκριθεί σε κάποιο βαθμό με την καταστροφή της Σμύρνης το 1922. Τραγικές ιστορίες σαν αυτή της Πελαγίας υπήρξαν και στην Κύπρο εκείνη την περίοδο. Ως προς την προσωπική μου ζωή, οφείλω να ομολογήσω ότι πριν χρόνια ανακάλυψα ότι ένας κλάδος της οικογένειάς μου είχε έρθει στην Ελλάδα από τη Σμύρνη το 1922. Αυτό το γεγονός, καθώς και το ότι έχω ακούσει πολλές ιστορίες στην Κύπρο σχετικά με χωρισμένες οικογένειες που δεν έχουν ενωθεί ακόμα μετά από τόσα χρόνια, συνετέλεσαν βαθιά συναισθηματικά επάνω μου όταν έγραφα το βιβλίο αυτό.

Ποιο μήνυμα προσφέρει το βιβλίο σας στον αναγνώστη;

Τίποτα στη ζωή δεν μένει το ίδιο και όλα μπορούν να αλλάξουν σε μία ημέρα. Η πρωταγωνίστριά μου, η Πελαγία, ζούσε σε ένα πλούσιο σπίτι στη Σμύρνη με την οικογένειά της μια άνετη ζωή. Τελικά, μία μέρα, μετά την έλευση των Τούρκων, όταν μπήκε η μεγάλη φωτιά, η Πελαγία τα έχασε όλα. Αυτό που μένει στη ζωή και μετά το θάνατό μας είναι μόνον η αγάπη. Με αυτή θα μας θυμούνται οι άλλοι και θα μας μνημονεύουν.

Ποιες βασικές αξίες διέπουν τη ζωή σας;

Αγαπώ την αλήθεια και την τιμιότητα. Αγαπώ τους ανθρώπους και καταλαβαίνω αν μερικές φορές ψεύδονται και στρέφονται προς την απάτη. Η ζωή είναι πολύ περίεργη και απλή συνάμα. Οταν έχεις αρχές από το σπίτι σου και τις ακολουθείς, τότε σπάνια θα αποτύχεις. Αλλά ακόμα και αν συμβεί αυτό, όταν πέσεις, θα έχεις τη δύναμη να ξανασηκωθείς και να αρχίσεις πάλι από την αρχή. Ετσι έκανε και η πρωταγωνίστριά μου, η Πελαγία, που τις μέρες της καταστροφής της πόλης τα έχασε όλα και ξεκίνησε μια καινούργια ζωή στην Αθήνα σαν πρόσφυγας.

 «Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω», όπως γράφει κι η Γαλάτεια Καζαντζάκη. Η ιστορία πιστεύετε θα επαναληφθεί; Δεν διδασκόμαστε από τα παλιά;

Δυστυχώς, αυτή είναι η φύση του ανθρώπου. Θεωρώ ότι αν όλοι οι άνθρωποι διάβαζαν Ιστορία και αν πραγματικά την καταλάβαιναν, τότε θα γινόταν επανάσταση στην κοινωνία μας. Δυστυχώς, λίγοι άνθρωποι ασχολούνται γενικά με το διάβασμα, πόσω μάλλον με την Ιστορία, που διδάσκει τα πάντα: συμπεριφορά, γεγονότα, τρόπο δράσης και αντίδρασης και τόσα άλλα. Ο άνθρωπος προτιμάει να ξεχνάει, και ιδιαίτερα τα δυσάρεστά γεγονότα. Κι έτσι πορευόμαστε στη ζωή μας, με τα ανάλογα αποτελέσματα.

Ειδήσεις σήμερα