Για περισσότερα από δέκα χρόνια έσκυψε πάνω στη διαδρομή του, διάβασε τα κείμενά του, τα προσωπικά του ημερολόγια, κάθε τι που έχει σχέση με τα όσα τον συνδέουν με την Ελλάδα, τους φίλους, τους έρωτες, τους ανθρώπους που βρέθηκαν κοντά του σε διάφορους ρόλους, ανακάλυψε όσα κρύβονται πίσω από τις πράξεις, τα αληθινά αίτια για όσα συνέβησαν στην πορεία του. Μοιάζει σαν να προσπάθησε να ξαναδιαβεί τα βήματά του ή να αναστήσει τη ζωή του στις πραγματικές της παραμέτρους και να τις εκφράσει μέσα από την πολυσύνθετη δημιουργία της, άλλοτε ζωγραφίζοντας, άλλοτε γράφοντας ή μέσα από την αποκαλυπτική ταινία για εκείνον, που συνοδεύει την έκθεση.

Βρεθήκαμε στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων και είχαμε τη χαρά να μας ξεναγήσει η ίδια η Λυδία Βενιέρη στο έργο της. Παθιασμένη με τη δουλειά της, πολυπρισματική όσο και ακτινοβόλα προσωπικότητα, με τον λόρδο Βύρωνα να έχει κατακτήσει κάθε κύτταρό της, η διεθνής αυτή εικαστικός που ζει στη Νέα Υόρκη, αλλά παραμένει βαθιά Ελληνίδα, είναι πληθωρική στις εκφράσεις, στις σκέψεις, στα συναισθήματα.

«Ονόμασα αυτή την εγκατάσταση κώδικα γιατί τα έργα είναι μια αποκρυπτογράφηση της ζωής του Βύρωνα, μια και το καθένα από αυτά αποτελεί ψηφίδα της ύπαρξής του», λέει η ίδια στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής και συνεχίζει: «Αποτελείται από 727 ζωγραφικά έργα σε χαρτί, το ψυχογράφημα και τα διαπιστευτήρια του δικού μου κώδικα για το πλάσμα που ανακάλυψα ακολουθώντας τα βήματά του. Τουλάχιστον 13 χρόνια ζωγράφιζα, πέφτοντας ξανά, περιοδικά στην έρευνα που με μετέφερε στην εποχή του, στα χνάρια, στην πραγματικότητά του. Εμαθα πολλά. Ζωγράφιζα όπως γράφει κανείς ημερολόγιο – όχι επαγγελματικά, προσωπικά ίσως και μυστικά. Οι τίτλοι των έργων είναι αναφορές σε γεγονότα, σε γράμματα, σε αφηγήσεις των ημερών του, ούτε υποθέσεις ούτε εικασίες, μόνο αποδεικτικά στοιχεία».

Τι σας ώθησε να δημιουργήσετε αυτό το έργο;

Το έκανα γιατί στις περισσότερες βιογραφίες ιδιαίτερα τις μεταπολεμικές αλλά και στα άρθρα και στο Ιντερνετ και στις ταινίες που έγιναν με θέμα τον ίδιο, βλέπουμε ένα κατασκεύασμα μιας κατευθυνόμενης φαντασίωσης για έναν τύπο που μόνο ο Μπάιρον δεν ήταν. Ακόμα κι από την εποχή του ο Τύπος διέβαλλε τον Μπάιρον, που υπήρξε θύμα πολιτικού κατατρεγμού των εχθρών του, που ήταν ο βασιλιάς της Αγγλίας, αργότερα ο Μέτερνιχ και οι δυνάστες της εποχής, αλλά κι οι φίλοι του libéral πολιτικοί, που από επαναστάτες κατέληξαν πράκτορες της διεθνούς τράπεζας. Ο Μπάιρον κατήγγειλε ανοιχτά την επενδυτική πολιτική που στοίχιζε ζωές και προδοσίες κι εμφύλιους σε όλους τους λαούς – στο δωδέκατο άσμα του «Δον Ζουάν» αναφέρεται ονομαστικά.

