Η σοκολάτα από το πλούσιο εμιράτο έχει γίνει η σπίθα για την αναζωπύρωση της «μάχης» για τα φιστίκια μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν, μια «μάχη» που φαίνεται να είναι… πιο καυτή από τις πυρηνικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών υπό την αιγίδα του σουλτανάτου του Ομάν.

Από την εμφάνιση της τάσης της σοκολάτας του Ντουμπάι, η παγκόσμια ζήτηση για φιστίκια αυξήθηκε σταδιακά για να καλύψει την αυξανόμενη παγκόσμια ανάγκη για αυτό το νέο εμπόρευμα. Σύμφωνα με ανεπίσημα στατιστικά στοιχεία, λαμβάνονται 100 παραγγελίες ανά λεπτό για σοκολάτες με γέμιση φιστικιού.

Αυτή η πραγματικότητα έχει αναζωογονήσει την ιρανική αγορά εξαγωγών φιστικιών, με τις εξαγωγές ιρανικών φιστικιών στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) να αυξάνονται κατά περισσότερο από 40%.

Από την άλλη πλευρά, η παραγωγή φιστικιών στις ΗΠΑ έχει μειωθεί, λόγω κλιματικών λόγων, και η ζήτηση είναι πλέον μεγαλύτερη από την προσφορά, σύμφωνα με τους Financial Times.

Αποτέλεσμα; Ο πόλεμος των φιστικιών μεταξύ της Αμερικής και του Ιράν επιστρέφει μέσα από την αυτήν την τάση για την Dubai Chocolate και για την ώρα είναι η Τεχεράνη εκείνη που φαίνεται να επωφελείται από όλο αυτό, αλλά ποια είναι η ιστορία και το υπόβαθρο αυτού του βαθύ «πολέμου» μεταξύ των δύο χωρών και τι θα σημαίνει αν επιστρέψει το Ιράν στη θέση του ως ο κορυφαίος εξαγωγέας φιστικιών στον κόσμο;

Ταξιδεύοντας φιστίκια

Οι αρχαίοι θρύλοι λένε ότι η βασίλισσα του Σαβά λάτρευε τόσο πολύ να τρώει φιστίκια που τα κατέταξε σε βασιλική τροφή. Η ιστορία λέει επίσης ότι ο Ναβουχοδονόσορας διέταξε να φυτευτούν φιστικιές στους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας. Τα φιστίκια ήταν ένα δώρο κατάλληλο για βασιλική οικογένεια και αναφέρονται στη Βίβλο σε αυτό το πλαίσιο.

Καθώς εξαπλώθηκαν στην Ασία και την Ευρώπη μέσω των εξερευνήσεων και των κατακτήσεων, τα φιστίκια έγιναν βασικό συστατικό στις αγαπημένες συνταγές πολλών λαών, από αλμυρές έως γλυκές.

Εδώ και δεκαετίες, τα φιστίκια έχουν χαρακτηριστεί πολιτικά ως σύμβολο μιας από τις σημαντικότερες ήπιες διαμάχες μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν. Αλλά εδώ είναι απαραίτητο να ανατρέξουμε και στην πρόσφατη ιστορία. Οι περισσότερες αμερικανικές πηγές συμφωνούν ότι τα φιστίκια εισήχθησαν για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες στην Καλιφόρνια το 1854.

Μετά από περίπου 75 χρόνια επιστημονικών μελετών, οι Αμερικανοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι καλύτερες ποικιλίες φιστικιών ήταν τρεις: Kerman, Lassen και Damghan. Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των τριών ποικιλιών είναι ότι προέρχονται από το Ιράν και μεταφέρθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Γουίλιαμ Γουαϊτχάους στις αρχές του 20ού αιώνα.

Εκείνη την εποχή, η Ουάσινγκτον και η Τεχεράνη δεν είχαν εχθρικές σχέσεις. Τα κριτήρια σχετίζονταν με το κλίμα και τη δύναμη του δέντρου. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με την ανακοίνωση της ίδρυσης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, τα φιστίκια αποτέλεσαν έναν από τους σημαντικότερους τίτλους της σύγκρουσης μεταξύ των δύο πλευρών.

Ο μακρύς “πράσινος” πόλεμος

Μεταξύ 1979 και 1981, η Αμερική απαγόρευσε τις εξαγωγές ιρανικών φιστικιών και άρχισε να τα καλλιεργεί σε μεγάλο βαθμό στο έδαφός της για να καλύψει την έλλειψη που προκάλεσε η διακοπή των εισαγωγών από το Ιράν. Η Καλιφόρνια ήταν, και εξακολουθεί να είναι ακόμη και σήμερα, μία από τις μεγαλύτερες περιοχές καλλιέργειας φιστικιών στην Αμερική και σε εολόκληρο τον κόσμο.

Ο αείμνηστος πρώην πρόεδρος του Ιράν Χασεμί Ραφσανζανί, ένας από τους πιο εξέχοντες ιδρυτές του ισλαμικού καθεστώτος μαζί με τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους φιστικιών στο Ιράν και στον κόσμο.

