Στη μονογραφία «Το Καθολικό της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Αγιον Ορος -Ιστορία και Αρχιτεκτονική», των εκδόσεων Καπόν, ο αρχιτέκτων-αναστηλωτής, δρ Ιστορίας Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ Σωτήρης Βογιατζής, αναλύει το σύνολο του κτιρίου, την ιστορία του, τις επιρροές του και τις διαδοχικές φάσεις του, καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό στη βιβλιογραφία. Αν και η αρχιτεκτονική του Αγίου Ορους πυροδότησε το ενδιαφέρον πολλών μελετητών, όπως του ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά τη δεκαετία του ’70, απουσιάζουν -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- οι εμπεριστατωμένες μονογραφίες.

«Το Αγιον Ορος αποτελεί για την ιστορία της αρχιτεκτονικής ένα ανεξάντλητο κεφάλαιο επιστημονικού ενδιαφέροντος, αφού μεγάλο μέρος του σημαντικότατου κτιριακού του πλούτου παραμένει πλημμελώς καταγεγραμμένο και ελάχιστα γνωστό στην έρευνα», τονίζει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του βιβλίου.

«Επιπλέον», προσθέτει, «για τα καθολικά των είκοσι κύριων μονών δεν υπάρχουν εμπεριστατωμένες μονογραφίες, με εξαίρεση το καθολικό της Μονής Βατοπαιδίου, που έτυχε εξαιρετικής δημοσίευσης σχετικά πρόσφατα, και της Μονής Ξηροποτάμου που δημοσιεύτηκε λίγο παλαιότερα. Το καθολικό της Μονής Μεγίστης Λαύρας είναι από τα σημαντικότερα, λόγω της ποιότητας και του αρχιτεκτονικού του τύπου, αφού θεωρείται ο πρώτος ναός ενός εξαιρετικά συνηθισμένου στον ελλαδικό χώρο τύπου, του λεγόμενου “αθωνικού”».

Χρονολογημένο το 963 μ.Χ.

Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι πρόκειται για «ένα κτίριο ακριβώς χρονολογημένο το 963, γεγονός που σπανίζει στα μεσοβυζαντινά κτίρια, ακόμα και στα σημαντικότερα».

Το έργο διαρθρώνεται σε επτά κύρια κεφάλαια. Στην «Εισαγωγή» υπάρχει συνοπτική αναφορά στη μέχρι τώρα έρευνα για το μνημείο. Τα επιμέρους τμήματα του συγκροτήματος του καθολικού (όπως είναι ο κυρίως ναός και το ιερό βήμα, ο εξωνάρθηκας, τα παρεκκλήσια των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων και του Αγίου Νικολάου) αναλύονται στην «Περιγραφή». Τα «Ιστορικά» αναφέρονται στην ιστορία του καθολικού από την ίδρυσή του και στον ιδρυτή του Αγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη.

Ακολουθούν οι «Διερευνητικές Εργασίες», όπου περιγράφονται οι διερευνητικές εργασίες που έγιναν με την ευκαιρία του έργου που εκτελέστηκαν στο καθολικό το 2013-2014.

Το έναυσμα, άλλωστε, για τη συγγραφή του βιβλίου δόθηκε -όπως επισημαίνεται- με την ανάθεση στο γραφείο ΑΓΕΜ «Σωτήρης Βογιατζής & Συνεργάτες» της μελέτης αποκατάστασης των στεγών και γενικότερων επισκευών στο ναό από την αδελφότητα της μονής το 2003.

Στο κεφάλαιο «Χρονολόγηση-Οικοδομικές φάσεις» ο αναγνώστης ενημερώνεται για τις οικοδομικές φάσεις του ναού. Ακολουθούν τα «Σχόλια στην Τυπολογία και το Σχεδιασμό του Ναού» με αναλύσεις πάνω σε ζητήματα τυπολογικού και μορφολογικού σχεδιασμού, όπως και της διακόσμησης, και ακολούθως αναπτύσσονται τα «Συμπεράσματα» της μελέτης.

Η μονογραφία ολοκληρώνεται με τέσσερα παραρτήματα, εκ των οποίων το ένα υπογράφεται από την έφορο Αρχαιοτήτων Ηρακλείου Βασιλική Συθιακάκη-Κριτσιμάλλη, με θέμα τη μαρμάρινη διακόσμηση του ναού.

Για τις ανάγκες του βιβλίου έγινε έρευνα κυρίως στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και τη Βιβλιοθήκη της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα, καθώς και στη Βιβλιοθήκη του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Κωνσταντινούπολη.

Πολλές επισκέψεις έγιναν από το συγγραφέα σε οθωμανικά μνημεία της Κωνσταντινούπολης με σκοπό τη μελέτη των πλακιδίων Iznik που διακοσμούν το μνημείο. Αναλυτικά σχέδια και φωτογραφίες πλαισιώνουν τις διεξοδικές αναλύσεις.

ΙΝFO Σωτήρης Βογιατζής «Το Καθολικό της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Αγιον Ορος -Ιστορία και Αρχιτεκτονική», Εκδόσεις Καπόν.

Στην έκδοση περιλαμβάνεται εκτενής περίληψη στα αγγλικά και ρωσικά. Σχήμα: 22Χ28 εκ., σελίδες: 272. Εικόνες: 180, σχέδια: 45. Τιμή: 57,24 ευρώ

Από την έντυπη έκδοση