Η εικόνα που έχουμε για τον Βύρωνα δεν είναι αληθινή;

Τα μίντια προώθησαν ένα ανδρείκελο ναι μεν γοητευτικό, αλλά αντίθετο με την ύπαρξή του, αντί για παράδειγμα να αναφέρουν του Γουόλτερ Σκοτ τα λόγια για τον Μπάιρον που τον περιγράφει ως τον πιο καλό, γενναίο, γενναιόδωρο κι έντιμο άνθρωπο. Αυτό το γεγονός με έκανε να βουτήξω σε μια έρευνα όπου διάβασα ημερολόγια, αλληλογραφίες, ακόμα κι αναφορές των μυστικών υπηρεσιών και ανακάλυψα αλήθειες τόσο ολοφάνερες που εντυπωσιάστηκα με την επιπολαιότητα, ίσως και τη ζήλια αλλά και το οργανωμένο ψέμα σε σχέση με τη ζωή του Βύρωνα. Για παράδειγμα, δεν είναι γνωστό ότι αν δεν τον είχαν δηλητηριάσει, είχε αποδεχτεί την πρόταση των Κολοκοτρώνη και Ανδρούτσου να γίνει «Governor General» της κεντρικής Ελλάδας με τελετή στην Ακρόπολη… Ή ότι ο Σέλεϊ δολοφονήθηκε στη θέση του Μπάιρον… Ή ότι έκανε πέντε παιδιά…

Το κάψιμο των κρυφών ημερολογίων του Βύρωνα σας εξοργίζει;

Πώς είναι δυνατόν στο σπίτι του εκδότη του να κάψουν με μάρτυρες έναν τέτοιο θησαυρό; Πέραν της βέβηλης πράξης από οικονομικής πλευράς και μόνο ήταν τεράστιο πλήγμα, μια και το έργο του Βύρωνα ήταν παγκόσμια γνωστό. Πώς μπορεί να δικαιολογεί μια τέτοια πράξη, γιατί οι εξηγήσεις που δόθηκαν είναι πενιχρές…

Πόσο επιδραστικό είναι το έργο του Βύρωνα στους σύγχρονους και τους μεταγενέστερους;

Η ποίηση του Βύρωνα ασκούσε μεγάλη επιρροή στους καλλιτέχνες του ρομαντισμού, πέρασε σε όπερες και συμφωνίες των συνθετών, σε πίνακες όπως του Ντελακρουά. Οι ήρωες που συνέλαβε δημιούργησαν σχολή καταλήγοντας στα σημερινά χολιγουντιανά βαμπίρ, σούπερμαν και πειρατές. Οι εθνικοί ποιητές των κρατών που τότε δημιουργήθηκαν άλλωστε, από τον Πούσκιν έως τον Πόε κι από τον Νίτσε έως τον Σολωμό είναι περισσότερο από άμεσα επηρεασμένοι, είναι θρησκευτικά ερωτευμένοι με τον Βύρωνα.

Τι είναι για σας η εικαστική τέχνη;

Οχι μόνο η εικαστική – στην εικαστική κάνω την καριέρα μου, όμως όλη η σύλληψη της ζωής μου είναι τέχνη. Καταλαβαίνω τα αρχέτυπα στην ψυχολογία των ανθρώπων, στη φύση, στη μυθολογία. Ετσι αντιλαμβάνομαι τη ζωή. Για μένα η τέχνη είναι κάθαρση, ίαση, αγωγή.