Ωστόσο, η άρση της απαγόρευσης των φιστικιών αποκατέστησε αργότερα την παρουσία και την ισχύ των ιρανικών φιστικιών, πριν η αντιπαράθεση ενταθεί και πάλι το 2008. Οιλόγοι για τον περιορισμό στην εξάπλωση των ιρανικών φιστικιών πολλαπλασιάστηκαν, όπως η πτώση του νομίσματος, οι κυρώσεις των ΗΠΑ και τα κύματα ξηρασίας και ψύχους που έπληξαν το Ιράν, τα οποία οδήγησαν στην καταστροφή των καλλιεργειών κατά τουλάχιστον 75%.

Η Ουάσινγκτον εκμεταλλεύτηκε το γεγονός αυτό και ανέλαβε την πρωτοκαθεδρία στην παγκόσμια αγορά φιστικιών. Αυτή ήταν μια σκληρή και τραγική είδηση για το Ιράν και την οικονομία του, και οι επιπτώσεις της συνεχίστηκαν για χρόνια, καθώς το εισόδημα που παρήγαγαν τα φιστίκια για την ιρανική οικονομία μειώθηκε αφού αποτελούσε περίπου ενάμισι δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως.

Καθώς οι κυρώσεις συνεχίζονταν, η κρίση των ιρανικών φιστικιών βάθαινε, καθώς πολλές διεθνείς αγορές άρχισαν να απέχουν από την εισαγωγή ιρανικών φιστικιών, και καθώς το Ιράν αποκόπηκε από το σύστημα τραπεζικών μεταφορών, η κατάσταση των ιρανών εμπόρων φιστικιών επιδεινώθηκε περαιτέρω. Η πυρηνική συμφωνία μεταξύ του Ιράν και των χωρών P5+1 αποκατέστησε για λίγο την ιρανική αγορά του “πράσινου χρυσού” , αλλά γρήγορα υποχώρησε λίγα χρόνια αργότερα, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποφάσισε να αποσυρθεί από την πυρηνική συμφωνία και να επιβάλει εκ νέου κυρώσεις στο Ιράν.

Δεν είναι μυστικό ότι το λεγόμενο «λόμπι των φιστικιών» στην Αμερική καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για τη διατήρηση των κυρώσεων στα ιρανικά φιστίκια. Για να δούμε τα αποτελέσματα αυτού σε μια χρονική περίοδο που δεν ξεπερνά την εικοσαετία, οι αριθμοί φαίνεται να είναι το πιο παραστατικό μέσο. Σε μια έκθεση που δημοσίευσε το Bloomberg το 2020, αποτύπωσε την πορεία της απώλειας της χιλιόχρονης παγκόσμιας υπεροχής του Ιράν στην παραγωγή φιστικιών.

Από το 2009, οι Ιρανοί παρήγαγαν περίπου το 40% της παγκόσμιας καλλιέργειας φιστικιών, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες παρήγαγαν το 33%. Το 2019, η αμερικανική παραγωγή πήρε τα πρωτεία με 47% της παγκόσμιας παραγωγής, έναντι 27% για το Ιράν, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία της ιρανικής παραγωγής φιστικιών. Εκείνη την εποχή, οι Ιρανοί έμποροι εξακολουθούσαν να αναζητούν αγορές για να αποφύγουν την πορεία των οικονομικών κυρώσεων των ΗΠΑ, εστιάζοντας στις αγορές της Μέσης Ανατολής, της Ινδίας και της Κίνας.

Επιστρέφει το Ιράν στο προσκήνιο της παραγωγής;

Σύμφωνα με τον Υπουργό Γεωργίας του Ιράν Νταριούς Σαλιμπουρ, η παραγωγή φιστικιών του Ιράν το 2024 αυξήθηκε σε περίπου 300.000 μετρικούς τόνους, σημειώνοντας αύξηση 15% σε σύγκριση με τα δύο προηγούμενα έτη. Τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι οι εκτάσεις που είναι αφιερωμένες στην καλλιέργεια φιστικιών στο Ιράν είναι οι μεγαλύτερες στον κόσμο και ανέρχονται σε περίπου 360.000 εκτάρια. Τα ιρανικά φιστίκια, παρά την πεποίθηση των Ιρανών ότι είναι τα πιο νόστιμα στον κόσμο, υποφέρουν από τον ανταγωνισμό των τιμών, ιδίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ ένα κιλό ιρανικών φιστικιών πωλείται προς 7 δολάρια (6,15 ευρώ), ένα κιλό αμερικανικών φιστικιών πωλείται προς 5 δολάρια (4,39 ευρώ).

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ιράν και η Τουρκία αντιπροσωπεύουν μαζί το 88% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής φιστικιών. Άλλες χώρες όπως η Συρία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία παράγουν επίσης φιστίκια, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής τους μόλις που καλύπτει τις ανάγκες της εγχώριας κατανάλωσης. Στο Ιράν, η καλλιέργεια φιστικιών εκτείνεται σε 90 περιοχές και κάθε ποικιλία έχει ένα όνομα που σχετίζεται με την περιοχή παραγωγής της. Τα φιστίκια Kerman εξακολουθούν να θεωρούνται από τα πιο νόστιμα και καλύτερα, αν και η καλλιέργεια έχει μεταφερθεί εν μέρει στα δυτικά της χώρας λόγω των υδάτινων παραγόντων.