Η συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων

«Πριν από μερικά χρόνια, μια μέρα που είχα απλώσει τα ζωγραφικά έργα που είχα φτιάξει στο σπίτι μου στη Νέα Υόρκη, αλλά και στα σκαλοπάτια, αναζητώντας κάτι στον τεράστιο χάρτη της πορείας του Βύρωνα, με επισκέφτηκε η Κατερίνα Κοσκινά, που έχει την επιμέλεια της έκθεσης, και είδε το έργο σαν μια πρωτοφανή στη σύγχρονη τέχνη εγκατάσταση και πρότεινε να το παρουσιάσει το 2018 στο ΕΜΣΤ, όπου ήταν τότε διευθύντρια, αλλά υπήρχαν διάφορα προβλήματα και δεν έγινε. Ενώ δούλευα το βίντεο πάνω στον Βυρωνικό Κώδικα που θα παρουσίαζα στον Δήμο Αθηναίων και που μπορεί να δει κανείς στην έκθεση, διαπιστώσαμε ότι στον χώρο του Μεταξουργείου θα μπορούσαν τα έργα να απλωθούν σαν συνειρμοί στους τοίχους. Το βίντεο είναι περίπου εκατό λεπτά σαν δέκα δεκάλεπτα κι έχει γράψει τη μουσική, που όσο ακούω μ’ αρέσει όλο και περισσότερο, ο τρομερά ταλαντούχος Νίκος Πλάτανος. Η συνεργασία, ο χώρος, η γειτονιά του Μεταξουργείου, είναι όλα πολύ ωραία, που εύχομαι να μπορούσε η έκθεση να διαρκέσει παραπάνω από τις 8 Μαΐου, που είναι προγραμματισμένη».

«Θα χρειαζόμουν πολλούς κλώνους για να κάνω όλα όσα θέλω…»

Γιορτάσαμε τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Ποια είναι τα συναισθήματα σας για αυτή την επέτειο;

Είχε κλίμα ρομαντισμού ο εορτασμός της επετείου. Λόγω Covid ίσως δεν έγινε κάτι κακόγουστο, δεν πήρε επικίνδυνες διαστάσεις, εθνικιστικές. Ηταν μια ευκαιρία για τους νέους να ξαναμάθουν λίγο τους ήρωές μας, που αν το ψάξεις, είναι όλοι σχεδόν δολοφονημένοι από το κατεστημένο, που όχι μόνο τους επιβλήθηκε, αλλά και τους κατέτρεξε και τους τίμησε μετά θάνατον! Ηταν επίσης πηγή έμπνευσης στη μόδα, τη μουσική, στις τέχνες γενικότερα, ενώ έδωσε νέες προσλαμβάνουσες. Ο,τι είδα και άκουσα μου άρεσε. Γενικά με στενοχωρεί που από την Ελλάδα που πρόλαβα να θυμάμαι με τα υφαντά, τα πήλινα, τα κοσμήματα -με ξετρελαίνει το ελληνικό φολκλόρ- δεν είχε μείνει τίποτα και μ’ αρέσει που στην ξενομανή χώρα μας έγινε ξανά πηγή έμπνευσης η επέτειος του 1821. Ζούμε σε κλίμα φόβου για το μέλλον μέσα σε χειμερία νάρκη, όπου το ένδοξο παρελθόν μάς νανουρίζει με το όραμα του Ρήγα.

Σας ενδιαφέρει να ανανεώνετε συχνά τα εκφραστικά σας μέσα;

Εχω μια έμφυτη περιέργεια που με κάνει να καταπιάνομαι, να δοκιμάζω, να επιχειρώ. Εχω και μια φιλοδοξία που με κάνει να θέλω να κάνω τα πάντα, να μαθαίνω καινούργια πράγματα που με διασπούν, καθώς με απορροφούν σε κάτι άλλο. Θα χρειαζόμουν πολλούς κλώνους να κάνω όλα όσα θέλω, αλλά τότε πώς θα έβρισκα τον εαυτό μου; Δυο πράγματα με σώζουν: το ένα είναι ότι οραματίζομαι, οπότε ξέρω πού πάω και πώς θέλω κάτι, κι αυτό γίνεται στόχος. Το δεύτερο είναι ότι όταν ξέρω τι θέλω, δεν αμφιβάλλω ούτε συμβιβάζομαι με κάτι άλλο γιατί πιστεύω ότι θα το βρω, είναι σαν μια συνάντηση.

Info

«ΒΥΡΩΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΞ»

από τη Λυδία Βενιέρη

ΠΟΥ: Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (Λεωνίδου & Μυλλέρου, κτίριο Β, Μεταξουργείο, τηλ. 21 0323 1841, www.opanda.gr)

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ: Κατερίνα Κοσκινά, ιστορικός Τέχνης, επιμελήτρια εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ

Είσοδος: Ελεύθερη

ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ: Τρίτη-Παρασκευή 11:00-19:00

Σάββατο-Κυριακή 10:00-15:00, Δευτέρα κλειστά.